ඒකාන්ත සත්‍ය වශයෙන් දුක් වූ බැවින් දුඃඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යය යි කියන ලද කාම රූප අරූප සංඛ්‍යාත භවත්‍රයෙහි වූ රූප, වේදනා, සංඥා, සංස්කාර, විඥාන යන උපාදානස්කන්ධයෝ අනිත්‍ය වූ දේවල් බැවින් නැවත නැවත ම බිඳි බිඳී යන්නාහු ය. නො පවත්නාහු ය. එහෙත් අළුත් අළුත් උපාදානස්කන්ධ නැවත පහළ වීමෙන් මේ දුඃඛස්කන්ධ නො සිඳී පවත්නේය. කොතරම් නිරුද්ධ වුවත් නැවත නැවතත් මේ ස්කන්ධයන්ගේ පහළවීම අහේතුකව සිදු විය හැකි දෙයක් නොවේ. එයට යම්කිසි හේතුවක් තිබිය යුතු ම ය. මේ දුක්ඛස්කන්ධයාගේ පහළ වීම පිළිබඳ ව ලෝකයෙහි නොයෙක් දෙනා නොයෙක් හේතු දක්වති. ඒ හේතු වශයෙන් දක්වන කරුණු අතුරෙන් නොවරදින්නා වූ යම් හේතුවක් වේ නම් එයට දුක්ඛ සමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍යය යි කියනු ලැබේ. ඒ සත්‍ය වූ දුඃඛයාගේ උත්පත්ති හේතුව කුමක්ද යන බව දක්වන්නා වූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් :-
“කතමඤ්ච භික්ඛවෙ! දුක්ඛසමුදයං අරියසච්චං? යායං තණ්හා පොනොභවිකා නන්දිරාග සහගතා තත්‍ර‍තත්‍රාභිනන්දනී. සෙය්‍යථිදං? කාම තණ්හා භව තණ්හා විභව තණ්හා, ඉදං වුච්චති භික්ඛවෙ දුක්ඛ සමුදයං අරියසච්චං”
යනු වදාරන ලදි. “මහණෙනි, දුක්ඛ සමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍යය කවරේ ද යත්? යම් ඒ තෘෂ්ණාවක් සත්ත්වයා නැවත නැවත භවයෙහි උපදවා ද ආධ්‍යාත්මික වූ ද බාහිර වූ ද ස්කන්ධයන් කෙරෙහි ඒවා හොඳ ය යි ගෙන සතුටු වීම හා ඇලීම කවරේ ද, ලැබුවා වූ ද, පැමිණියා වූ ද, කුඩා වූ ද, මහත් වූ ද, හීන වූ ද, ප්‍ර‍ණීත වූ ද, ඒ ඒ භවයන්හි සතුට හා ඇල්ම කවරේ ද, කාම තෘෂ්ණා භව තෘෂ්ණා විභව තෘෂ්ණා වශයෙන් ත්‍රිවිධ වූ මේ තෘෂ්ණාවට දුඃඛ සමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍ය ය යි කියනු ලැබේ.” යනු මෙහි අදහසයි. මෙයින් තෘෂ්ණාව දුඃඛ සමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍යය බව හෙවත් දුක් ඉපදීමේ සැබෑ හේතුව බව දැක්විණ.