“ඉදං ඛො පන භික්ඛවෙ, දුක්ඛසමුදයං අරියසච්චං, යායං තණ්හා පොනොභවිකා නන්‍දිරාග සහගතා තත්‍ර තත්‍රාභිනන්‍දිනී, සෙය්‍යථිදං? කාමතණ්හා භවතණ්හා විභවතණ්හා.”
මේ ධම්මචක්කප්පවත්තන සූත්‍රයෙහි සමුදය සත්‍යය දැක්වෙන අකාර ය. “මහණෙනි, පවත්නා භවය සිඳෙනු සමගම අලුත් භවයක් ඇති කරන්නාවූ පඤ්චස්කන්ධය ගැන සතුටු වන එහි ඇලෙන, ලැබෙන ලැබෙන භවය කෙරෙහි සතුට ඇති කරන කාම තෘෂ්ණා භවතෘෂ්ණා විභවතෘෂ්ණා වශයෙන් තුන් ආකාර වන තණ්හාව දුඃක්ඛසමුදයාර්‍ය්‍යසත්‍ය ය” යනු එහි තේරුම ය.
තාත්තා පුතා යනාදීන් පුද්ගලයන් වශයෙන් ගෙන ඇලුම් කරන උපාදානස්කන්ධ පඤ්චකය සැබෑවටම දුක් කඳක් බව අවබෝධ කරගත් තථාගතයන් වහන්සේ ‘ඒ දුඃඛස්කන්ධය ඉබේම ඇති වන්නක් ද දේවාදි යම්කිසි බලවතෙකු විසින් ඇති කරන්නක් ද, කෙසේ ඇති වන්නක් දැ’යි විමසන සේක් කිසිවකුගේ උපදේශයක් නොමැතිව තමන් වහන්සේගේ ශක්තියෙන්ම ඒ උපාදානස්කන්ධ පඤ්චකය නැවත නැවත ඇතිවීමේ සැබෑ හේතුව තෘෂ්ණාව බව දැක වදාළ සේක. දුක ඇති කරන සැබෑ හේතුව වන බැවින් තණ්හාව සමුදයසච්ච නම් වේ.
අබ තල වී මුං කජු කොස් ආදි ඇට වර්ගවල තෙත් ගතියක් ඇත්තේය. එහි ආධාරයෙන් සුදුසු අවස්ථාවෙහි ඒ ඇටවලින් පැළ ඇති කරනු ලැබේ. යම් ඇටයක තෙත් ගතිය නැති වුවහොත් වියළී ගියහොත් ඒ ඇටය නිකම්ම දිරා යනවා මිස එයින් පැළයක් ඇති නො වේ. තෘෂ්ණා නමැති තෙත් ගතිය කුශලාකුශල කර්ම සියල්ලෙහිම පැතිර පවතී. ඒ නිසා ඒ කර්ම සුදුසු අවස්ථාවෙහි ප්‍රතිසන්ධි විපාක ඇති කිරීමට සමත් වෙයි. තණ්හාව කර්මයන්ගේ ප්‍රාණය ය. අර්හන්මාර්ගඥාන නමැති ගින්නෙන් කර්ම විෂයෙහි පවත්නා තණ්හානුසය වියළවා හැරියහොත් ඒ කර්මයෝ ප්‍රතිසන්ධි දානයට සමත් නො වන්නාහ. කර්මයට භවයෙහි ප්‍රතිසන්ධිදානශක්තිය ලබා දෙන තෘෂ්ණාව ප්‍රතිසන්ධි ගෙන දීමෙහි හෙවත් පුනර්භවය ඇති කිරීමෙහි කර්මයට වඩා ප්‍රධාන තැනක් ගනී. එබැවින් කර්මය සමුදය සත්‍ය යි නො වදාරා තෘෂ්ණාවම සමුදය සත්‍යය යි වදාළහ.