අප්‍රහීණ භාවයෙන් අවිද්‍යාව පවත්නා බැවින් රූපයේ උපදනාහ. අප්‍රහීණ භාවයෙන් තෘෂ්ණාව, පවත්නා බැවින් රූපයෝ උපදනාහ. කර්මයන් පවත්නා බැවින් රූපයෝ උපදනාහ. ආහාරය උපස්ථම්භක වන බැවින් රූපයෝ උපදනාහ. රූපයෝ කලින් නො තිබී අළුතෙන් ම උපදනා හ. ප්‍රහීණ භාවයෙන් අවිද්‍යාව නිරුද්ධ වීමෙන් රූපයෝ නිරුද්ධ වන්නාහ. ප්‍රහීණත්වයෙන් තෘෂ්ණාව නිරුද්ධ වීමෙන් රූපයෝ නිරුද්ධ වන්නාහ. කර්මයාගේ නිරෝධයෙන් රූපයෝ නිරුද්ධ වන්නාහ. ආහාර නිරෝධයෙන් රූපයෝ නිරුද්ධ වන්නාහ. කිසිවක් ශේෂ නො වී අභාවප්‍රාප්තවීම් වශයෙන් රූපයෝ නිරුද්ධ වන්නාහ.
මෙහි හේතු නිරෝධයාගේ වශයෙන් කියන රූප නිරෝධය නම් මතු ඉපැදිය හැකිව තිබෙන ඒ තාක් නූපදනා වූ රූපයන් ගේ අනුත්පාද නිරෝධය යි. උපන් රූපයෙක නිරෝධයට හේතුවක් උවමනා නැත. උපන් රූප නිරුද්ධ වීම ස්වභාවික සිද්ධියෙකි. හේතු අපේක්ෂේෂාවක් නැති ව අන්තිමට දැක්වූ නිරෝධය නම් ක්ෂණික සන්තති අනුත්පාද යන නිරෝධ තුනට ම සාධාරණ ය.
වේදනා - සංඥා - සංස්කාර - විඥානයෝද අවිද්‍යා තෘෂ්ණා කර්මයන් ගෙන් උපදවන භවයාගේ කොටස් සතරෙකි. එ බැවින් අවිද්‍යා තෘෂ්ණා කර්මයෝ වේදනා - සංඥා - සංස්කාර විඥානයන් ගේ හේතූහු ද වෙති. ආහාරයත් වේදනාදීනට දුරින් හේතු වන නමුත් එය වේදනාදීන් ගේ හේතුවක් හැටියට නො කියනු ලැබේ. වේදනා - සංඥා - සංස්කාර යන ස්කන්ධ තුනට එස්සය විශේෂ හේතුවෙකි. යට කී අවිද්‍යා - තෘෂ්ණා - කර්ම තුනට ඵස්සයත් එක් කොට ගත් කල්හි වේදනා ද ස්කන්ධත්‍රයෙන් එක එකට අවිද්‍යා - තෘෂ්ණා - කර්ම - ස්පර්ශ වශයෙන් හේතු සතර බැගින් කිව යුතුය. ඵස්සය විඤ්ඤාණයට ද හේතු වතු දු මෙහි එය විඥාන හේතුවක් වශයෙන් නො ගනු ලැබේ. ස්පර්ශචෛතසිකය ද්වාරාරම්මණ විඥානයන්ගේ එක් වීමෙන් ඇති වන ධර්මයෙකි. එහෙත් ස්පර්ශයෙන් තොරව විඥානයට නො ඉපදිය හැකි බැවින් ස්පර්ශයත් විඥානෝත්පත්ති හේතුවකි. විඥානය නිසා ස්පර්ශය ද ස්පර්ශය නිසා විඥානය ද උපදින්නේ ය. එහෙත් ස්පර්ශයේ විඥාන හේතුත්වයට වඩා විඥානයාගේ ස්පර්ශ හේතුත්වය ප්‍රකට ය. සුගම ය. එහෙයින් මේ උදයව්‍යය ඥාන කථාවෙහි ස්පර්ශ විඥානය හේතුවක් වශයෙන් පූර්වාචාර්‍ය්‍යවරයෝ නො දැක්වූ හ. විඥානයාගේ විශේෂ හේතුවක් වශයෙන් නාම රූපය දැක්වූහ.
පටිච්චසමුප්පාදයෙහි “විඤ්ඤාණ පච්චයා නාමරූපං” යි විඥානය ම නාම රූපයාගේ හේතුව සැටියට දැක්වෙන බැවින්, නාම රූපය විඥානයාගේ විශේෂ හේතුව යයි කී කල්හි යෝගාවචරයා වික්ෂිප්ත විය හැකිය. එය ගැන කලබල නොවෙනු. එය අන්‍ය ක්‍රමයකට හේතු ඵල දැක්වීමෙකි. මෙය එයට වඩා වෙනස් ක්‍රමයෙක හේතු ඵල දැක්වීමෙකි. මහා පදාන, මහා නිදාන සූත්‍රයන්හි හා අභිධර්මයේ ද අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රත්‍යතාව දේශනා කිරීමේදී “නාම රූප පච්චයා විඤ්ඤාණං” යි නාම රූපයන් නිසා විඥානය වන බව ද දේශිතය. පටිච්චසමුප්පාදයෙහි විඥානය නාම රූපය හේතුවක් බව දක්වා ඇත්තේ ජනක හේතු දැක්වීමක් වශයෙනි. උදයව්‍යය ඥාන කථාවේදී නාම රූප විඥාන හේතුවකැ යි දක්වන්නේ ප්‍රවෘත්ති හේතුවක් වශයෙනි. අවිද්‍යාදි අතීත හේතූන් නිසා භවයේ පළමුවෙන් පහළ වන විඥානය, කුසලා ‘කුසලාදි වශයෙන් නා නා පරම්පරා වශයෙන් නො සිඳී භවය මුළුල්ලෙහි පවත්නේ නාම රූපයන් නිසාය. එබැවින් නාම රූපය විඥානයා ගේ ප්‍රවෘත්ති හේතුව ය. වේදනා සංඥා සංස්කාරයන් ද භවය මුළුල්ලෙහි නා නා පරම්පරා වශයෙන් පවත්නේ ස්පර්ශය නිසා ය. එ බැවින් ස්පර්ශය ද වේදනාදි ස්කන්ධ තුනේ ප්‍රවෘත්ති හේතුව බව දත යුතුය.
රූපයාගේ මෙන් වේදනාදි ස්කන්ධ කෙරෙහි උදය ද සතර බැගින් වූ හේතූන් ගේ වශයෙන් හා උත්පාද ලක්ෂණ මාත්‍රයා ගේ වශයෙන් ද යන පස් ආකාරයෙන් බැලිය යුතුය. ව්‍යයය ද රූපස්කන්ධයාගේ ව්‍යය මෙන් ම වේදනාදි ස්කන්ධ සතරේ ව්‍යයය ද, සතර බැගින් වූ හේතූන් ගේ නිරෝධ බැලීම් වශයෙන් හා නිරෝධ මාත්‍රය බැලීමෙන් ද යන පස් ආකාරයෙන් ම බැලිය යුතු ය. එසේ බලන කල්හි රූපස්කන්ධයෙහි මෙන් ම වේදනාදි ස්කන්ධයන්ගේ දශය බැගින් අනුපස්සනා ඇති බැවින් ස්කන්ධ පඤ්චකය පිළිබඳ අනුපස්සනා පනසෙක් වන්නේය. පඤ්චස්කන්ධ පිළිබඳ පනස් ආකාරයෙන් ම උදයව්‍යය බැලීම කළ යුතු ය. නාමස්කන්ධ සතර පිළිබඳ ව කියන ලද කරුණු හොඳින් තේරුම් ගෙන, සතර නාමස්කන්ධයන් ගේ උදයව්‍යය බැලීම් වශයෙන් මතු දක්වන පරිදි භාවනා කරනු.