දැනට යෝගාවචරයා සතිපට්ඨාන භාවනා මාර්ගයේ බොහෝ දුර ගමන් කර තිබේ. ඔහුට සෝවාන් මාර්ගය හා නිර්වාණය ළඟ ළඟ ම ඇත්තේ ය. මේ කාලයේ දී පිම්බීම් - හැකිළීම් - වාඩිවීම් ආදියෙන් හෝ අන්‍ය කායික ක්‍රියාවකින් හෝ භාවනාව පටන් ගත්තා ම, ඇසිල්ලකින් ම සිහිය දියුණු වී අවුලක් නැතිව - පමාවක් නැතිව - මනස්කාරය ඉතා හොඳින් පවතින්නට වන්නේ ය. සංස්කාරයන් සිහි කිරීම ගැන උත්සාහයක් නො කර ම ඉබේ ම සිහි කිරීම සිදුවන්නට පටන් ගන්නේ ය. නැවැතීමක් නැති ව බිඳි බිඳී යන සංස්කාරයන් ඇසට පෙනෙන්නාක් මෙන් යෝගාවචරයාගේ දියුණු වූ නුවණට පිළිවෙළින් පෙනෙන්නට වන්නේ ය. මේ කාලයේ යෝගාවචරයා ගේ සිත කෙලෙස්වලට හේතු වන අරමුණුවලට ඇදී යාම සම්පූර්ණයෙන් නවතින්නේ ය.
කොපමණ ආස්වාදනීය අරමුණක් හමු වුව ද එය ආස්වාදනීය දෙයක් ලෙස යෝගාවචරයාට නො වැටහෙන්නේ ය. බලු කුණක් බඳු කැත දෙයක් හමු වුව ද එයින් ඔහුට නො සතුටක් ද නැත. ඔහුගේ සිත දැකීම් මාත්‍රයෙහි, ඇසීම් මාත්‍රයෙහි ගඳ, සුවඳ දැනීම් මාත්‍රයෙහි, රස දැනීම් ස්පර්ශ දැනීම් මාත්‍රයෙහි ම නවතින්නේ ය. ඒවායේ හොඳ නරක විවේචනයකට නො යන්නේ ය. ඒවා කෙරෙහි ඇලීමට ගැටීමට නො පැමිණෙන්නේ ය. ඔහුගේ සිත සියල්ල කෙරෙහි ම මධ්‍යස්ථ ස්වභාවයකින් පවත්නේ ය.
හිඳගෙන බොහෝ වේලා ගත වුව ද ඔහුට වේලාව ගැන පවා හැඟීමක් ඇති නො වේ. අනිකක් ගැන කියනු ම කිම? එහෙත් ඔහුගේ නුවණ ලෝකෝත්තර මාර්ගයට පැමිණිය හැකි තරමට දියුණු නොවී නම්, පැය දෙක තුනක් ගත වූ පු සංස්කාරයන් සිහි කිරීමේ වේගය අඩු වී අනිකක් ගැන කල්පනා ඇති විය හැකි ය. එසේ වී සංස්කාර මෙනෙහි කිරීම නැති වී යන්නේ ය. සමහර විට ලෝකෝත්තර මාර්ගයට පැමිණීමට ළංවන තරමට නුවණ දියුණු වූ කල්හි යෝගාවචරයාට දැන් දැන් ලෝකෝත්තර මාර්ගයට පැමිණෙනු ඇතය යන බලාපොරොත්තුව ඇති වේ. තමාගේ දියුණු වූ වැටහීම ගැන, ඥානය ගැන, ප්‍රීතිය ඇති වේ. එයින් ද යෝගාවචරයා ගේ ඥාන වේගය හීන වී යාමෙන් නැවතත් ආපස්සට වැටේ. ඒ අවස්ථාවේ දී එබඳු කල්පනාවක් ප්‍රීතියක් ඇති වුවහොත් නිකම් යන්නට නොදී එයත් සිහි කළ යුතු ය. එය ද සැලකිල්ලෙන් සිහි කොට නැවතත් සැලකිල්ලෙන් වැටහෙන වැටහෙන සංස්කාරයන් සිහි කරන්නට පටන් ගත්තා ම නැවතත් ඥාන වේගය බලවත් වන්නේ ය.
ලෝකෝත්තර මාර්ගයට පැමිණෙන තරමට ඥානය නො දියුණු වුවහොත් බොහෝ වේලා ගත වීමෙන් නැවතත් ඥාන වේගය අඩු විය හැකි ය. සමහරුන්ට මෙසේ ඥාන වේගය අඩු වැඩි වීම වාර බොහෝ ගණනක දී ම සිදු වේ. ඥාන පරම්පරාව ඇති වන සැටි කලින් අසා ඇති, කලින් දැන ගෙන සිටින යෝගාවචරයන්ට ඒ දියුණුවීම් පිරිහීම් දෙක සිදුවන වාර ගණන එය කලින් නො දැන සිටින යෝගාවචරයන්ට වඩා අධික විය හැකි ය. එබැවින් ගුරුවරයකු ඇසුරු කොට භාවනා කරන්නන් විසින් ඒ ගැන කලින් දැන තබා ගන්නවාට වඩා නො දැන සිටීම ම හොඳය. මෙසේ නැවත නැවත ඉදිරියට යාම හා පහත වැටීම ගැන යෝගාවචරයා විසින් සිත නො කලකිරවා ගත යුතු ය. දැන් යෝගාවචරයා ඉන්නේ ලෝකෝත්තර මාර්ගය ඉතා සමීපව ය. සද්ධා - වීරිය - සති - සමාධි - පඤ්ඤා යන ඉන්ද්‍රිය සම සේ දියුණු වූ අවස්ථාවකදී හේ වහා ලෝකෝත්තර මාර්ගයට පැමිණ නිවන දක්නේ ය. නිවන් සුවය ලබන්නේ ය.