“අප්පිච්ඡකථා, සන්තුට්ඨිකථා, පවිවේකකථා, අසංසග්ගකථා, විරියාරම්භකථා, සීලකථා, සමාධි කථා, පඤ්ඤාකථා, විමුක්ති කථා, විමුත්තිඤාණ දස්සනකථා”
යන මේ දශ කථාව භික්ෂූන් විසින් එක් තැන් වූ විට කළ යුතු කථාය.
අප්පිච්ඡකථා යනු ආශාවල් නැති කර ගැනීම් අඩු කර ගැනීම් පිළිබඳ කථා ය. “සන්තුට්ඨිකථා” යනු ලද දෙයින් ලද පමණින් සතුටු වීම පිළිබඳ කථාය. පවිවේක කථා යනු කාය විවේක චිත්ත විවේක, උපධි විවේක යන විවේක තුන පිළිබඳ කථා ය. කාය විවේකය යනු තවත් අය එකතු කර නොගෙන තනිව ම විසීමය. ගමනාදි සියලු ක්‍රියා තනි ව ම කිරීමය. චිත්තවිවේක යනු කාමච්ඡන්දාදීන්ගෙන් තොර අෂ්ටසමාපත්තීහු ය. උපධි විවේක යනු ක්ලේශස්කන්ධ අභිසංස්කාර සංඛ්‍යාත උපධීන්ගෙන් මිදුණු නිවන ය. කායවිවේකය ඉතිරි විවේකයන් ලැබීමට හේතු වේ. පැවිද්දන් විසින් පළමුවෙන් කාය විවේකය ඇති කර ගත යුතුය.
“යථා බ්‍ර‍හ්මා තථා එකෝ යථා දේවෝ තථා දුවේ,
යථා ගාමෝ තථා තයෝ කෝලාහලං තදුත්තරි.”
(යසෝජත්ථෙර ගාථා)
තනි වූයේ බ්‍ර‍හ්මයා වැනි ය. දෙවැන්නකු ඇත්තේ දෙවියකු වැනි ය. තිදෙනෙකු ඇති තැන ගමක් වැනි ය. තවත් වැඩි නම් එතැන කෝලාහල ය. මෙය පැවිද්දන් සිහි කළ යුතු උපදේශයෙකි.
“අසංසග්ගකථා” යනු පඤ්චවිධ සංසර්ගයෙන් මිදීම පිළිබඳ වූ කථා ය. ශ්‍ර‍වණ සංසර්ගය, දර්ශන සංසර්ගය, සමුල්ලපන සංසර්ගය, සම්භෝග සංසර්ගය, කාය සංසර්ගය කියා සංසර්ගය පඤ්චප්‍ර‍කාර වේ. ස්ත්‍රියකගේ වර්ණනාව ඇසීමෙන් ඇතිවන රාගය ශ්‍ර‍වණ සංසර්ගය ය. ස්ත්‍රියක දැකීමෙන් ඇති වන රාගය දර්ශන සංසර්ගය ය. ස්ත්‍රියක හා කථා කිරීමෙන් ඇති වන රාගය සමුල්ලපන සංසර්ගය ය. අනිකකුගේ වස්තු පරිභෝගයෙන් හටගන්නා රාගය සම්භෝග සංසර්ගය ය. අත් ඇල්ලීම් ආදි වශයෙන් ඇති වන රාගය කාය සංසර්ගය ය.
“විරියාරම්භකථා” යනු ගමනෙහි දී උපන් කෙලෙස් ගමනෙහි දී ම දුරු කර ගැනීම් ආදිය සඳහා කරන වීර්‍ය්‍යය පිළිබඳ කථා ය. ශීල සමාධි ප්‍ර‍ඥා කථා ගැන කිය යුත්තක් නැත. “විමුත්තිකථා” යනු සතර ඵලය පිළිබඳ කථා ය. “විමුත්තිඤාණදස්සන කථා” යනු එකුන් විසි ප්‍ර‍ත්‍යවේක්ෂා ඥාන පිළිබඳ කථා ය.