“සෙය්‍යථාපි භික්ඛවෙ, අයං කායො ආහාරට්ඨිතිකො ආහාරං පටිච්ච තිට්ඨති. අනාහාරො නො තිට්ඨති. එවමෙව ඛො භික්ඛවෙ, සත්තබොජ්ඣංගා ආහාරට්ඨිතිකා ආහාරං පටිච්ච තිට්ඨන්ති, අනාහාරා නො තිට්ඨන්ති. කො ච භික්ඛවෙ, ආහාරො අනුප්පන්නස්ස වා සති සම්බොජ්ඣංගස්ස උප්පාදාය උප්පන්නස්ස වා සතිසම්බොජ්ඣංගස්ස භාවනාය පාරිපූරියා? අත්ථි භික්ඛවේ, සතිසම්බොජ්ඣංගට්ඨානියා ධම්මා තත්ථ යොනිසො මනසිකාරබහුලීකාරො අයමාහාරො අනුප්පන්නස්ස වා සතිසම්බොජ්ඣංගස්ස උප්පාදාය, උප්පන්නස්ස වා සතිසම්බොජ්ඣංගස්ස භාවනාය පාරිපූරියා.

තේරුම :-

මහණෙනි, ආහාරය නිසා පවත්නා වූ මේ කය යම් සේ ආහාරය නිසා පවතී ද, ආහාරයෙන් තොර ව නො පවතී ද, මහණෙනි, එපරිද්දෙන් ම ආහාරය නිසා පවත්නා වූ මේ සප්ත බෝධ්‍යාංගයෝ ආහාරය නිසා පවතිත්. ආහාරයෙන් තොරව නො පවතිත්. මහණෙනි, නූපන් සතිසම්බොජ්ඣංගයේ ඉපදීමටත් උපන් සතිසම්බොජ්ඣංගයේ වැඩීමටත් සම්පූර්ණවීමටත් ආහාරය කවරේ ද? මහණෙනි, සතිසම්බොජ්ඣංගයේ උත්පත්තියට හේතු වන ධර්මයෝ ඇතහ. ඒ ධර්මයන් කෙරෙහි කාරණානුකූල ව මෙනෙහි කිරීම, බොහෝ කොට පැවැත්වීම නූපන් සතිසම්බොජ්ඣංගයේ ඉපදීමට ද උපන් සතිසම්බොජ්ඣංගයේ වැඩීමට හා සම්පූර්ණ වීමට ද ආහාරය වන්නේ ය.” යනුයි.

මෙයින් සතිසම්බොජ්ඣංගයට හේතු වන ධර්ම සම්බන්ධයෙන් බොහෝ කොට කාරණානුකූල ව සිතීම සතිසම්බොජ්ඣංගයේ ඉපදීමට හා වැඩීමට හේතුව බව දැක්විණ. “තත්ථ සතියෙව සතිසම්බොජ්ඣංගට්ඨානියා ධම්මා” යි සිහිය ම සති සම්බොජ්ඣංගයේ හේතුවය යි අටුවාවෙහි දක්වා තිබේ. යම් කිසිවක් පිළිබඳ ව වරක් ඇති වූ සිහිය නිසා පසු ව ඒ දෙය සිහි වේ. පාඩම් කිරීමය යි කියනුයේ ද යම් කිසිවක් නැවත නැවත සිහි කිරීම ය. පාඩම් වීම ය යි කියනුයේ ඒ සිහි කිරීමේ බලයෙන් ඒ දෙය නැවත සිහි කිරීමේ බලය ලැබීම ය. පළමු පළමු ඇති වූ සිහිය ම පසු පසු ඇති වන සිහියට ප්‍ර‍ධාන හේතුව බව මේ කාරණයෙන් දත හැකි ය. ඒ සිහිය පිළිබඳ කාරණානුකූලව මෙනෙහි කිරීම ය යනු “සිහිය සෑම කල්හි ම වුවමනා දෙයකි. සිහියෙන් තොරවීම මහා හානියකි. සිහියෙන් තොර වූවහුට නිවන් නො ලැබිය හැකි ය” යනාදීන් සිහියෙහි අනුසස් හා නො සිහියෙහි ආදීනවය සිතීම ය.

“චත්තාරො ධම්මා සතිසම්බොජ්ඣංගස්ස උප්පාදාය සංවත්තන්ති, සතිසම්පජඤ්ඤං, මුට්ඨස්සතිපුග්ගල පරිවජ්ජනතා, උපට්ඨිතසතිපුග්ගල සෙවනතා, තදධිමුත්තතා” යි.

අටුවාවෙහි ද සතිසම්බොජ්ඣංගයට හේතු සතරක් දක්වා තිබේ. ඒ සතර නම් (1) සිහිනුවණ ය, (2) සිහියෙන් තොර පුද්ගලයන් වර්ජනය කරන බවය, (3) සිහි ඇතියවුන් සේවනය කරන බවය (4) සතිසම්බොජ්ඣංගයට නැමුණු හැරුණු බර වුණු සිත් ඇති බව ය යන මොහු ය.

සතිසම්බොජ්ඣංගයයි කියනුයේ නුවණින් යුක්ත වූ බලවත් සිහියට ය. නුවණින් තොර වූ සිහිය දුබල ය. ඒ දුබල සිහිය එබඳු සිහිය ම ඇති කිරීමට මිස, සම්බෝධිය ඇති කිරීමෙහි සමත් වූ බලවත් සිහිය ඇති කිරීමට සමත් නො වේ. සම්බොජ්ඣංගය වන බලවත් සිහිය උසස් සිහිය ඇති කිරීමට සමත් වන්නේ නුවණින් යුක්ත වූ සිහිය ම ය. එ බැවින් සතිසම්පජඤ්ඤය සතිසම්බොජ්ඣංගයට හේතුවක් වශයෙන් දක්වන ලදි.

ලෝකයෙහි උන්මත්තකයන්ට හා මූර්ච්ඡා වූවන්ට සිහි නැත්තෝ ය යි කියනු ලැබේ. මේ බුදුසස්නෙහි සිහි නැත්තෝ ය යි කියනු ලබනුවෝ ඔවුහු ම නො වෙති. වස්තුව කෙරෙහි ලොල් ව, අඹුදරුවන් කෙරෙහි ලොල් ව, ඉන්ද්‍රිය පිනවීමෙහි ලොල්ව, පාපයෙහි ඇලී කුශලයෙන් බැහැර ව සිටින පුද්ගලයෝ ද මේ බුදුසස්නෙහි සිහි නැතියවුන් සැටියට ගණන් ගනු ලබන්නෝ ය. ලෝකයෙහි පිස්සුව නැති අය සිහි ඇතියවුන් ලෙස ගණන් ගනු ලැබෙත්. බුදුසස්නෙහි සිහි ඇතියවුන් සැටියට ගණන් ගනු ලබන්නෝ පාපයෙන් වැළකී කුශලයෙහි යෙදෙන්නෝ ය.

ආශ්‍ර‍ය කිරීමෙන් අදහස් බෝවන ස්වභාවයක් තිබේ. පඤ්ච කාමයෙහි ඇලී ගැලී සිටින, පාපයෙහි ඇලී ගැලී සිටින, පුද්ගලයන් භජනය කිරීමෙන් අනිකාට ද ඒ අදහස් බෝවීමෙන් ඒ තත්ත්වයට වැටිය හැකි ය. එ බැවින් එබඳු පුද්ගලයන් වර්ජනය කිරීමෙත්, නිතර සිහියෙන් යුක්ත ව පාපයෙන් වැළකී සිටින සත්පුරුෂයන් සේවනය කිරීමත් සතිසම්බොජ්ඣංගය ඇති වීමට හේතු වේ.