තව ද: මෙහි ආනන්‍දබෝධිපූජා නම් කවරහ? යත්;
මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරු වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙම සැවැත් නුවර වාසය කොට දනවු සැරිසරා වැඩපි සමයෙක සැවැත් නුවර වාසී වූ බොහෝ ස්ත්‍රී පුරුෂයෝ සුවඳ මල් ආදිය ගෙන වෙහෙරට අවුත් බුදුන් නො දැක ඉතා මහත් වූ ශෝක ඇති ව බුදුන්ට ගෙනා මල් පිදිය යුතු වූ අනික් උත්තම වූ ස්ථානයක් නො ලදින් විහාරොපචාරයෙහි රැස්කොටපියා පලා ගියහ. අනේපිඬු මහසිටාණන් ආදී වූ බොහෝ උපාසක උපාසිකාවරු එදා මේ වල සලාපු මල් දැක කම්පා ඇති ව “බුදුන් නුදුටු කල අප ඇම බුදුන් දුටුවා සේ වැඳ පුදා ගන්නා වූ පූජ්‍යස්ථානයක් ලදුමෝ නම් යෙහෙකැ”යි ඔවුනොවුන් හා සමග කථා කොට පසුව බුදුන් දෙව්රම් වෙහෙරට වැඩිකල හැම දෙන ම ගොසින් බුදුන් දැක ඉතා මහත් වූ සොම්නසට පැමිණ පසුව අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ කරා ගොස් “ස්වාමීනි! මෙ තෙක් දවස් බුදුන් නොදැක වැඳ පුදා ගන්නා දෙයක් නො ලදින් ඉතා මහත් වූ දොම්නසට පැමිණියම්හ. බුදුහු නම් නානා ස්ථානයෙහි ලෝවැඩ නිසා වඩනා සේක් ම ය. බුදුන් වෙහෙර නැති කල අප ඇම වැඳ පුදා ගන්නා පූජ්‍යවස්තුවක් බුදුන්ට සැලකොට ඉල්වා දුන මැනැවැ”යි කීහ.
එ වේලෙහි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ බුදුන් කරා ගොස් වැඳ මෙ පවත් සැලකොට “ස්වාමීනි! නුඹවහන්සේ දුටුවාසේ පූජා කටයුතු ව්සුත කවරේ දැ”යි විචාළ සේක. බුදුහු ආනන්ද ය! පූජ්‍ය වස්තු නම් ශාරීරික ය, උද්දේශික ය, පාරිභෝගික ය යි තුනෙක් වෙයි. එයින් ශාරීරික ධාතු පූජා බුදුන් අයාමෙහි වන්නේ ය. උද්දේශික පූජා නම් ධර්මයට ධාතුවට හා බුදුන් වැනි රූපාදියට වෙයි. පාරිභෝගික නම් බුදුන් වැළඳූ පාත්‍ර සිවුරු ආදියට හා පිටදුන් ශ්‍රී මහා බෝධියට කරන්නා වූ සත්කාර ය. එසේ හෙයින් ජය ශ්‍රී මහා බෝධියෙන් ඵලශාඛාවක් ගෙනවුත් මේ ජේතවනාරාමයෙහි රෝපණය කරවා ඒ බෝධිය මා දුටුවා සේ වැඳ පුදා සත්කාර කළහොත් මට කළා වූ සත්කාර හා සම ම ය”යි වදාළ සේක.
එ වේලෙහි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ මෙපවත් කොසොල් රජ්ජුරුවන් ආදිවූ හැමදෙනාට කියා එ වේලෙහි ම ජේතවනයෙහි දොරටුව ගාවා ආවාටයක් කනවා භූමිමණ්ඩල ය විසිතුරු කොට සරහා එ වේලෙහි මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේ කරා ගොස් “ස්වාමීනි! ජයශ්‍රී මහා බෝධියට ගොස් ඵලශාඛාවක් අපට ගෙනවුත් දුන මැනැවැ”යි ආරාධනා කළ සේක.
එ වේලෙහි මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේ හැම රජ පිරිස් බල බලා සිටියදී “මා යන නියාවත්, ඵලශාඛාව ගෙනෙන නියාවත්, හැමදෙනාට ම පෙනේව”යි අධිෂ්ඨාන කොට ලා ආකාශයට පැන නැගිලා බෝධිමණ්ඩලයට වැඩ නටුයෙන් ගිලිහී එන ඵලශාඛාවක් බිම හිය නො දී ආකාශයෙහිදී ම සඟළසිවුරුපටින් පිළිගෙන නැවත එ කෙණෙහි ම අවුදින් ආකාශයෙන් බැස අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේට දුන් සේක.
අනඳ මහතෙරුන් වහන්සේ දොහොතින් පිළිගෙන කොසොල් මහරජ්ජුරුවන් අතට දී “මහරජ! තොපගේ ස්වහස්තයෙන්ම බෝධි ප්‍රතිෂ්ඨාව කරව”යි වදාළ සේක. රජ්ජුරුවෝ ඒ ශාඛාව රුවන් කරඬුයෙන් පිළිගෙන ඉස්මුදුනෙහි තබාගෙන ආවාටය වටා තුන් යලක් පැදකුණු කොට සිතන්නාහු “රාජ්‍යය නම් හැමදාම මට ස්ථිර ව නියමයෙක් නැත. එසේ හෙයින් අනික් රජෙක් මතු ඇති වී නම් මා අතින් පිහිටුවූ බෝධියට ආදර නො කෙරෙයි. සිටුවරු නම් මහපොළොව වැනියහ. අනේපිඬු මහ සිටාණන් අතින් පිහිටුවමි”යි සිතාලා “සිටාණෙනි! තොප අතින් පිහිටුව ව”යි උන් අතට දුන්හ. එ වේලෙහි ලක්‍ෂයක් අගනා ඝනරන් තලියෙක ගඳ කළල් පුරා යට සිදුරු කොට වළ මැද පිහිටුවා ඒ ඵලශාඛාව සිටාණෝ තමන් ස්වහස්තයෙන් ගඳකලලට වඩාලූහ.
එ කෙණෙහි සියලු සතුන් බල බලා සිටියදී පොළොව පලා පැන නැගියා වූ දිව්‍යනාගරාජයකු සේ මහ නගුලිසක් සා දලුවෙක් ඵලශාඛා පලාගෙන බුදුන් රහතුන්ගේ අධිෂ්ඨාන බලයෙන් හා රජ්ජුරුවන් ගේ සිටාණන්ගේ ශ්‍රද්ධා කුශල බලයෙන් පැන නැංගා වූ ඒ බෝධිය වැඩි වැඩි මහත් වෙමින් සම සිළුටු වූ මහ රිදී කඳක් සේ පනස් රියන් උස මහ කඳෙක් නැගී එතෙනදී පනස් පනස් රියන් දිග ශාඛා පසෙක් ඒ ඒ දිගට බෙදී වනස්පති වෘක්‍ෂ රාජකු සේ සිටගත. එහි ඉන්‍ද්‍රනීල මාණික්‍ය වැනි පත්‍රසමූහයෙන් හා, ප්‍රවාලාඞ්කුර වැනි අභනව පල්ලවාඞ්කුරයෙන් හා, සුරක්ත වූ ඵල සමූහයෙන් හා, එම විගස ම ශෝභාසම්පන්න විය.
ඒ මහා බොධියෙහි මුල පටන් අග දක්වා සියක් රියන. පූර්ව ශාඛාග්‍රෙයහි පටන් පශ්චිම ශාඛාග්‍රයට සියක් රියන. උත්තරශාඛාග්‍රෙයහි පටන් දක්‍ෂිණ ශාඛාග්‍රයට සියක් රියන් උසය. ශාඛාමණ්ඩලය තුන්සියක් රියන. මාගේ ස්වාමිදරුවන්ගේ අපරිමිත පුණ්‍ය ප්‍රභාවයෙන් ජනිත වූ මේ බෝධීන් වහන්සේගේ ආශ්චර්‍ය්‍ය පෙළහර දැක සත්කෙළක් පමණ මනුෂ්‍යයන් වසන ඒ සා සැවැත් නුවර සක් රුවන් පහළ වූ දා හැළලි ගිය චක්‍රවර්ති සේනාව සේ ඉතා විස්මයට පැමිණ මහත් වූ පූජා උත්සව කළහ. සාධුකාර දෙන්නවුන් කෙකෙත් දහස් ගණනැ යි කියම් ද? නොයෙක් පූජාභාණ්ඩ ගෙන අත්පොළසන් දිදී ඔල්වරසන් දෙන්නවුන් කෙතෙක් දහස් ගණනැයි කියම් ද? අසුරුසන් දිදී නට නටා ඇවිදනවුන් කෙතෙකැ යි කියම් ද? පිළි ඉස සිසාරා උමතු ව නටන්නවුන් කෙතෙක් දහස් ගණනැ යි කියම් ද? නොයෙක් පූජාභාණ්ඩ ගෙන වෙහෙරට දිවන්නවුන් කෙතෙක් දහස් ගණනැ යි කියම් ද? ඒ සා වෙහෙර අවකාශයක් නැති හෙයින් වාසල් දොරටුයෙන් වැද යා නොහී ගැහැටි ගැහැටී සිටිනා සත්ත්‍වයන් කෙතෙක් ලක්‍ෂගණනැ යි කියම් ද? මාගේ ස්වාමිදරුවෝ එම දා ම බුදු වූ සේක් දෝ හෝ යි සිතමි. එම දා ම පෙළහර පෑ සේක් දෝ හෝ යි සිතමි. එම දා ම ලොව විස්මය පත් කළ සේක් දෝ හෝයි සිතමි.
මෙසේ ආශ්චර්‍ය්‍ය වූ වේලෙහි කොසොල් රජ්ජුරුවන් හා, අනේපිඬු මහසිටාණන් හා, විශාඛා මහාඋපාසිකාවන් හා, බන්‍ධුල මල්ලිකාවන් හා, කෝසල මල්ලිකාවන් හා, වාසභ ඛත්තියාවන් හා යනාදි බුදුන් කෙරෙහි ප්‍රසන්න වූ ස්ත්‍රී පුරුෂයෝ බොහෝ දෙනා ඒ බෝධිය සිසාරා සිටගෙන සත්රුවන්මය බෝධිකොටුවක් කරවා ඇතුළෙහි සත්රුවන් සුන්නෙන් තනා වේදිකාව සිසාරා රන් පැන රිදී පැන-රන්කලස-රිදීකලස තනා මළුව වරා රුවන් මෙහෙයෙන් ම විසිතුරු වූ පවුරු නිමවා, සත්රුවන්මය වූ දොරටු කරවා ඝනරන් දොර ලවා මාලකයෙහි ද රුවන් වැලි ඉස්වා, වටා රකවල් ලවා, සියලු සතුන්ගේ චිත්තානන්‍දනය කොට පැන නැගි හෙයින් ද, ආනන්‍දස්ථවිරයන් වහන්සේගේ නියෝගයෙන් කළ හෙයින් දැ යි මේ ආනන්ද මහා බෝධි ය යි නම් තබා දවස් පතා තමන් තමන්ගෙන් පූජා කරන සේ නියෝග කොට එ දවස් නො යෙක් පූජා කොට බුදුන් වැඳ සිටියහ.
එ වේලෙහි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ ගොසින් බුදුන් වැඳලා “ස්වාමි දරුවාණෙනි! නුඹගේ මහිම අද පටන් නුඹ වදාළ මැනැවැ යි නැත. අද පටන් මේ ආනන්ද බෝධිය ම ලෝකානන්‍ද කොට ලෝවැඩ කෙරෙයි. ඒ බෝධියට සත්ත්‍වයන් කළා වූ සත්කාරය ඉතා උදාර ය. නුඹවහන්සේ ද ඒ ආනන්ද බෝධිය පිටලා වැඩහිඳ බෝමැඩ වජ්‍රාසනයෙහි ශ්‍රී මහා බෝධිමූලයෙහි දී නුඹවහන්සේ වන් සමවත් සමවැද වදාළ මැනැවැ”යි ආරාධනා කළ සේක. ස්වාමිදරුවෝ එබසට සිනා පහළ කොට ආනන්‍දය කුමක් කියව් ද, බෝමැඩ දී මා අවන් සමවත් සමවදිනට සුදුසු වූ අනික් භූමියෙක් අනන්තාපරියන්ත සක්වළ වේවා, මෙ මගුල්සක්වළ වේවා බඹලෝ ආදියෙහි වේව යි කිසි තැනෙකත් නැත්ම ය, ඇතකු ධරාලූ සැත් වටු කුරුල්ලොත් ධරාලිය හෙද්දැ”යි වදාළ සේක. එ වේලෙහි අනඳ මහතෙරුන් වහන්සේ තමන්වහන්සේ බුදුන් කෙරේ ඉතා වල්ලභහෙයින් “එසේ වී නම් ස්වාමීනි! ඒ භූමිය පොහෝනා පමණක් සමවත් සමවැද එ බෝකඳට පිටලා වැඩහිඳ ඒ භූමිය පාරිභෝගික කොට වදාළ සේක.”
එ වේලෙහි ස්වාමිදරුවෝ ඒ බෝධිමූලයට වැඩ එ බෝකඳට පිටලා පූර්වදිග් බලා වැඩහිඳ එදා රෑ තුන්යම රාත්‍රිය මුළුල්ලෙහි එ තෙන සමවත් සුවයෙන් දවස් යැවූ සේක. එතැන් පටන් ජේතවනාරාම ය බුදුන නැති විටත් ඇත්තා සේ ම විය. ඒ ආනන්ද බෝධියට දවස් පතා ලක්‍ෂයක් පරිත්‍යාග කොට කරන ලද්දා වූ උදාර වූ පූජා වී ය.
මෙසේ තමන් වහන්සේ එක දවසක් පමණ පිට දුන්නා වූ බෝකඳ උදෙසා පවා මේ මහත් වූ පාරිභෝගික පූජා ලත් හෙයිනුත් එසේ වූ පූජා විඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් මාගේ ස්වාමි දරු වූ බුදුරජාණෝ මේ මේ කාරණයෙනුදු අර්හත් නම් වන සේක.