ධම්ම වවත්ථානං අරියානං නිය්‍යානං. තෙන ච ධම්මවවත්ථානෙන අරියා නිය්‍යන්ති. විචිකිච්ඡා නිය්‍යානාවරණං, තාය ච විචිකිච්ඡාය නිවුතත්තා ධම්මවවත්ථානං අරියානං නිය්‍යානං න පජානාතී ති විචිකිච්ඡා නිය්‍යානාවරණං.
තේරුම :-
කුශලාකුශල ධර්මයන් නිවැරදි ලෙස වෙන් කොට දැනගන්නා ඥානය කරණකොට ගෙන ආර්‍ය්‍යයෝ සංසාරය නමැති බන්ධනාගාරයෙන් බැහැර වෙති. විචිකිච්ඡාව නිර්‍ය්‍යාණාවරණයෙකි. ඒ විචිකිච්ඡාවෙන් ආවරණය කරනු ලැබීම නිසා ධම්මවවත්ථාන නම් වූ ආර්‍ය්‍යයන්ගේ නිර්‍ය්‍යාණය ඇති නො වන බැවින් විචිකිච්ඡාව නිර්‍ය්‍යාණාවරණයෙකි.
ඉහත කියැවුණු පාඨයෙහි ධම්මවවත්ථානයයි කියා තිබෙන්නේ මෙය කුශලයෙක, මෙය අකුශලයෙක, මෙය කුශලාකුශල නො වන දෙයක කියා ඒ ඒ ධර්ම නො වරදවා දැනගන්නා ඥානයට ය. ඒ ඥානය ඇති තැනැත්තා කුශලාකුශලයන් දැන ස්වසන්තානයෙහි ඇතිවන්නට ඉඩ නොදීම් වශයෙන් අකුශලයන් බැහැර කොට නැවත නැවත උපදවා ගැනීම් වශයෙන් කුශල ධර්ම වඩා නිවන් පසක් කොට සංසාර නමැති බන්ධනාගාරයෙන් මිදෙයි. අකුශල් බැහැර කොට කුශල් වඩා නිවනට පිවිසෙන තැනැත්තා හට සංසාරයෙන් මිදීමට උපකාර වන බැවින් කුශලාකුශලයන් දැනගන්නා වූ නුවණ නිර්‍ය්‍යාණයකැයි කියනු ලැබේ. පින් පව් නො හඳුනන පින් පව් ගැන සැක ඇති තැනැත්තා පවින් ද නො වැළකේ. කුසල ද නො වඩයි. එයින් ඔහුට සසර ම රැඳී ඉන්නට සිදු වේ. ඒ සැකය පවත්නාතුරු කුශලාකුශලයන් නියම වශයෙන් දැන ගන්නා නුවණ සත්ත්වයාට පහළ නො වේ. යම් කිසි ආකාරයකින් ඇති වූ කුශලාකුශලයන් දන්නා නුවණ ද සැක ඇතිවීමේ දී අභාවයට යයි. එබැවින් කුශලාකුශලයන් පිළිබඳව වූ විචිකිච්ඡාව නිර්‍ය්‍යාණාවරණයකැයි කියනු ලැබේ.
නියම විදර්ශනා භාවනා කුශලය හා විදර්ශනා නො වන භාවනාත් විදර්ශනාවට උපකාර වන කුශලයන් හා ඊට උපකාර නො වන කුශලයන් ද තත් වූ පරිදි දැන ගැනීමට සමත් නුවණ විදර්ශනා කරන යෝගාවචරයන් හට විශේෂයෙන් ම නිර්‍ය්‍යාණයක් වන බව සැලකිය යුතුය.
විදර්ශනාව වනාහි ප්රත්යක්ෂ විදර්ශනාව ය. අනුමාන විදර්ශනාව ය යි දෙපරිදි වේ. ඒ ඒ අවස්ථාවන්හි ස්වසන්තානයෙහි උපදනා වූ ද, ඉපද සන්තති වශයෙන් පවත්නා වූ ද නාමරූපයන් හැකිතාක් තමාගේ නුවණට හසුකර ගෙන ඒවා නාම රූප වශයෙන් ද අනිත්‍යාදි වශයෙන් ද මෙනෙහි කිරීම් වශයෙන් පවත්වන භාවනාව ප්රත්යක්ෂ විදර්ශනාව ය. පිම්බීම් හැකිළීම් යෑම් සිටීම් වාඩිවීම් වැතිරීම් දිගු කිරීම් හැකිළවීම් ආදිය සිහි කරන්නා වූ යෝගාවචරයා විසින් කරන්නේ පිම්බීම් හැකිළීම් ආදි ක්‍රියා අනුව ස්වසන්තානයෙහි උපදනා වූ ද පරම්පරා වශයෙන් පවත්නා වූ ද නාමරූපයන් බැලීම ය. එය ප්රත්යක්ෂ විදර්ශනාව ය. වර්තමාන නාම-රූපයන් සිතට හසුකර ගත හැකි වන්නේ පිම්බීම් හැකිළීම් ආදි ක්‍රියා අනුව ය. පිම්බීම් හැකිළීම් ආදිය යෝගාවචරයන් සිහි කරන්නේ එහෙයිනි. ප්රත්යක්ෂ නාමරූපයන් පිළිබඳ වූ විදර්ශනා ඥානය දියුණු තියුණු වූ පසු ප්රත්යක්ෂ නාමරූපයන් අනුව, ප්රත්යක්ෂ නො වූ අතීතානාගත නාමරූපයන් හා ස්වසන්තානයෙන් පිටත වූ නාම රූපයන් ද විදර්ශනා කළ හැකි ශක්තිය යෝගාවචරයාට ලැබෙන්නේ ය.
ප්රත්යක්ෂ නාමරූපයන් අනුව අප්‍ර‍ත්‍යක්ෂ නාමරූපයන් ගැන පවත්වන විදර්ශනාව අනුමාන විදර්ශනාව ය. මේ ප්රත්යක්ෂ අනුමාන විදර්ශනා දෙක හැර තවත් විදර්ශනාවක් නැත්තේ ය. කිසි නාමරූප ධර්මයක් තමාගේ නුවණට හසුකර නො ගෙන වචනවල එල්ලී පොතෙහි ඇති සැටියට “රූපං අනිච්චං වේදනා අනිච්චා” යනාදීන් සිහිකිරීම හෝ සජ්ඣායනා කිරීම ප්රත්යක්ෂ විදර්ශනාව ද නො වේ. අනුමාන විදර්ශනාව ද නොවේ. මෙය යෝගාවචරයන් විසින් විශේෂයෙන් සැලකිය යුතු කරුණෙකි. විදර්ශනා භාවනාවට උපනිඃශ්‍ර‍ය වනු පිණිස පවත්වන ශීල ධුතාඞ්ග ශමථ භාවනාදිය විදර්ශනාවට උපකාර කුශලයෝ ය. සංසාරයෙන් එතර වනු රිසියෙන් විදර්ශනා කරන යෝගාවචරයනට ඒ විදර්ශනාව නියම අන්දමින් කළ හැකි වන්නේ ඉහත කී කරුණු පිරිසිදු ලෙස දැනගැනීමට සමත් නුවණක් ඇතහොත් ය. ඒ කරුණු පිළිබඳ නුවණ විදර්ශනා කරන යෝගාවචරයනට විශේෂයෙන් ම නිර්‍ය්‍යාණයක් වන බව කිව යුත්තේ එහෙයිනි.
“සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති, ධම්මේ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති” යනාදීන් කරුණු අටක් පිළිබඳ වූ විචිකිච්ඡාවක් පොතෙහි බොහෝ තැන්වල දක්වා තිබේ. බුදුන් වහන්සේ කෙරෙහි විශ්වාසය තබා ධර්මය කෙරෙහි විශ්වාසය තබා සසර දුකින් මිදී නිවන් පසක් කර ගැනීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් භාවනාවට බැස සිටින යෝගාවචරයනට බුද්ධාදි අට තැන පිළිබඳ විචිකිච්ඡාව ඇති වෙතත් ඇති වන්නේ කලාතුරකිනි. ඒ අට වැදෑරුම් විචිකිච්ඡාව බෞද්ධ යෝගාවචරයනට එතරම් බාධාවක් නො වේ. බොහෝ සෙයින් ඔවුනට නිර්‍ය්‍යාණාවරණයක් වශයෙන් ඇති වන්නේ තමන් කරන භාවනා ක්‍ර‍මය ගැන විචිකිච්ඡාව ය. සමහර විට යෝගාවචරයන්ට ස්වසන්තානයෙහි ඒ ඒ අවස්ථාවල උපදනා වූ ද ඉපිද පරම්පරා වශයෙන් පවත්නා වූ ද නාමරූපයන් මෙනෙහි කිරීම නියම විදර්ශනාව ද නැතහොත් නියම විදර්ශනාව අනිකක් ද යන සැකය පහළ වේ. මෙකල භාවනා කරන පින්වතුන්ට ඇතිවන නපුරු විචිකිච්ඡාව එය ය. ඒ විචිකිච්ඡාව ඇති වීමෙන් බොහෝ දෙනකුගේ භාවනා කර්මය නවතී.
විචිකිච්ඡාව යෝගාවචරයන් මුළා කරන වඤ්චක ධර්මයකි. “උභයපක්ඛ සන්තීරණ මුඛෙන විචිකිච්ඡා වඤ්චෙති” යි දෙපක්ෂය පරීක්‍ෂා කරන ස්වභාවයාගේ ආකාරයෙන් විචිකිච්ඡාව වඤ්චා කෙරේ ය යි නෙත්ති අටුවාවෙහි දක්වා තිබෙන්නේ එහෙයිනි. බොහෝ යෝගාවචරයන් භාවනා ක්‍ර‍මය පිළිබඳ වූ විචිකිච්ඡාව නිසා භාවනාව නවත්වා හෝ නො මඟට බැස හෝ සිටිතත් විචිකිච්ඡාව නිසා තමන් ඒ තත්ත්වයට වැටී සිටිනා බව ඒ පින්වත්හු නො දනිති. භාවනා ක්‍ර‍මය පිළිබඳ වැඩිදුර සෙවීමක් කරමු යි ඔවුහු විචිකිච්ඡාවට රැවටී සිටිති. උගත් නූගත් දෙපක්‍ෂයෙන් මේ විචිකිච්ඡා නීවරණය වඩා ඇති වන්නේ උගත් යෝගාවචරයනට ය.
කමටහන් දෙන ගුරුවරයකු ඇසුරු කරමින් ගුරුවරයා කෙරෙහි විශ්වාසය තබා ගුරුවරයාගේ පිහිටෙන් භාවනාව පවත්වන්නට බලාපොරොත්තු වන වැඩි උගත්කම් නැති යෝගාවචරයෝ ගුරුවරයාගේ අනුශාසනය අනුව භාවනාව කර ගෙන යති. ගුරුවරයාගේ කීමට උඩින් කල්පනා නො කරන්නාන වූ ඔවුනට විචිකිච්ඡාව පහළ වීම මඳය. නොවන තරම් ය. ඔවුනට ගුරුවරයකු නොමැතිව භාවනාව නො පැවැත්විය හැකි ය. දැනගතයුතු බොහෝ ධර්ම දැන උගෙන ඇති බොහෝ පොත පත කියවා ඇති විදර්ශනා භාවනා ක්‍ර‍මයකුත් හොඳින් උගෙන ඇති උගත් යෝගාවචරයනට ගුරුවරයකු ඇසුරු නො කොට ද විදර්ශනා කළ හැකි ය. එහෙත් නො ගිය විරූ මඟක අනුන්ගෙන් අසා දැන ගත් මඟ සලකුණු අනුව ගමන් කරන්නකුට මංසන්ධියක් පාසා ම සැක ඇති වන්නාක් මෙන් ගුරුවරයකු නොමැතිව භාවනා කරන උගත් යෝගාවචරයාට නොයෙක් දේ ගැන නිතර විචිකිච්ඡා ඇති වේ. එබැවින් භාවනාව දියුණු වීමට ඔහුට බොහෝ කාලයක් ගත වේ. සමහර විට අර ක්‍ර‍මය හරි ද? මේ ක්‍ර‍මය හරිද? කියා නොයෙක් ක්‍ර‍ම අත්හදා බැලීමට ම ඔහුගේ ජීවිත කාලය ඉවර විය හැකි ය. එබැවින් උගත් නූගත් කවුරුන් විසිනුත් පලපුරුදු ගුරුන් ඇසුරු කරමින් උපදෙස් ලබමින් විදර්ශනා කිරීම යහපත් බව කිය යුතු ය.
භාවනා මාර්ගය පිළිබඳව විචිකිච්ඡාවල් ඇතිවන කල්හි සන්තානයෙහි උපදින උපදින නාමරූපයන් නාමරූපාදි වශයෙන් සිහි කිරීම, බැලීම විදර්ශනා කුසලය ය යන ඥානය නො පිහිටයි. විචිකිච්ඡාව පවත්නා කල්හි ඒ ඥානය ඇතිවන්නේ ද නොවේ. විචිකිච්ඡාව නිර්‍ය්‍යාණාවරණයකැයි කියනුයේ එහෙයිනි. විදර්ශනා කුශලයේ ඇතිවීම වළක්වන භාවනා ක්‍ර‍මය පිළිබඳ විචිකිච්ඡාව නැවත නැවත ඇතිවන කල්හි ඇතිව බොහෝ කල් පවත්නා කල්හි ඒ නිසා සියලු කුශලයන්ගේ ම ඇතිවීෟම වළක්වන නපුරු ම විචිකිච්ඡාව වූ බුද්ධාදෟීන් සම්බන්ධ විචිකිච්ඡාව ද ඇති විය හැකි ය. එසේ වුවහොත් මහ නපුරෙකි. එයින් මරණින් මතු අපායට යන්නට ද සිදුවිය හැකිය. කරුණු මෙසේ හෙයින් විචිකිච්ඡාවක් ඇති වුවහොත් එය ධර්මය විමසනු කැමැත්තය කියා සිතා එයට නො රැවටී එය දුරු කර ගන්නට උත්සාහ කළ යුතු ය.
විචිකිච්ඡාව දුරු කරන්නේ ද උපදින උපදින අවස්ථාවලදී එය විදර්ශනා කිරීමෙනි. විචිකිච්ඡාවක් සන්තානයෙහි උපනහොත් විචිකිච්ඡාවක් විචිකිච්ඡාවක් යි සිහි කිරීමත් එහි ඉපද බිඳී යාම සිහි කිරීමත් විචිකිච්ඡාව විදර්ශනා කිරීම ය. එසේ කරන්නා වූ යෝගාවචරයාට විචිකිච්ඡාව වසඟ නොවී විදර්ශනා කරගෙන යා හැකිය. එයින් විචිකිච්ඡාව ද දුරුවේ. එසේ විදර්ශනා කිරීමෙන් විචිකිච්ඡාව නො දුරුවුව හොත් ධර්මධරයකු සොයා ගොස් කරුණු අසා ඒ විචිකිච්ඡාව දුරු කර ගත යුතු ය. ධර්මධරයකු සොයා ගත නොහෙත හොත් ඒ ගැන නො සිතා භාවනාව කරගෙන යා යුතු ය. සමහර විට යම් කිසි දවසක දී භාවනාව දියුණුවීමෙන් ද ඒ විචිකිච්ඡාව දුරුවිය හැකි ය.