විඥාන ධාතුවෙන් තොර වූ ශරීරයක් තිබුණත් එයින් කිසි ආස්වාදයක් ලැබිය නො හැකි ය. සත්ත්වයාට ආශ්වාදයක් ඇති වීමට සතුටක් ඇති වීමට විඥාන ධාතුව තිබිය යුතු ම ය. ශරීරයක් වුවමනා වන්නේ විඥාන ධාතුවට භාජනයක් වශයෙනි. උපනුපන් විඥාන ධාතු සියල්ල ම රූප ධාතූන්ට ද වඩා වේගයෙන් බිඳි බිඳී යන බැවින් විඥාන ධාතුවට ඇලුම් කරන්නන් විසින් විඥාන ධාතු නැවත නැවත උපදවා ගත යුතුය. සත්ත්වයා කොතෙක් ඇලුම් කළත් හේතූන්ගේ සංයෝගයක් නො වුවහොත් විඥාන ධාතුහු නූපදිති. චක්ෂුර්විඥානය ඉපැදීමට නිරුපද්‍රිත ඇසක් තිබිය යුතුය. රූප ලැබිය යුතුය. ශ්‍රෝත්‍ර විඥානාදියේ ඉපැදීමට එසේ ම හේතු තිබිය යුතුය. විඥානයන්ගේ උත්පත්තියට හේතුවන චක්ෂුරාදිය ද අනිත්‍ය බැවින් විඥානයන් වුවමනා තැනැත්තා විසින් ඒ ඉන්ද්‍රියයන් පවත්වා ගැනුමටත් ආහාර පාන වස්ත්‍ර බෙහෙත් ආදි දේ නැවතත් සැපයීමටත් බොහෝ වෙහෙසිය යුතුය. දැඩි දුක් ගත යුතුය.
ඉන්ද්‍රිය තිබුණත් එ පමණකින් ම ආශ්වාදනීය විඥානයක් නූපදනා බැවින් විඥානයට අරමුණු වන දහසක් දෑ සෙවිය යුතුය. නො සොයා ඉබේම ලැබෙන ඉබේම තමා කරා එන අනිෂ්ට රූප නිසා ප්‍රීතියට හේතුවන චක්ෂුර් විඥානයෝ නූපදිති. ප්‍රීතියට සුවයට හේතු වන චක්ෂුර් විඥානයක් උපදවා ගැනීමට ශෝභන ඇඳුම් - පැළඳුම් - ගෙවල් - ගෘහ භාණ්ඩ - වෘක්ෂලතා - රථ - වාහන - අඹු දරු ආදි බොහෝ දෑ ලබා ගත යුතුය. ශ්‍රෝත්‍ර විඥානය උපදවා ගැනීමට ද එසේ ම බොහෝ දෑ ලැබිය යුතුය. විඥානයන් නැවත නැවත උපදවා ගැනුම පිණිස වස්තුව සැපයීම, අඹුදරු පෝෂණය නැවත නැවත කළ යුතුය. ඒවා සඳහා බොහෝ සෙයින් වෙහෙසිය යුතුය. දුක්ගත යුතුය. ඒ දුක් සියල්ල ම විඳීමට හේතුව විඥාන ධාතුවම ය. යම් තාක් සත්ත්වයා විඥාන ධාතුවට ඇලුම් කෙරේද?, එතෙක් විඥාන ධාතුව සත්ත්වයා හට නැවත නැවත මේ දුක් රැස ගෙන දීම් වශයෙන් සත්ත්වයා පෙළන්නේ ය. මෙසේ නිරන්තරයෙන් පීඩා කරන බව විඥාන ධාතුවේ දුඃඛ ලක්ෂණෙයකි.