7. සිතට උපේක්ෂා කළ යුතු විට උපේක්ෂා කරන ආකාරය මෙසේය.
මෙසේ මැනෙවින් පිළිපදනා ඒ යෝගාවචරයාගේ සිත අලීන වැ අනුද්ධත වැ අනිරාස්වාද වැ ආරම්මණයෙහි සම්ප්‍ර‍වෘත්ත වැ සමථ වීථියට පිළිපන්නේ වන්නේ ද, එවිට ඒ සිතට ප්‍ර‍ග්‍ර‍හ (අනුබල) දීමෙහි හෝ නිග්‍ර‍හ කිරීමෙහි හෝ සතුටු දැනවීමෙහි ව්‍යාපාරයකට හෙතෙමේ නො පැමිණෙන්නේ ය. අසුන් සම වැ යන කල්හි ප්‍ර‍ග්‍ර‍හාදිය නො දෙන අශ්ව සාරථියකු මෙනැ යි දත යුතු යි.
සිතට උපේක්ෂා කළ යුතු විට උපේක්ෂා කරන ආකාරයය යි.
8. අසමාහිත පුද්ගල පරිවර්‍ජනය නම් :- නෛෂ්ක්‍ර‍ම්‍ය ප්‍ර‍තිපදාවට හෙවත් ධ්‍යානප්‍ර‍තිපත්තියට නො නැංග නොයෙක් කටයුතුවල යෙදුණු වික්‍ෂිප්ත සිත් ඇති පුද්ගලයන් දුරින්ම දුරු කිරීම ය.
9. සමාහිත පුද්ගල සේවනය නම් - නෛෂ්ක්‍ර‍ම්‍ය ප්‍ර‍තිපදාවට හෙවත් ධ්‍යානප්‍ර‍තිපත්තියට නැංග - සමාධිභාගී පුද්ගලයන් කරා කලින් කල එළඹීම ය.
10. තදධිමුක්තිය නම් :- සමාධියෙහි අදහස් ඇති බව - සමාධියම ගුරු කොට ඇති බව - සමාධියට නැමී ගත් බව - සමාධියට වෙසෙසින් නැමී ගත් බව - සමාධියට බර වැ සිටින බව යි.
මෙසේ මේ දශවිධ අර්පණා කෞශල්‍යය සම්පාදනය කටයුතුයි. 1. ලත් නිමිත්තෙහි එසේ අර්පණා කෞශල්‍යය සම්පාදනය කරන්නහුට අර්පණාව ලැබෙන්නේ ය. 2. එසේ කොටැ ද ඉදින් අර්පණාව නො ලද්දේ නම් එතෙකිනු දු භාවනා යෝගය නො හරින්නේ ය. මත්තෙහි දු ව්‍යායාම කරන්නේ ය. සම්‍යක් ව්‍යායාමය හැරැපියා පුද්ගලයෙක් මඳ විශේෂයකට හෝ පැමිණෙන්නේ ය, යන මෙය සිදු නො වන්නකි. එ බැවින් චිත්ත ප්‍ර‍වෘත්තාකාරය සලකන්නා වූ ප්‍රාඥයෝගී යළි යළි වීර්‍ය්‍ය සමත්‍වය යොදන්නේ ය. මඳකුදු ලීනත්‍වයට බස්නා සිත නඟා සිටුවන්නේ ය. අත්‍යාරබ්ධ සිත වළකා සම සේ පිහිටුවන්නේ ය. මල් රොන්හි, මානිල් පෙත්තෙහි, මකුලු හුයෙහි, නැවෙහි, තෙල් නළෙහි, මීමැසි, සල්ලවෙද්‍යාදීන්ගේ පැවැත්ම අටුවායෙහි වර්‍ණනා කළ පරිදි සිත ලීනත්‍වයෙන් හා උද්ධත්ත්‍වයෙන් සර්‍වකාරයෙන් මුදලා ප්‍ර‍තිභාගනිමිත්ත කරා මෙහෙයන්නේ ය.
මේ අර්‍ථය දැක්වුණු ගාථා මෙසේ ය.
“එවං හි සම්පදාය තා - අප්පණා කාසල්ලං ඉමං
පටිලද්ධෙ නිමිත්තස්මිං - අප්පණා සම්පවත්තති
එවම්පි පටිපන්නස්ස - සචෙ සා සප්පවත්තති
තථාපි නජහෙ යොගං - යායමෙථව පණ්ඩිතො
හිත්‍වාහි සම්මා වායාමං - විසෙසං නාම මාණවො
අධිගච්ඡෙ පරිත්තම්පි - ධානමෙතං න විජ්ජති
චිත්තප්පවත්ති ආකාරං - තස්මා සල්ලක්ඛයං බුධො
සමථං විරියස්සෙව - යොජයෙථ පුනප්පුනං
ඊසකං පි ලයං යන්තං - පග්ගණ්හෙථෙව මානසං
අච්චාරද්ධං නිසෙධෙත්‍වා - සම්මෙව පවත්තයෙ
රෙණුම්හි උප්පලදලෙ - සුත්තෙ නාවාය නාළියා
යථා මධුකරාදීනං - පවත්ති සම්පවණ්ණිතා
ලීන උද්ධතභාවෙහි - මොචයිත්‍වාන සබ්බ සා
එවං නිමිත්තාභිමුඛං - මානසං පටිපාදයෙ” යි.
මෙහි මල් රොන් ආදිය උපමාන උපමෙයාර්‍ථ සංසන්‍දනය මෙසේ දත යුතු. අති දක්‍ෂ මීමැස්සා අසවල් රුකෙහි මල් පිපුණේ යයි අසා තියුණු වේගයෙන් ගමන් කරන්නේ ඒ වෘක්‍ෂය ඉක්ම පියාසර කොටැ යළිත් හැරී එන්නේ රේණු වගුළ කල්හි එහි සම්ප්‍රාප්ත වන්නේ ය. මල පිපුණු ඇසිල්ලෙහි රේණු සුරස ය. පසු වැ වාතාදියෙන් එය ගිලිහී වැටෙයි. එවිට එහි එළඹෙන මීමැස්සාට සුරස මල් රේණු නො ලැබෙයි. අදක්‍ෂ මීමැස්සා මඳ වේගයෙන් ගමන් කරන්නේ මල් රේණු වැටී ගිය කල්හි මැ එළඹෙන්නේ ය. අති දක්‍ෂත් නො වූ අදක්‍ෂත් නො වූ සම දක්‍ෂ මී මැසි වනාහි සම වේගයෙන් ගමන් කරන්නේ සුවසේ මල් ගොමුව කරා එළඹැ රිසියෙන තාක් මල් රේණු උකා ගෙන මී වද සාදා මධුරසය වළඳන්නේ ය.
පැන් තළියෙහි තුබූ මහනෙල් මල් පෙත්තෙහි ශිරාවෙධා දි ශස්ත්‍ර කර්‍ම උගන්නා ශල්‍ය වෛද්‍ය ශිෂ්‍යයන් අතුරෙන් ඉතා දක්‍ෂ තැනැත්තේ ශීඝ්‍ර‍වැ ශස්ත්‍ර‍ය හෙළා ලීමෙන් මහනෙල් පෙත්ත දෙකඩ කොටැ හෝ පලා ලන්නේ ය. දියෙහි හෝ ගලා ලන්නේ ය. අදක්‍ෂ තැනැත්තේ පෙත්ත කැපීයේ දෝ දියෙහි ගැලී යේ දෝ යන බියෙන් සැතින් ස්පර්‍ශ කරන්නට ද අපොහොසත් වන්නේ ය. අති දක්‍ෂත් නොවූ අදක්‍ෂත් නොවූ සම දක්‍ෂ ශිෂ්‍ය වනාහි සම ප්‍රයොගයෙන් පෙත්තෙහි සැත් පද දක්වා ශිල්ප පුහුණු කොටැ ගෙනැ එබඳු ශස්ත්‍ර කර්‍මයෙහි වැඩ කොටැ ලාභ ලබන්නේ ය.
“යමෙක් බඹ සතරක් සා මකුළු හුයක් ගෙනායේ නම් හේ සාරදහසක් කහවණු ලබන්නේ ය” යි රජු කී කල්හි අති දක්‍ෂ පුරුෂයෙක් වේගයෙන් මකුළු හූ හයන්නේ ඒ ඒ තැන සිඳැලන්නේ ය. අදක්‍ෂ පුරුෂ කැඩෙයි යන බියෙන් අතින් අල්ලන්නට ද අපොහොසත් වන්නේ ය. සම දක්‍ෂ පුරුෂ වනාහි කෙළවර පටන් ගෙනැ සම ප්රයෝගයෙන් දණ්ඩයෙක වෙළා ගෙනවුත් දී ලාභය ලබන්නේ ය.
අති දක්‍ෂ නියමුවා බලවත් වාතයෙහි රුවල පුරා පවන ගන්වන්නේ නැව නො දෙසට පමුණුවන්නේ ය. අදක්‍ෂ නියමුවා මන්‍දවාතයෙහි රුවල නඟා නැව එ තැනම තබන්නේ ය. සම දක්‍ෂ නියමු වනාහි මන්‍දවාතයෙහි රුවල පුරා බලවත් වාතයෙහි අඩ රුවල ඇද සුවසේ රිසි තැනට පැමිණෙන්නේ ය.
“යමෙක් තෙල් නො ඉහිරුවා බටය පිරෙව්වේ නම් හේ ලාභ ලබන්නේ ය”යි ආචාර්‍ය්‍යයකු අතවැස්සනට කී කල්හි අති දක්‍ෂ තැනැත්තේ වේගයෙන් පුරවමින් තෙල ඉහිරුවන්නේ ය. අදක්‍ෂ තැනැත්තේ තෙල් ඉහිරෙයි යන බියෙන් වත් කරන්නට ද අපොහොසත් වන්නේ ය. සම දක්‍ෂ වනාහි සම ප්‍රයොගයෙන් තෙල් පුරවා ලාභ ලබන්නේ ය.
එ මෙන්ම ඇතැම් යෝගාවචරයෙක් “ප්‍ර‍තිභාග නිමිත්ත උපන් කල්හි වහා අර්පණාවට පැමිණෙන්නෙමි”යි වීර්‍ය්‍යය දැඩි කරයි. ඔහුගේ සිත අත්‍යාරබ්ධ වීර්‍ය්‍ය ඇති බැවින් උද්ධච්චයෙහි නො සන්සුන් බවෙහි වැටීමෙන් අර්පණාව ලැබ ගන්නට අසමර්‍ථ වෙයි. ඇතැම් යෝගාවචරයෙක් අත්‍යාරබ්ධ වීර්‍ය්‍යයෙහි දොස් දැක “මට දැන් අර්පණයෙන් කවර ප්‍රයෝජන දැ යි වීර්‍ය්‍යය පිරිහෙළ යි. ඉතා හැකුළුණු වීර්‍ය්‍ය ඇති බැවින් එවිට ඔහු ගේ සිත කුසීත බැව්හි වැටෙයි. හේ ද අර්පණා ලබන්නට අසමර්‍ථ වේ. යමෙක් වනාහි මඳකුදු ලීන වූ සිත ලීන භාවයෙන් ද උද්ධත වූ සිත උද්ධත භාවයෙන් ද, මුදා සම ප්රයෝගයෙන් නිමිත්තා භිමුඛ කොටැ මෙහෙයා ද හේ අර්පණායට පැමිණෙන්නේ ය. එ බන්දකු විය යුතු.
“රෙණුම්හි උප්පලදලෙ-සුත්තෙ නාවාය නාළියා
යථා මධුකරාදීනං-පවත්ති සම්පවණ්ණිතා
ලීන උද්ධත භාවෙහි-මොචයිත්‍වාන සබ්බසො
එවං නිමිත්තාභිමුඛං-මානසං පටිපාදයෙ” යි
කියන ලද්දේ මේ අර්‍ථය සඳහා ය.
මෙසේ විරිය සම යෝජන වශයෙන් නිමිත්තාභිමුඛ කොටැ සිත යොදන ඒ යෝගාවචරයාට “දැන් අර්පණා උපදිති”යි භවඞ්ගුපචේඡද වැ ඉක්බිති “පඨවි පඨවි” යි භාවනානුයෝග වශයෙන් එළඹ සිටි ඒ පඨවි කසිණය ම අරමුණු කොටැ මනොද්‍වාරාවර්‍ජනය උපදනේ ය. ඉක්බිති ඒ පඨවි කසිණය ම අරමුණු කොටැ ජවන සතරෙක් හෝ පසෙක් දිවෙන්නේ ය. ඒ ජව්න අතුරෙන් කෙළවර ජවනය රූපාවචර ය. මුල් ජව්න තුන-හෝ සතර කාමාවචර ය. ඒ ජව්නහි විතක්ක විචාර-පීති-සුඛ-එකග්ගතා යන චෛතසික ප්‍ර‍කෘති කාමාවචර චිත්තයන්හි විතක්කාදීන්ට වඩා අතිශය බලවත් ය යි දත යුතු. යට දැක්වුණු කාමාවචර ජවන් අර්පණාවට පරිකර්‍ම බැවින් ද පරිකර්‍මය යි ද, ග්‍රාම-නගරයන්ට ආසන්න ප්‍රදේශය ගාමූපචාරය නගරූපචාරය යි කියන්නා සේ අර්පණාවට ආසන්න බැවින් හෝ සමීපයෙහි හැසිරෙන බැවින් උපචාරය යිද, පූර්‍වයෙහි වූ පරිකර්‍මයන්ට හෝ මතු අර්පණාවට හෝ අනුලොම් වන බැවින් අනුලොමය යි ද, එහිම අන්තිම ජවනය පරිත්ත ගෝත්‍ර‍ය මඩනා බැවින් හා මහග්ගත ගොත්‍ර‍ය වඩනා බැවින් ගෝත්‍ර‍භූය යි ද කියනු ලැබේ. (ජවන් පසෙක් දිවේ නම් පළමුවන දෙවන තුන්වන ජව්න එකක් එකක් පරිකර්‍ම - උපචාර - අනුලොම නම. සතර වන ජවනය ගෝත්‍ර‍භු නම. පස්වන ජවනය අර්පණා‘යි. ජවන් සතරෙක් දිවේ නම් පළමු වන දෙවන ජවන් එකක් එකක් ම උපචාර අනුලොම නම. තුන් වැන්න ගෝත්‍ර‍භූ ය. සතර වැන්න අර්පණා යි.) අවිශේෂයෙන් සියල්ලට පරිකර්‍මාදි නම් ලැබුණු හෙයින් යට කී ක්‍ර‍මය ගෘහිත ග්‍ර‍හණ වශයෙනි. අගහිත ගහණ වශයෙන් ගනුත් හොත් පංචකනයයෙහි පළමුවන ජවනය පරිකර්‍ම නමි. දෙවැන්න උපචාර නමි. තෙවැන්න අනුලොම නමි. සතර වැන්න ගොත්‍ර‍භු නමි. පස්වැන්න අර්පණා යි. චතුෂ්ක නයයෙහි පළමුවැන්න උපචාර ය. මෙහි පරිකර්‍ම නැත.) දෙවැන්න අනුලොමය. තෙවැන්න ගෝත්‍ර‍භු ය. සතරවැන්න අර්පණා යි. තෙවැන්න ගොත්‍ර‍භු ය. සතර වැන්න අර්පණා යි. අර්පණා වන්නේ සතර වන ජවනය හෝ පස්වන ජවනය මැ යි. එයින් සතර වැන්න අර්පණා වන්නේ ක්‍ෂිප්‍රාභිඥයන්ගේ වශයෙනි. පස්වැන්න අර්පණා වන්නේ දන්‍ධාභිඥයන්ගේ වශයෙනි. එයින් ඔබ ජවන් පතනය වේ. භවාඞ්ගයට වාරය වෙයි. (“භවාඞ්ගාසන්න බැවින් මැ පරීක්‍ෂීණ ජවන හෙයින් හෙන්නක්හු මෙන් වෙයි සේ යි” යනු පැරකුම් සන්න යි.)