සන්‍ධි වශයෙන් නිමිත්ත ග්‍ර‍හණය නම් එක්සිය අසූවක් සන්‍ධි වශයෙන් නිමිති ගැන්ම ය. ඉදිම ගිය ශරීරයෙහි එතෙක් සන්‍ධි වශයෙන් කෙලෙස නිමිත්ත ග්‍ර‍හණය කරන්නේ ද, ඉදිමුණු ශරීරයෙහි බොහෝ සේ සන්‍ධි නො පෙනී යෙයි. එබැවින් දසරු සන්‍ධි වැලමිටි සන්‍ධි, මණිබන්‍ධ සන්‍ධි යන දකුණත සන්‍ධි තුන ය; එසේම වමත සන්‍ධි තුන ය, කටි සන්‍ධි, දණ සන්‍ධි, බොලට සන්‍ධි යන දකුණු පා සන්‍ධි තුන ය, එසේ ම වම් පා සන්‍ධි වශයෙන් ව්‍යවස්ථා කට යුතු.
විවර වශයෙන් යූ තන්හි විවර නම් දකුණත හා දකුණැල අතර ය, වමත හා වම් ඇල අතර ය, දෙපා අතර ය, බඩ හා පෙකණි අතර හෝ උදර අතර ය. කන් විවරය යි මෙසේ විවර වශයෙන් ව්‍යවස්ථා කටයුතු. ඇස් පියවී - දැල්වී තුබූ බව හෝ මුව පියවී-හැරී තුබූ බව හෝ ව්‍යවස්ථා කට යුතු.
නින්න වශයෙන් යු තන්හි ශරීරයේ වළ තැන්-ඇස් වළ හෝ ඇතුළු මුව හෝ ගළවළුව හෝ ව්‍යවස්ථා කටයුතු නොහොත් මම වල තන්හි, ශරීරය ගොඩ තන්හි ය යි ව්‍යවස්ථා කට යුතු.
ථල වශයෙන් යු තන්හි ශරීරයේ උස් තැන් - දණ හෝ ළය හෝ නළල හෝ ව්‍යවස්ථා කටයුතු නොහොත් මම ගොඩ, ශරීරය මිටි තැන ය යි ව්‍යවස්ථා කට යුතු.
සමන්ත වශයෙන් යු තන්හි සිරුර මුළුල්ල හාත්පසින් ව්‍යවස්ථා කට යුතු. මුළු සිරුරෙහි නුවණ මෙහෙයා විභුත වැ වැටහෙන තැන උද්ධුමාතකය යි සිත පිහිටුවිය යුතු. ඉදින් එසේත් නිමිත්ත නො වැටහේ නම් උදරය අවසන් කොට ඇති උපරිම ශරීරය අධිකවැ ඉදිමෙන බැවින් එහි “උද්ධුමාතකය උද්ධුමාතකය”යි සිත පිහිටුවිය යුතු.
දැන් “හේ ඒ නිමිත්ත සුග්ගහිත කරන්නේ ය” යනාදියෙහි විනිශ්චය කථාව මෙසේ ය:-
ඒ යෝගි විසින් ඒ ශරීරයෙහි වර්‍ණාදි වශයෙන් හා සන්‍ධි විචරාදි වශයෙන් හා යට කී සේ උද්ධුමාතක නිමිති ගැනීම් වශයෙන් මනා වැ නිමිති ගත යුතු. මනා වැ සිහි එළවා ආවර්‍ජනය කළ යුතු එසේ කිරීමෙන් මනා වැ උපධාරණය කළ යුතු. ව්‍යවස්ථා කල යුතු. ශරීරයට නුදුරු වැ නො ළං වැ සිට ගෙනැ හෝ හිඳ ගෙන ඇස දල්වා බලා ගෙනැ නිමිති ගත යුතු. “උද්ධුමාතක අසුභය, උද්ධුමාතක අසුභය” යි සිහ දහස් වර ඇස දල්වා බැලිය යුතු. ඇස පිය ලා ආවර්‍ජනය කළ යුතු. මෙසේ නැවත නැවත බලත්ව ආවර්‍ජනය කරත් ම උග්ගහ නිමිත්ත සුග්ගහීත වෙයි. සුග්ගහීතය වන්නේ කවර විටෙක ද ඇස දල්වා බලන විට ඇස පියා ලා සිතන විට ද එක සේ ආපාත ගත වේ නම් එවිට සුග්ගහීත වූයේ වෙයි. මෙසේ සුග්ගහීත-සූපධාරිත-සුවවත්‍ථිත කොටැ එහි දී ම භාවනාවශානයට යා නොහැකි නම්, එන කලට, කී සේ හුදෙකලා වැ ඒ නිමිත්තම මෙනෙහි කරමින් මනා වැ සිහි එළවා සංවර ඉන්‍ද්‍රිය ඇති වැ බැහැර නුලු සිත් ඇති වැ ස්වකීය සේනාසනයට ම යා යුතු.
සොහොනින් නික් මැ එන්නහු විසිනුදු එන මඟ ව්‍යවස්ථා කළ යුතු. එන මඟ මේ නැගෙහිරට අභිමුඛය, මේ බටහිරට අභිමුඛය, මේ උතුරට අභිමුඛය, මේ දකුණට අභිමුඛය, මේ අනුදිගට අභිමුඛය, මේ තැන දී වමින් යෙයි, මෙ තැනින් දකුණින් යෙයි, මෙ තැන ගලය, මෙතැන තුඹසය, මෙ තැන රුකය මෙ තැන ගසය, මේ තැන වැලය යි ව්‍යවස්ථා කරමින් අවුත් සක්මනට නැගැ සක්මන් කරන විට ද තද්භාගික සක්මනකට ම නැංග යුතු. එයින් කීයේ අශුභ නිමිත්තයට අභිමුඛ භූමි ප්‍රදේශයක ම සක්මන් කළ යුතු බව යි. හිඳ ගන්නා විට ද තද්භාගික කොටැ මැ ආසනය පණවා ගත යුතු. ඉදින් ඒ දිගැ හෙබක් හෝ ප්‍ර‍පාතයක් හෝ රුකක් හෝ වැටක් හෝ මඩක් හෝ ඇති හෙයින් තද්දිශානිමුඛ භූමි ප්‍රදේශයක සක්මන් කළ නො හැකි නම් අවකාශ නැති බැවින් ආසනය හෝ පණවා ගත නො හැකි නම් ඒ දිග නො බලමින් වුව ද අවකාශානුරූප තැනෙක සක්මන් කළ යුතු. හිඳ ගත යුතු. එහෙත් සිත නම් ඒ දිශාවට ම අභිමුඛ කැරැ ලිය යුතු යි.
“හාත්පස නිමිති සලකුණු කැරැ ගැන්ම කවර අර්‍ථයක් කවර ආනිසංසයක් පිණිස ද අසම්මොභය පිණිස ය” යනාදි විසර්‍ජනයෙහි අභිප්‍රාය මෙසේ ය.
සන්‍ධ්‍යාකාලාදි අවේලාවෙක උද්ධුමාතක නිමිත්ත ඇති තැනට ගොස් හාත්පස නිමිති සලකුණු කොටැ ගෙනැ නිමිති ගන්නා සඳහා ඇස් දල්වා බලන්නකුට ඒ මළ සිරුර නැඟී සිටියාක් මෙන් ද, මැඩ ගෙනැ එන්නාක් මෙන් ද, පසුපස්සේ ලුහුබැඳැ එන්නාක් මෙන් ද වැටහේ නම් ඒ යෝගී වේතාලයක් බඳු බියකරු වූ ඒ අරමුණු දැකැ සිත වික්‍ෂිප්ත වැ උමතුවකු සේ වෙයි. බියට තැති ගැන්මට ලොමුදහ ගැන්මට පැමිණෙයි. පාළියෙහි දැක්වුණු අටතිස් අරමුණු අතුරෙන් මේසා බියකරු අරමුණෙක් නම් නැති. ඣානවිභ්භන්තක වන්නේ මේ අරමුණේ දී යැ. මේ ඒ සා බිය කරු ය. (ඣානවිබ්භන්තක නම් ශීලයෙන් මන්ත්‍රයෙන් පිරිහුණුවකු සේ ධ්‍යානයෙන් පිරිහුණුවෙක.) එහෙයින් ඒ යෝගී සිත දැඩි කොටැ ගෙන මනා සිහිය එළවා ගෙනැ “මළ සිරුරු නැගිටැ ලුහුබැඳීමෙක් නම් නො වන්නෙකි. ඒ ළඟ තුබුණු ගල හෝ වැල හෝ එත් නම් ඒ සිරුර ද එන්නේ වේ. ගල හෝ වැල හෝ නො ඒ නම් මළ සිරුර ද එසේ ම නො එන්නේ මය. මේ තොපට වැටහෙන ආකාරයෙකි. භාවනා සංඥායෙන් සිදුවූවෙකි. තොපට කර්‍මස්ථානය වැටහුණේ අද ය. මහණ බිය නො වන්නැ යි ත්‍රාසය විනොයා මාගේ පරිශ්‍ර‍මය සඵල වී යයි හාසය දනවා ඒ නිමිත්තෙහි සිත මෙහෙයිය යුතු. එවිට විශේෂයට පැමිණෙන්නේ ය. “හාත්පස නිමිති සලකුණු කොටැ ගැන්ම අසම්මෝහය පිණිස ය”යි කීයේ මේ නිසාය.
“එකොළොස් ආකාරයෙන් නිමිති ගන්නේ අසුභාරම්මණයෙහි සිත එළවා බඳින්නේ ය.” ඒ යෝගීහට ඇස දල්වා බැලීමෙන් උද්ග්‍ර‍හ නිමිත්ත උපදනේ ය. උද්ග්‍ර‍හ නිමිත්තෙහි සිත මෙහෙයීමෙන් ප්‍ර‍තිභාග නිමිත්ත උපදනේ ය. එහි සිත මෙහෙයීමෙන් අර්පණාවට පැමිණේ. අර්පණායෙහි සිටැ විවසුන් වඩා රහත් වන්නේ ය. “එකොළොස් ආකාරයෙන් නිමිති ගන්නේ අසුභාරම්මණයෙහි සිත එළවා බැඳීම පිණිස ය” යි කීයේ එහෙයිනි.
“ගිය ආ මඟ ප්‍ර‍ත්‍යවේක්‍ෂා කිරීම වීථි සම්පාදනය පිණිස ය” ගිය ආ මඟ ප්‍ර‍ත්‍යවේක්‍ෂා කිරීම කර්‍මස්ථාන වීථිය මනාව ප්‍ර‍තිපාදනය කිරීම අර්‍ථ කොටැ ඇත්තේ ය. එහි විස්තරය මෙසේ දත යුතු.
කර්‍මස්ථානය ගෙනැ එන මේ භික්‍ෂූන් අතින් යමෙක් අතර මඟදී “ස්වාමීනි අද කවරදා දැ”යි දවස් විචාළ හොත් අන්‍ය ප්‍ර‍ශ්නයක් හෝ විචාළ හොත් පිළිසඳර හෝ කථා කළ හොත් “මම කර්‍මස්ථාන වඩන්නෙක්මි”යි තුෂ්ණිම්භූත වැ නො ආ යුතු ය. දවස කිය යුතු ය. ප්‍ර‍ශ්නය විසඳිය යුතු ය. නො දනී නම් නොදනිමි” යයි කිය යුතු ය. දැහැමි පිළිසඳර කළ යුතු. එසේ කරන කල්හි ලැබගත් තරුණ නිමිත්ත නැසී යා හැකිය. ඒ නැසී යත ද විචාළ කල දවස කිය යුතු ය. ප්‍ර‍ශ්නය නො දන්නේ නම් “නො දනිමි”යි කිය යුතු ය. දනිත් නම් එක දේශයකින් හෝ කිය යුතුය. පිළිසඳර ද කළ යුතු ය. තවද ආගන්තුක භික්‍ෂූන් දැක ආගන්තුක පිළිසඳර කළ යුතු ය. සෙසු සෑ මලු - බෝමලු - පොහෝගේ - බොජුන්හල් - ජන්තාඝර ආචාර්‍ය්‍ය - උපාධ්‍යාය -ආගන්තුක - ගමික යන සියලු කඳුවත් ද පිරිය යුතු ය. ඒ වත් පුරන කල්හි දු තරුණ නිමිත්ත නැති වැ යන්නේ ය. යළි ගොස් නිමිත්ත ගන්නෙමි යි යායැටි වුව ද අමනුෂ්‍යයන්ගෙන් හෝ චණ්ඩමෘගයන්ගෙන් හෝ යුක්ත බැවින් සොහොනට යන්නට පවා නො හැකි වෙයි. නිමිත්ත හෝ නැති වැ යෙයි. උද්ධුමාතක නිමිත්ත දවසක් දෙකක් තිබී විනීලකාදි බවට හැරෙන්නේ ය. කර්‍මස්ථාන අතුරෙන් මේ සා දුර්‍ලභ කර්‍මස්ථානයෙක් නැති. එබැවින් නිමිත්ත නැති වැ ගිය කල්හි ඒ යෝගී රාත්‍රිස්ථානයෙහි හෝ දිවාස්ථානයෙහි හෝ හිඳ ගෙනැ “මම මේ දොරින් විහාරයෙන් නික්මැ අසුවල් දිගට අභිමුඛ වූ මඟට පැමිණැ අසුවල් තැන දී වමට හැරුණෙමි, අසුවල් තැන දී දකුණට හැරුණෙමි, ඒ මඟ අසුවල් තැන ගලය, අසුවල් තැන තුඹසය, රුකය, ගසය, වැලය මම ඒ මඟින් ගොස් අසුවල් තැන දී අසුභය දිටිමි. එහිදී අසුවල් දිගට අභිමුඛ වැ සි මේ මේ ආකාරයෙන් හාත්පස නිමිති සලකා මෙසේ අසුභ නිමිත්ත උගෙනැ අසුවල් දිග සොහොනින් නික්මැ මෙබඳු මාර්‍ගයෙන් මම ම් දේ කරමින් අවුත් මෙහි උන්නෙමි”යි පලඟ බැඳැ උන් තැන දක්වා ගිය ආ මඟ ප්‍ර‍ත්‍යවේක්‍ෂා කළ යුතුය. එසේ කරන කල්හි ඒ නිමිත්ත ප්‍ර‍කට වන්නේ ය. ඉදිරියෙහි තිබෙන්නා සේ වැටහෙන්නේ ය. කර්‍මස්ථානය පෙරසේම වීථියට බැස ගන්නේ ය. “ගිය ආ මඟ ප්‍ර‍ත්‍යවේක්‍ෂා කිරීම වීථිප්‍ර‍තිපාදනය පිණිසය” යි කීයේ එහෙයිනි.
“ආනිසංස දක්වමින් රත්නසංඥා වැ ගෞරව උපදවා ප්‍රිය කෙරෙමින් ඒ අරමුණෙහි සිත බැඳ තබන්නේ ය.”
උද්ධුමාතක අසුභයෙහි සිත මෙහෙයා ධ්‍යාන උපදවා ධ්‍යානපාදස්ථාන විවසුන් වඩා ඒකාන්තයෙන් මේ ප්‍ර‍තිපත්තියෙන් ජරා මරණයෙන් මිදී ගන්නෙමි”යි මෙසේ ආනිසංසය දක්ක යුතු ය.
දුගී මිනිසකු මහඟු මිණිරුවනක් ලත් කල “ම විසින් දුර්‍ලභයෙක් තබන ලදැ”යි එහි රත්නසංඥ වැ ගෞරව උපදවා මහත් ප්‍රේමයෙන් එය රැකැ ගන්නේ ය. ‘මවිසින් ද මේ ලබා ගන්නා ලද්දේ දුර්‍ලභ කර්‍මස්ථානයෙකි. දුගියාට මහඟු මිණි රුවන බඳු ය. චතුධාතුදම්මට්ඨානිකයා තමා පිළිබඳ වූම සතර මහාභූත අරමුණු කරන්නේ ය. ආණාපාණකම්මට්ඨානිකයා තමාගේ ම නාසාවාතය අරමුණු කරන්නේ ය. කසිණකම්මට්ඨානිකයා කසිණමණ්ඩලය කොටැ පහසු සේ භාවනා කරන්නේ ය. මෙසේ සෙසු කර්‍මස්ථාන සුලභ ය. මේ වනාහි දවසක් දෙකක් පමණක් පවත්නේ ය. එයින් පසු විනීලකාදිත්‍වයට පෙරළෙන්නේ ය. “මෙයට වඩා දුර්‍ලභ කමටහනෙක් නැතැ”යි එහි රතනසංඥ වැ ගෞරව උපදවා ප්‍රිය වඩමින් ඒ නිමිත්ත රැකැ ගත යුතු. රාත්‍රී ස්ථානයෙහි ද දිවා ස්ථානයෙහි ද “උද්ධුමාතක අසුභය, උද්ධුමාතක අසුභය” යි පුන-පුනා සිත බැඳිය යුතු ය. පුන-පුනා ආවර්‍ජනය කළ යුතු ය. මෙනෙහි කළ යුතු ය. තක්කාහත-විත්තාහත කළ යුත ය. මෙසේ කරත් ම ඔහුට ප්‍ර‍තිභාග නිමිත්ත උපදින්නේ ය.