නාම ධර්‍මයෝ ය යි කියනු ලබන චිත්තචෛතසිකයන් විසින් ගන්නා වූ චිත්තචෛතසිකයන්ට හසුවන්නා වූ පරමාර්ථ වූ ද පරමාර්ථ නො වූ ද ස්වභාවයෝ ආරම්මණ නම් වෙති. ආරම්මණ යන වචනයේ තේරුම චිත්ත චෛතසිකයන් විසින් අල්ලා ගන්නා දෙය යනුයි. ජාති වශයෙන් අරමුණු ඒ ඒ කොටස ඇතුළු කොට කථා කරන කල්හි රූප ශබ්ද ගන්ධ රස ස්ප්‍ර‍ෂ්ටව්‍ය ධර්මය යි අරමුණු සයක් ඇති බව කියනු ලැබේ. ලොව ඇති කුඩා මහත් වස්තුවල රූපාරම්මණය යි කියන වර්ණ ධාතුව ඇත්තේය. එබැවින් ලොව ඇති රූපාරම්මණ මෙතෙකැයි කවරාකාරයකින්වත් පමණ නො කළ හැකි ය. ශබ්දාදි අරමුණුත් එසේ ම ය.
ඒ අරමුණු ගනිමින් උපදනා සිත් ද අරමුණු සේ ම ඉතා බොහෝය. එහෙත් අරමුණු ජාති අනුව සිත් එකතුකොට කථා කිරීමේදී චක්ඛු විඤ්ඤාණ සෝත විඤ්ඤාණ ඝාණ විඤ්ඤාණ ජිව්හා විඤ්ඤාණ කාය විඤ්ඤාණ මනෝ විඤ්ඤාණ යි සිත් සයක් ඇති බව කියනු ලැබේ. වෙන් වෙන් වූ ආරම්මණයන් ගේ වශයෙන් කියත හොත් අප්‍ර‍මාණ චක්ඛු විඤ්ඤාණයෝ වෙති. සෝත විඤ්ඤාණාදීහු ද එසේ ම අප්‍ර‍මාණ වෙති. අනේකාරම්මණයන් ගනිමින් එක් සන්තානයක ඇති වන අනේකප්‍ර‍කාර නාමයන් විදර්ශනාඥානය නැතියවුන්ට ආත්මය නමැති එක් දෙයක් සේ වැටහෙන්නේ ය. ආරම්මණයන් ගේ වශයෙන් අනේකප්‍ර‍කාර නාමයන්හි ඇති එක් දෙයක් සේ පෙනීමට හේතුවන බද්ධභාවය ආරම්මණ ඝන නම් වේ.
යෝගාවචරයනට විදර්ශනා කරන සමයෙහි රූපය ආත්මය නොවන බව ද, වේදනාව ආත්මය නොවන බව ද, සංඥා සංස්කාර විඥානයන් ආත්ම නොවන බව ද, ඒවායින් පිටත ආත්මයක් නැති බව ද පෙනෙන්නේ ය. එහෙත් මම ය මම ය යන සංඥාව ඔවුනට නැවත නැවත ඇති වේ. එයට හේතුව මේ ඝන සතර ය. ආත්මදෘෂ්ටිය නැතිකරනු පිණිස මේ ඝන සතර හොඳින් තේරුම් ගෙන ඝන සංඥාව දුරුවන තෙක් ම භාවනා කළ යුතු ය.
ඝන සතර පිළිබඳව සෑහෙන විස්තරයක් මේ තාක් ලිපි වූ කිසිම පොතකට ඇතුළු වී නැති බැවින් මේ ලිපිය සැපයීමට පිටු සියයක් දෙසියයක් ඇති පොතක් ලියන තරමට මහන්සි ගන්නට සිදුවිය. බුරුම රට රැන්ගුන් නුවර ප්‍ර‍ධාන සතිපට්ඨාන භාවනා මධ්‍යස්ථානයෙන් නිකුත් කර ඇති සතිපට්ඨාන භාවනා පොත මේ ලිපිය සැපයීමට අපට බොහෝ උපකාර වූ බව ප්‍රීතියෙන් සඳහන් කරමු.