විදර්ශනා ඥාන දශය

සම්මසන ඤාණය, උදයබ්බයානුපස්සනා ඤාණය, හංගානුපස්සනා ඤාණය, භයතුපට්ඨාන ඥාණය, ආදීනවානුපස්සනා ඤාණය, නිබ්බිදානුපස්සනා ඤාණය, මුඤ්චිතු කම්‍යතා ඤාණය, පටිසංඛානුපස්සනා ඤාණය, සංඛාරු පෙක්ඛා ඤාණය, සච්චානුලෝමික ඤාණය යි යෝගාවචරයන් විසින් සම්පාදනය කළ යුතු විදර්ශනා ඥාන දශයෙකි.

මේ ඥාන දශයෙන් පළමු වන සම්මසන ඤාණය, ත්‍රිලක්ෂණය සම්මර්ශනය කිරීමෙන් හෙවත් ත්‍රිලක්ෂණ භාවනාවෙන් ලැබෙන්නේ ය. ඉතිරි ඥාන නවය සඳහා වෙන් වෙන් වශයෙන් භාවනා කළ යුතු ය. යෝගාවචරයා තියුණු නුවණැතියෙක් වී නම්, මෙහි මුලින් දැක් වූ සාමාන්‍ය ත්‍රිලක්ෂණ භාවනා ක්‍රමයෙන් හා පසුව දැක්වුණු සමසතළිස් භාවනා ක්‍රමයෙන් ද ත්‍රිලක්ෂණ භාවනාව සම්පූර්ණ කළ කල්හි සම්මසන ඤාණය සම්පූර්ණ වූ උදයව්‍යය භාවනාව ආරම්භ කිරීමට සුදුස්සෙක් වන්නේ ය.

යෝගාවචරයා මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ නුවණැතියෙක් හෝ භාවනාව මැනවින් සම්පූර්ණ නො කළ කෙනෙක් හෝ වේ නම් එපමණෙකින් සම්මසන ඤාණය සම්පූර්ණ නොවේ. එය සම්පූර්ණ වනු පිණිස රූප සහ අරූප සප්තක ක්‍රමයෙන් නැවතත් ත්‍රිලක්ෂණයන් සම්මර්ශනය ම කළ යුතුය. යෝගාවචරයා හට පෙර කී භාවනා ක්‍රම දෙකින් සම්මර්ශන ඥානය සම්පූර්ණ වී තිබුණේ ද, රූප සප්තක අරූප සප්තක ක්‍රමයෙන් ද භාවනා කිරීම නිෂ්ඵල නොවේ. එයින් මතු ලැබිය යුතු ඥානයන් පහසුවෙන් ලැබෙන්නේ ය. පෙර කී ක්‍රම වලින් ත්‍රිලක්ෂණ භාවනාව නො කොට මුල පටන් භාවනාවට ද මේ රූප සප්තක අරූප සප්තක ක්‍රමය සුදුසුය. තම තමන්ට කැමති සැටියකින් භාවනා කරන්වා. සෑම ක්‍රමයෙන් ම පුරුදු කිරීම වඩා යහපත් බව පමණක් විශේෂයෙන් කිව යුතු ය.