- පුබ්බපයෝගාවහාරය,
- සහපයෝගාවහාරය
- සංවිදාවහාරය,
- සංකේතකම්මාවහාරය,
- නිමිත්තකම්මාවහාරය,
1. පුබ්බපයෝගාවහාරය.
මෙහි පයෝග යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ යම් කිසිවක් සිදුකරන්නේ උත්සාහය. තවත් ක්‍ර‍මයකින් කියත හොත් යම්කිසිවක් සිදු කරන බලවේගය ය. අනිකෙකුගේ අණින් බඩුවක් සොරෙන් ගැනීම සිදු වන්නේ අනිකාගේ ආඥාවය, ගන්නහුගේ උත්සාහය යන බලවේග දෙකිනි. එයින් පළමු ඇති වූ බලවේගය ආඥාවය. අණ කළහු ඇවතට පැමිණෙන්නේ ආඥාව නමැති බලවේගය නිසාය. ආඥාව නමැති බලවේගය මුලින් ඇති කොට සිදු කරන අවහාරය පුබ්බපයෝගාවහාර නම් වේ. ආණත්තිකාවහාර යන නමින් ඉහත දැක්වූ අවහාරයේත් මෙහිත් වචනවලින් මිස අර්ථ විසින් වෙනසක් නැත.
2. සහපයෝගාවහාරය.
ප්‍රයෝගසංඛ්‍යාත ගැනීමේ උත්සාහය සමග ම සිදුවන අවහාරය සහපයෝගාවහාරය ය. එය සිදුවන්නේ තමාගේ ඉඩමට යාව ඇති අනුන්ගේ ඉඩම්වලින් කොටස් සොරසිතින් තමාගේ ඉඩමඩ එකතු කරන ගන්නා අවස්ථාවල ය. පොළොව ඉතා අගනා දෙයකි. සමහර තැනක අඟලක් පමණ බිම ද පාදයක් වටිනා දෙයක් විය හැකිය. සොරසිතින් තමාගේ ඉඩමට අනුන්ගේ ඉඩමෙන් පාදයක් අගනා කොටසක් එකතු කොට මායිම් වෙන් කර ගැනීමෙන් භික්ෂුව පරිජි වේ. මායිම් වෙන් කිරීම කුඤ්ඤ ගැසීම්, වැට බැඳීම්, ලණු ඇදීම් ආදියෙන් සිදුකරති. කුඤ්ඤය ගසා අනුන්ගේ ඉඩමෙන් ටිකක් අල්ලා ගන්නහුට එය කුඤ්ඤ දෙකකින් වෙන් කරනවා නම් පළමුවන කුඤ්ඤය ගැසීමේදී ථුලැසි ඇවැත් ද, දෙවැන්න ගැසීමේදී පරිජි ඇවැත් ද වේ. කුඤ්ඤ තුනකින් වෙන් කරනවා නම් පළමු කුඤ්ඤය ගැසීමේදී දුකුළා ඇවැත් ද, දෙවැන්න ගැසීමේදී ථුලැසි ඇවැත්ද, තෙවැන්න ගැසීමේදී පාරාජිකා ද වේ. බොහෝ කුඤ්ඤ ගසා වෙන් කිරීමේදී පළමු කුඤ්ඤවලදී දුකුළා ඇවැත් වේ. අවසාන කුඤ්ඤය ළඟ කුඤ්ඤය ගැසීමේදී ථුලැසි ඇවැත් වේ. අවසාන කුඤ්ඤය ගැසීමේදී පරිජි ඇවැත් වේ.
3. සංවිදාවහාරය.
දෙදෙනකු හෝ බොහෝ දෙනකු හෝ එකතුව සමානච්ඡන්දයෙන් සොරකම් කිරීම සංවිදාවහාර නම් වේ. යම් කිසි වස්තුවක් සොරකම් කිරීමට දෙදෙනකු කතා කරගෙන ගොස් එකකු පිටත සිටියදී අනිකා ගෙය තුළට පිවිස බඩුව ගැනීමේදී ගේ තුළට පිවිසි මහණ බඩුව ඔසවනු සමඟ ම දෙදෙනා ම පාරාජිකා වේ. බොහෝ දෙනකුන් එකතුව කිරීමේදී ද එකකු බඩුව ගනු සමඟ ම හැමදෙනා පාරාජිකා වෙති. එකතුව ගත් බඩු බෙදූ කල්හි එකකුට ලැබෙන කොටස පාදයක් නො වටිතුදු සියල්ල පාදයක් අගනා බැවින් හැමදෙන ම පාරාජිකා වෙති.
4. සංකේතකම්මාවහාරය.
වෙලාවක් නියම කොට සොරකම් කරවීම සංකේතකම්මාවහාර නමි. පෙරවරුකාල පස්වරුකාලාදි කාලයන් නියම කොට ඒ කාලයේදී බඩුවක් සොරා ගෙනෙන්නට භික්ෂුවක් භික්ෂුවකට අණ කළ කල්හි අණ ලත් භික්ෂුව නියමිත කාලයේ ම එය කෙළේ නම් දෙදෙනා ම පරිජි වෙති. කාලය වරදවා කෙළේ නම් නියම කළ භික්ෂුවට ඇවැත් නැත. සොරකම් කළ භික්ෂුව පාරාජිකා වේ. සොරකම කිරීමට දින නියමයක් කොට අණ කළ කල්හි ද නියමිත දිනයේ සොරකම කළේ නම් දෙදෙනා ම පරිජි වෙති. වරදවා කෙළේ නම් ආණාපකයාට ඇවැත් නො වේ. පෙරවරුයෙහි යමක් සොරකම් කරගෙන ඒමට නියමය ලැබූ භික්ෂුව නියමිත කාලයේදී උත්සාහ කොට භාණ්ඩය ගත නොහී මඳක් පසු වී එය ගෙන ආයේ නම් කෙසේද යන ප්‍ර‍ශ්නයට පිළිතුරු දෙන මහාසුම්ම තෙරුන් වහන්සේ එය පෙරවරුයෙහි ම පටන් ගත් උත්සාහය නිසා ආණාපකයා ඇවතින් නො මිදේයයි කී බවත්, කාලය ඉක්මවා කළ බැවින් ආණාපකයා ඇවතින් මිදේය යි මහාපදුම තෙරුන් වහන්සේ වදාළ බවත් විනය අටුවාවෙහි දක්වා ඇත්තේය. මෙසේ අටුවාවල ආචාර්‍ය්‍යවාද දක්වා ඇත්තේ ඒ කරුණු අර්ථකථාචාර්‍ය්‍යයන්ට ද විනිශ්චය කළ නො හෙන නිසා ය.
5. නිමිත්තකම්මාවහාරය.
ලකුණක් කොට එය අනුව සොරකම් කරවීම නිමිත්තකම්මාවහාර නමි. සුදුසු අවස්ථාවෙහි මා සංඥා කළ කල්හි අසවල් බඩුව ගෙනෙන්නය යි භික්ෂුවක විසින් භික්ෂුවක් එහි යවා සුදුසු අවස්ථාව පැමිණි කල්හි බඩුව ගැනීම සඳහා ඇසින් හෝ අතින් පයින් හෝ යම් කිසි සංඥාවක් කරයි. එය අනුව භික්ෂුව ඒ බඩුව ගත හොත් දෙදෙනා ම පරිජි වෙති. සංඥාවට කලින් හෝ කල් පසු කර හෝ බඩුව ගත හොත් ඇණවුම් කරු ඇවතින් මිදේ. ගත් භික්ෂුව පරිජි වේ.