ද්විතීය සූත්‍රය

“සාවත්ථි -පෙ- තත්‍ර ඛො -පෙ- අවොච, උපාදානියෙසු භික්ඛවේ ධම්මේසු අස්සාදානු පස්සිනො විහරතො තණ්හා පවඩ්ඪති. තණ්හා පච්චයා උපාදානං, උපාදාන පච්චයා භවො, භවපච්චයා ජාති, ජාති පච්චයා ජරා මරණං සොක පරිදෙව් දුක්ඛ දෝමනස්සුපායාසා සම්භවන්ති, එවමේතස්ස කේවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස සමුදයො හොති.

සෙය්‍යථාපි භික්ඛවේ! දසන්නං වා කට්ඨවාහානං වීසාය වා කට්ඨවාහානං තිංසාය වා කට්ඨවාහානං චත්තාළීසාය වා කට්ඨවාහානං මහා අග්ගික්ඛන්ධො ජලෙය්‍ය, තත්‍ර පුරිසො කාලෙන කාලං සුක්ඛානි චෙව තිණානි පක්ඛිපෙය්‍ය සුක්ඛානිච ගොමයානි පක්ඛිපෙය්‍ය සුක්ඛානි ච කට්ඨානි පක්ඛිපෙය්‍ය, එවං හි සො භික්ඛවේ! මහා අග්ගික්ඛන්ධො තදාහාරො තදුපාදානො චිරං දීඝමද්ධානං ජලෙය්‍ය. එව මේව ඛො භික්ඛවේ! උපාදානියෙසු ධම්මේසු – අස්සාදානුපස්සිනො විහරතො තණ්හා පවඩ්ඪති. තණ්හාපච්චයා උපාදානං -පෙ- එවමේතස්ස කේවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස සමුදයො හොති.

උපාදානියෙසු භික්ඛවේ! ධම්මේසු ආදීනවානු පස්සිනො විහරතො තණ්හා නිරුජ්ඣති, තණ්හා නිරෝධා උපාදාන නිරෝධො, උපාදාන නිරෝධා -පෙ- ජරා මරණං සොක පරිදේව දුක්ඛ දෝමනස්සුපායාසා නිරුජ්ඣන්ති, එවමෙතස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛන්ධස්ස නිරෝධො හොති.

සෙය්‍යථාපි භික්ඛවේ! දසන්නං වා කට්ඨවාහානං වීසාය වා කට්ඨවාහානං තිංසාය වා කට්ඨවාහානං චත්තාළීසාය වා කට්ඨවාහානං මහා අග්ගික්ඛන්ධො ජලෙය්‍ය, තත්‍ර පුරිසො කාලෙන කාලං න සුක්ඛානි චෙව තිණානි පක්ඛිපෙය්‍ය න සුක්ඛානි ච ගොමයානි පක්ඛිපෙය්‍ය න සුක්ඛානි ච කට්ඨානි පක්ඛිපෙය්‍ය, එවං හි සො භික්ඛවේ! මහා අග්ගික්ඛන්ධො පුරිමස්ස ච උපාදානස්ස පරියාදානා අඤ්ඤස්ස ච අනුපහාරා අනාහාරො පරිනිබ්බායෙය්‍ය, එවමෙව ඛො භික්ඛවෙ! උපාදානියෙසු ධම්මේසු ආදීනවානුපස්සිනො විහරතො තණ්හා නිරුජ්ඣති, තණ්හා නිරෝධා උපාදාන නිරෝධො -පෙ- එවමෙතස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස නිරෝධො හොතී ති.”

මෙහි අදහස මෙසේයි:

උපාදානිය ධර්මයන් ආශ්වාදනය කරන්නා හට තෘෂ්ණාව වැඩේ. තෘෂ්ණාව හේතු කොට ගෙන උපාදාන ද, උපාදාන හේතු කොට ගෙන භවය ද, භවය හේතු කොට ගෙන ජාතිය ද, ජාතිය හේතු කොට ගෙන ජරා මරණ ශෝක පරිදේව දුඃඛ දෞර්මනස්ස උපායාස යන ධර්මයෝ ද පවතිත්. මෙසේ දුඃඛ වෘතයාගේ පැවැත්ම වේ.

ගැල් විස්සක් හෝ තිසක් හෝ සතලිසක් හෝ වූ දරවලින් මහ ගිනි කඳක් ඇවිලෙන කල්හි පුරුෂයෙක් තෙම කලින් කල ගිනි කඳට වියළි තණ වියළි ගොම ආදිය බහාලන්නේ වේ නම්, එය දීර්ඝ කාලයක් මුළුල්ලෙහි දැල්වේ. එපරිද්දෙන් ම උපාදානයන්ට හිත වූ චක්ෂු, ශ්‍රෝත්‍ර, ඝ්‍රාණ, ජිව්හා, කාය, මන යන ආධ්‍යාත්මිකායතන සයය, රූප ශබ්ද ගන්ධ රස ස්පර්ශ ධර්ම යන බාහ්‍යායතන සයය යන දොළොස් ආයතනයන්ගේ සමූහය වූ ස්වකීය කයෙහි මාගේ කයය කියා හෝ මාගේ කායඞ්ගයය කියා හෝ මමය කියා හෝ ආශ්වාදනය කරමින් වාසය කරන තාක් කල් තෘෂ්ණාව වැඩේ. තෘෂ්ණාව හේතු කොට ඉපදීම් පරම්පරාව දිරීම් පරම්පරාව මැරීම් පරම්පරාව වූ දුඃඛ වෘතය පවතී. පුරුෂ තෙම ඒ ගිනි කඳට කලින් කල වියළි තණපත් ආදිය නො එලවා නම්, පළමු තිබූ ගිනි පෙනෙලි දා අවසාන වී අළුත් තණපත් ආදිය නො එලවීමෙන් අනාහාරව නිවී යන්නේ ය. එමෙන් ම විදර්ශනාවෙහි යෙදී ස්වසන්තානගත දොළොස් ආයතනයන් අනිත්‍ය දුඃඛ අනාත්ම වශයෙන් දක්නා වූ විදර්ශනා ඥානය වර්ධනය කොට ඒ ධර්මයන් ආදීනව වශයෙන් දක්නා කල්හි තණ්හාව නිරුද්ධ වේ. තෘෂ්ණා නිරෝධයෙන් තත් හේතුක දුඃඛ පරම්පරාව නිරුද්ධ වේ. අතීත හේතුවෙන් හට ගත්තා වූ ස්කන්ධයෝ පරිනිර්වාණයෙන් පසු නිරුද්ධ වෙති. මෙසේ දුඃඛ වෘතයාගේ නිවීම වේ. ඒ නිවීම නිර්වාණයයි.

මේ ද්විතීය සූත්‍රයේ අදහසයි.