භික්ෂූන්හට අතින් ඇල්ලීමට, අන්‍ය ශරීරාවයවයකින් හෝ ස්පර්ශ කිරීමට නුසුදුසු වස්තූහු අනාමර්ශ වස්තූහුය. ඒවායින් ස්ත්‍රී ශරීරය ප්‍ර‍ධානය. ස්ත්‍රී ශරීරය ස්පර්ශ කිරීමෙන් පාරාජිකා සංඝාදිසේස ථුල්ලච්චය දුකට යන ඇවැත් සියල්ල ම සිදුවිය හැකිය. මනුෂ්‍ය ස්ත්‍රී ශරීරය තබා බලු බළල් ආදි තිරිසන් ස්ත්‍රීන්ගේ ශරීර ද, අනාමර්ශවස්තුය. ස්පර්ශ කිරීමෙන් ඇවැත් වේ. මවගේ දුවගේ සහෝදරියගේ පටන් සියලු ම ස්ත්‍රීහු බ්‍ර‍හ්මචර්‍ය්‍යාවට අන්තරායකරයෝය. එබැවින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මාතෘප්‍රේමයෙන් මවගේ ශරීරය ස්පර්ශ කිරීමෙන් ද දුකුළා ඇවැත් වන බව වදාරා ඇත්තේ ය. ඒ බුද්ධප්‍ර‍ඥප්තියට ගරු කරන ශික්ෂාකාමී භික්ෂුව විසින් ගඟේ වැටී පාවෙන මව දුට ද ඇගේ ශරීරය ස්පර්ශ නො කළ යුතුය. නුවණැති භික්ෂුව විසින් ස්පර්ශ නො කර ම මවට පිහිට විය යුතු ය. පාවී යන මව දුට හොත් සමීපයෙහි ඇති ඔරුවක් හෝ කොටයක් හෝ ලෑල්ලක් හෝ කෙසෙල් කඳක් හෝ පිහිට කර ගත හැකි අන් කිසිවක් හෝ වහා මවට ළං කළ යුතුය. කිසිවක් සමීපයේ නුදුට හොත් ඇයට අල්ලා ගැනීම සඳහා තමාගේ සිවුර ළඟට දැමිය යුතු ය. එය අල්ලා ගන්න නො කිය යුතුය. ඇය සිවුර අල්ලා ගත් කල්හි සිවුර අදිමිය යන සිතින්, සිවුර ගොඩට ඇදිය යුතුය. එසේ කළ කල්හි මවට ගොඩ වන්නට ලැබේ. භික්ෂුවට ද ඇවතක් නො වේ. භික්ෂුව එසේ සිවුර ඇදගෙන යන කල්හි මව බිය වී කෑගසනවා නම් ඉදිරියෙන් ගොස් බිය වන්නට එපාය යි කියමින් සැනසිය යුතුය. ඉදින් මව බිය වී පුත්‍ර භික්ෂුවගේ අතේ හෝ කරේ හෝ එල්ලුණේ නම් නො වැළැක්විය යුතුය. එල්ලී සිටින මව ගොඩට පැමිණවිය යුතුය එසේ කිරීමෙන් ද ඇවැත් නො වේ. මව වළක හෝ මඩෙක හෝ වැටී සිටිනු දුට ද එසේ පිළිපැදිය යුතුය. ඒ අවස්ථාවේදී යොතක් හෝ සිවුරු කොන ම හෝ ළං කොට ඇය එය ගත් කල්හි ගොඩට ඇදිය යුතුය. මවට මිස එසේ විපතට පත් අන් ස්ත්‍රියකට එබඳු උපකාරයක් කළ යුතු බව විනය පොත්වල දක්වා නැත. තමාට පිහිටවීමට හැකිව තිබියදී විපතට පත් ස්ත්‍රියක් මැරෙන්නට හැර බලාසිටීම සුදුසු යයි නො කිය හැකිය. අන් ස්ත්‍රියකට වුව ද එබඳු විපතකදී මවකට මෙන් පිහිටවීමෙන් ඇවතක් වෙතැයි නො සිතිය හැකි ය. මෙය විමසයි යුතු කරුණෙකි.
ස්ත්‍රීශරීරය පමණක් නොව ඔවුන්ගේ වස්ත්‍රාභරණයෝ ද අනාමර්ශවස්තූහු ය. භික්ෂූන්ට හිඳීම සඳහා ස්ත්‍රීන්ගේ වස්ත්‍ර එළා දීමේ සිරිතක් මේ රටේ ඇත. එය නො මැනවි. ස්ත්‍රීන් හඳනා වස්ත්‍රයේ හිඳීමත් භික්ෂූන්ට නුසුදුසු ය. ස්ත්‍රීන්ගේ වස්ත්‍ර අනාමර්ශ වන්නේ ඔවුන් සතු කාලයේ පමණෙකි. ස්ත්‍රියක් විසින් ඇගේ වස්ත්‍ර‍යක් සිවුරු සඳහා හෝ අන් ප්‍රයෝජනයක් සඳහා හෝ භික්ෂූන්ට පූජා කරන ලද්දේ නම් එය පිළිගෙන පරිභෝග කිරීම කැප ය.
දැව බදාම ආදියෙන් කළ ස්ත්‍රීරූපය ද අනාමර්ශවස්තු වෙති. විනෝදය පිණිස වුවද ඇල්ලුවහොත් ඇවැත් වේ. මනුෂ්‍යස්ත්‍රීරූපය පමණක් නොව තිරශ්චීන ස්ත්‍රීරූප ද අනාමර්ශවස්තු ය. ස්ත්‍රීරූප ලද හොත් ඒවා බිඳ ඒ ද්‍ර‍ව්‍යවලින් ගත හැකි ප්‍රයෝජනයක් ගැනීම සුදුසු ය.
සප්තවිධ ධාන්‍යයෝ ද අනාමර්ශවස්තු ය. හැල්ය, සෙසු වී ජාතිය, යවය, තිරිඟුය, තණය, වරා නමැති ධාන්‍යය, අමුය යන මේවා ධාන්‍යයෝ ය. ධාන්‍ය අනාමර්ශ බැවින් කුඹුරකින් හේනකින් යන කල්හි ඒවායේ ඇති ධාන්‍ය ස්පර්ශ නො කර යා යුතු ය යන මඟ වී වනා ඇති නම් නො පාගා අන් තැනකින් යා යුතු ය. යාමට මඟක් නැතහෝත වී උඩින් මාර්ග සංඥාවෙන් යා යුතු ය. වී පාගමිය යන සංඥාවෙන් පෑගුව ඇවැත් වේ. ගෙයකදී වී මත හිඳිනට අසුන් පනවා දුන්නේ නම් හිඳිය යුතුය. ගස්වල වැල්වල පිහිටි මුං මෑ ආදිය හා පොල් තල් දෙහි දොඩම් ආදි ඵල ද ස්පර්ශ නො කළ යුතු ය. වනයෙහි ගස් යට වැටී ඇති ගෙඩි අනුපසම්පන්නයන්ට දීම සඳහා ගැනීමෙන් ඇවැත් නො වේ.
මුතු මැණික්, වෙරළුමිණි. සක්, මැණික් ලෙස සලකන පැහැපත් ගල්, පබළු, රන්, රිදී, රත්මැණික්, මැසිරිගල් යන මේ රත්නයෝ ද අනාමර්ශයෝ ය. රත්නයන්ගේ ආමර්ශනාමර්ශනභාවය පිළිබඳ නොයෙක් ආචාර්‍ය්‍ය මත ඇත්තේ ය.
නො විදින ලද ඔප නො කළ ස්වාභාවික මුතු ස්පර්ශ කිරීමට වටනේ ය. විදින ලද ඔප දමන ලද මුතු ඇල්ලීම නො වටීය යනු එක් ආචාර්‍ය්‍ය මතයෙකි.
ඔප කළ නො කළ සියලු ම මුතු අනාමාසය, බඩුමිල සඳහා ද නො පිළිගත යුතු ය. කුෂ්ටරෝගයට බෙහෙත් පිණිස ගැනීමට පමණක් සුදුසුය යනු එක් ආචාර්‍ය්‍ය මතයෙකි.
කපා ඔබ කළ පළිඟුවෙහි පටන් නීසපීතාදිවර්ණ ඇති සියලු ම මැණික් අනාමර්ශවස්තු ය, කිසිවක් නො කළ මැණික් බඩුමිල පිණිස පිළිගැනීම වටීය යනු එක් ආචාර්‍ය්‍යමතයෙකි. කදාමිණි පමණක් පිළිගැනීමට වටනේ ය, සෙසු මැණික් පිළිගැනීමට නො වටීය යනු එක් ආචාර්‍ය්‍යමතයෙකි.
ඔප දමා රන්කම් රිදීකම් කර ඇති පිඹිනා සක අනාමර්ශ ය, පැන් ගන්නා සක ආමර්ශනයට සුදුසු ය. බෙහෙත් පිණිස හා බඩුමිල පිණිස ගැනීමට වටනේය යි සමන්තපාසාදිකාවේ දැක්වේ.
ඔප කළ විදින ලද රත්නමිශ්‍ර ගල අනාමාස ය. සෙසු ගල් ආයුධ මුවහත තැබීම් ආදිය පිණිස පිළිගැනීම සුදුසු ය.
පබළු, ඔප කළ විදින ලද ඒවා අනාමාස ය, සෙසු පබලු ආමර්ශනයට සුදුසු ය, බඩුමිල පිණිස පිළිගැනීමට සුදුසුය යනු එක් ආචාර්‍ය්‍ය මතයෙකි. ඔප කළ නො කළ සියලු ම පබලු අනාමාස ය, පිළිගැනීමට නුසුදුසුය යනු එක් ආචාර්‍ය්‍ය මතයෙකි. ඒ මතය බුදුගොස් හිමියන් පිළිගෙන ඇත.
රන් රිදී හා ඒවායින් කළ භාණ්ඩ ද සම්පූර්ණයෙන් අනාමර්ශවස්තූහු ය, පිළිගැනීමට නුසුදුසුය යන මෙය සියලු ආචාර්‍ය්‍යයන් ම පිළිගන්නා ලද්දකි. උත්තර නමැති රාජකුමාරයකු විසින් ස්වර්ණචෛත්‍යයක් කරවා මහාපදුම ස්ථවිරයන් වහන්සේට යැවූ කල්හි උන් වහන්සේ එය අකප්පිය වස්තුවකැයි ප්‍ර‍තික්ෂේප කළහයි සමන්තපාසාදිකාවේ දක්වා ඇත්තේ ය.
චෛත්‍යගෘහයන්හි ඇති රන්තරු රන්මල් ද අනාමර්ශවස්තුය. චෛත්‍යගෘහය ආරක්ෂා කරන භික්ෂූන්ට ඒවා එහාමෙහා කිරීම වටීය යනු එක් ආචාර්‍ය්‍ය මතයකි. තවත් ආචාර්‍ය්‍යවරු ඒ මතය ප්‍ර‍තික්ෂේප කොට භික්ෂූන්ට කැප වන්නේ ස්වර්ණචෛත්‍යයේ කසළ ඉවත් කිරීම පමණය යි ගනිති. වර්ණයෙන් රත්රන් වැනි හාරකූට නම් වූ ලෝහය රත්රන් සේ ම අකැප ය.
“සෙනාසන පරිභොගෙ පන සබ්බො කප්පියො. තස්මා ජාතරූපරජතමයා සබ්බෙපි සෙනාසනපරික්ඛාරා ආමාසා. භික්ඛූනං ධම්මවිනය වණ්ණනට්ඨානෙ රතනමණ්ඩපෙ කරොන්ති, එලිකත්ථම්භෙ රතනදාමපතිමණ්ඩිතෙ. තත්ථ සබ්බූපකරණානි භික්ඛූනං පටිජග්ගිතුං වට්ටති.”[1]
සේනාසනවශයෙන් පරිභෝග කිරීමට රන්රිදී මුතු මැණික් සියල්ල කැපය. එබැවින් රන් රිදී වලින් කළ සියලු ම සේනාසනභාණ්ඩ භික්ෂූන්ට ස්පර්ශ කිරීමට සුදුසු ය. භික්ෂූන් ධර්මවිනය වර්ණනා කරන ස්ථානයන්හි රුවන්වැලින් යුක්ත වූ පළිඟු කණු ඇති රත්නමණ්ඩප කෙරෙති. ඒවායේ සියලු උපකරණ භික්ෂූන්ට පරිහරණය කිරීම වටනේය.
ඔප දමන ලද විදින ලද රත්මැණික් කබර මැණික් අනාමාසය, එසේ නො කරන ලද ඒවා ආමර්ශනයට සුදුසු ය, බඩු මිල පිණිස පිළිගැනීමට සුදුසු ය යනු එක් ආචාර්‍ය්‍යමතයකි. ඔප කළ නො කළ සියලු ම රත්මැණික් කබර මැණික් අනාමාසය, පිළිගැනීම නුසුදුසු ය යනු එක් ආචාර්‍ය්‍යමතයෙකි.
සියලු ආයුධභාණ්ඩ අනාමර්ශවස්තූහු ය. බඩුමිල පිණිස දෙන ලද ද නො පිළිගත යුතු ය. බඩුමිල පිණිස දීමය යනු මේ බඩුවට මාරුකර නුඹ වහන්සේට වුවමනා දයෙක් කැප දෙයක් ගන්නය කියා භික්ෂුවට දීම ය. ආවුධ වෙළඳාම භික්ෂූන්ට තබා උපාසකවරුන්ට ද නුසුදුසු ය. මෙහි ආයුධයයි කියනුයේ කෙස් රැවුල් නිය කැපීම පිණිස, දැහැටි පලතුරු ආදිය කැපීම පිණිස පාවිච්චි කරන භාණ්ඩ නොව කඩු, දුනු, තුවක්කු, කිණිසි, හෙල්ල ආදි පහරදීම සඳහා පාවිච්චි කරන භාණ්ඩයෝ ය. පහරදීමේ ප්‍රයෝජනය පිණිස තනා ඇති පිහි, වෑ, පොරෝ ආදිය ද ගැනෙන්නේ ආයුධ වලට ය. ඒවා ද අනාමර්ශයෝ ය. ඉදින් විහාරයෙහි ගිහියකු විසින් ආයුධයක් තබා ඇති නම් විහාරය ශුද්ධ කරන භික්ෂුව ඒවා ඉවත් කර ගන්නා ලෙස ආවුධ හිමියාට කිය යුතු ය. ඉවත් නො කරන ලද නම් ඒවා ඇති සැටියට තිබෙන්නට හැර ස්පර්ශ නො කොට ම විහාරය පවිත්‍ර කළ යුතුය. යුදබිම වැටී ඇති අස්වාමික ආයුධ ගෙන කඩා අන් වැඩවලට ගැනීම වරද නැත. කෙනකු ආයුධයක් දුන හොත් එය බිඳ ඒ ද්‍ර‍ව්‍යයෙන් කැප දෙයක් තනා ගැනීම පිණිස ගැනීම ද සුදුසු ය. සතුන් අල්ලන දැල් යුද්ධයේදී ආරක්ෂාව පිණිස පාවිච්චි කරන පලිහ, යකඩ දැල්, යකඩ තොප්පි ආදිය ද අනාමාසයෝ ය. දැල් දානශාලාදිය සතුන්ගෙන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා එල්ලීමට ගැනීම සුදුසු ය. ආරක්ෂාව සඳහා පාවිච්චි කරන පලිහ ආදිය බඩුමිල පිණිස පිළිගැනීම වරද නැත.
බෙර, දවුල්, තම්මැට්ටම්, වීණා, නලා ආදි සියලු තූර්‍ය්‍යභාණ්ඩයෝ ද අනාමර්ශවස්තූහු ය. මිනිසුන් විසින් චෛත්‍යයට බෝධියට පූජා පිණිස වාදනය කොට දමා ගිය තූර්‍ය්‍යභාණ්ඩයක් මලුයෙහි තිබුණේ නම් එය නො සොලවා හැමදිය යුතු ය. හැමද කසළ ඉවත් කරන අවස්ථාවෙහි තූර්‍ය්‍යභාණ්ඩයත් කසළවලට අයත් දෙයක් ලෙස සලකා ගෙන පසෙක තැබීම සුදුසු ය. බඩුමිල පිණිස හා බිඳ අන් ප්‍රයෝජනවත් බඩු සාදා ගැනීම සඳහා පිළිගැනීම සුදුසු බව කියා ඇත්තේ ය. අනාමාසවත්ථූන් ඛුද්දසික්ඛාවෙහි මෙසේ සැකෙවින් දැක් වේ.
“රතනානිත්ථිරූපානි - ධඤ්ඤමිත්ථිපසාධනං,
තුරියාවුධභණ්ඩානි - ආමසන්තස්ස දුක්කටං.”[2]
දශවිධරත්නයන් ද බදාම ලෝහ ආදියෙන් කළ ස්ත්‍රීරූපයන් ද සප්තවිධ ධාන්‍යය ද මාගමුන්ගේ ඇඳුම්පැළඳුම් ද තූර්‍ය්‍යභාණ්ඩයන් ද ආයුධ ද අල්ලන්නහුට දුකුළා වේ.
“සුවණ්ණපටිමා චා පි - චෙතියං හාරකූටකං
අනාමාසන්ති නිද්දිට්ඨං - කුරුන්දට්ඨකථාය හි.”[3]