පසේ බුදුවරයකුගේ දක්ෂිණාව මහත්ඵල කිරීමේ බලය අග්ගදක්ඛිණෙය්‍ය නාමය දරන මහරහතුන්ගේ දක්ෂිණාව මහත්ඵල කිරීමේ බලයට වඩා සිය ගුණයෙන් වැඩි බව වේලාම සූත්‍රය අනුව කිය යුතුය. පසේ බුදුවරුන්ගේ දක්ෂිණාර්හභාවයට නිදසුනක් වශයෙන් අන්නභාර නමැති දුගියාගේ කථාව දැක්වීම සුදුසුය.
ඒ මෙසේය:-
අතීතයේ බරණැස් නුවර සුමන නම් සිටුවරයෙක් විය. ඔහු දිනපතා දුගී මගී යාචකාදීන්ට මහා දානයන් දෙයි. ඔහු ඇසුරු කර ජීවත් වන අන්නභාර නම් දුගියෙක් විය. පසේ බුදුහු විශේෂයෙන් දුගියන්ට අනුකම්පා කරන්නෝය. එක් දවසක් උපරිට්ඨ නම් පසේබුදුන් වහන්සේ ගන්ධමාදන පර්වතයෙහි නිරෝධ සමාපත්තියට සමවැදී සිට ඉන් නැඟිට අනුග්‍රහ කළ යුත්තකු විමසන්නාහු අන්නභාර නම් දුගියා දැක ඔහුට අනුග්‍රහ කරනු පිණිස ඔහු වනයෙහි සිට සිය නිවසට එන වේලාවෙහි පා සිවුරු ගෙන අහසින් වැඩම කර ග්‍රාමද්වාරයෙහි අන්නභාර එන පෙරමග සිටි සේක. දුගී අන්නභාර හිස් පාත්‍රයෙන් සිටි පසේබුදුන් දැක, උන්වහන්සේට වැඳ “ස්වාමීනි, භික්ෂාව ලද සේක් දැ”යි විචාළේ ය. “ලබන්නෙමි, මහපිනැතිය”යි පසේ බුදුහු වදාළහ. එකල්හි අන්නභාර “ස්වාමීනි, මොහොතකට මෙහිම වැඩ සිටිනු මැනව”යි කියා වේගයෙන් ගෙට ගොස් බිරිය අමතා “මගේ බත් පංගුව ඇතිදැ”යි අසා “ඇතැය”යි කී කල්හි වහා ගොස් පසේබුදුන් වහන්සේගේ පාත්‍රය ගෙනවුත් භාර්යාව අමතා: “සොඳුර, අපට පෙර පින් මඳ බවින් දිළිඳුව සිටින්නට වී ඇත. අපට දෙනු කැමැත්ත ඇතිවූ දාට දෙන්නට දෙයක් නැති වෙයි. දෙන්නට දෙයක් ඇති දාට ප්‍රතිග්‍රාහකයකු නොලැබෙයි, අද මට උපරිට්ඨ පසේ බුදුන් වහන්සේ හමුවූහ. මාගේ බත් පංගුව මේ පාත්‍රයට බෙදා දෙව”යි කීය. නුවණැති බිරිය “සිය සැමියාගේ දානයට තමා ද කොටස් කාරියක විය යුතුය”යි සිතා තමාගේ බත් පංගුවද ඒ පාත්‍රයට බෙදා දුන්නී ය. අන්නභාර පසේ බුදුන් වහන්සේ වෙත පාත්‍රය ගෙන ගොස් පිළිගන්වා “ස්වාමීනි, මේ පිනෙන් මම මේ දුප්පත් ජීවිකාවෙන් මිදෙම්වා”යි කීය. “පින්වත එසේම වේවා”යි පසේ බුදුන් වහන්සේ වදාළහ. ඉක්බිති අන්නභාර ඔහුගේ උතුරු සළුව බිම අතුරා, “මෙහි වැඩසිට වළඳනු මැනව”යි කීය. පසේ බුදුන් වහන්සේ එහි වැඩසිට ආහාර වැළඳූ සේක. දන් වැළදූ පසු අන්නභාර පසේ බුදුන් වහන්සේට පාත්‍රය සෝදා ගැනීමට වතුර ද සපයා දිණ. අවසානයේ පසේබුදුන් වහන්සේ පසේ බුදුවරුන්ගේ සිරිත පරිදි
“ඉච්ඡිතං පත්ථිතං තුය්හං - ඛිප්පමෙව සමිජ්ඣතු,
සබ්බේ පූරෙන්තු සංකප්පා - චන්දො පණ්ණරසී යථා”
යි අනුමෝදනා කොට මඟට පිළිපන් සේක. එකල්හි සුමන සිටුගේ ඡත්‍රයෙහි වෙසෙන දෙවියා ඒ දානය දැක,
“අහෝ දානං පරමදානං උපරිට්ඨෙ සුප්පතිට්ඨිතං - යි තුන්වරක් කියා සාධුකාර දිණ. එකල්හි සුමන සිටු ඔහුගේ සාධුකාරය තමාගේ දානය ගැන දුන් සාධු කාරයකැයි සිතා “කිමෙක් ද මෙතෙක් කල් මා දන් දෙනවා නුඹ නුදුටුවෙහි දැ”යි කී ය. “සිටුතුමනි, මම ඔබගේ දානයට සාධුකාර දුන්නේ නො වෙමි. අන්නභාර විසින් උපරිට්ඨ පසේබුදුන්ට දුන් දානයට පැහැදී සාධුකාර දුනිමි”යි දෙවියා කී ය. එබස් අසා සුමනසිටු “මෙය කොතරම් පුදුමයක් ද මෙතෙක් දන් දුන් මට එක දවසකුදු දෙවියන් ලවා සාධුකාර දෙවන්නට නො පිළිවන් විය. මා නිසා ජීවත් වන මේ අන්නභාරට සුදුසු ප්‍රතිග්‍රාහකයකු ලැබීමෙන් එක් පිණ්ඩපාත දානයකින්ම දෙවියන් ලවා සාධුකාර දිවිය හැකි විය. දෙවියන් පවා සාධුකාර දුන් ඒ දානය එසේ මෙසේ එකක් නො විය හැකිය. එය මහ පිනක් විය යුතුය. සුදුසු දෙයක් කොට අන්නභාර සතුටු කරවා ඒ දානයත් මා අයත් කර ගත යුතුය”යි සිතුවේ ය. “අහෝ! තණ්හාවක සැටි” අපමණ සම්පත් ඇතුව සිට බොහෝ පින් කරමින් සිට ඒවා මදි වී දුප්පතාගේ පිනත් අයත් කර ගන්නට මේ සිටුතුමා සිතී ය.
ඉක්බිති සිටුතුමා අන්නභාර ගෙන්වා, “අද නුඹ යම් කිසිවකුට දානය දුන්නෙහි දැ”යි ඇසිය. “මම අද උපරිට්ඨ පසේබුදුන් වහන්සේට මාගේ බත් පංගුව දුනිමි”යි කීය. පින් මිළයට ගැනීමේ විකිණීමේ සිරිතක් පෙර ලොව පැවතිණ. දැනුදු ඇතැම් පෙදෙස්වල ඒ සිරිත පවතිනවා විය හැකිය. ඒ සිරිත පරිදි සිටුතුමා “නුඹ දුන් දානය කහවණුවක් ගෙන මට දෙව”යි කී ය. අන්නභාර “නොදෙමි”යි කීය. සිටුතුමා ක්‍රමයෙන් මිළ වැඩි කොට ඉල්ලී ය. දහසකටද නො දෙන බව අන්නභාර කී ය. එසේ නම් දහසක් ගෙන මට පින් දෙව” යි සිටුතුමා කී ය. “එසේ කිරීමත් සුදුසුද නුසුදුසු ද කියා මම නො දනිමි. පසේ බුදුන් වහන්සේගෙන් අසා, එසේ කිරීම සුදුසු නම් පින් දෙමි”යි සිතා ඔහු පසේ බුදුන් වහන්සේ වෙත ගොස් වැඳ “ස්වාමීනි, සුමනසිටු නුඹවහන්සේට දුන් දානයේ පින් දහසක් දී මගෙන් ඉල්ලයි, ඔහුට පින් දෙම් ද නො දෙම් දැ”යි විචාළේය. එකල්හි පසේබුදුන් වහන්සේ වදාරන සේක් “පින්වත, නුඹට උපමාවක් කියමි, ගෙවල් සියයක් ඇති ගමෙක එක් ගෙයක පහනක් දැල්වෙයි, සෙස්සෝ තෙල් ගැල්වූ පහන්තිර ගෙනවුත් ඒ පහනෙන් දල්වා ගෙන යති, කිමෙක්ද? එයින් පළමු පහනේ එළිය ඇතිවේ ද, නැතිවේ දැ ?”යි වදාළසේක. අන්නභාර, “හිමියනි පළමු පහනේ එළිය තිබුණාටත් වඩා වැඩිවේ ය”යි කී ය. “පින්වත එමෙන් කැඳ සැන්දක් බත් සැන්දක් වුවද දී එයින් ලැබෙන පින අනුන්ට දුනහොත් එයින් තමාගේ පින වැඩෙන්නේය, නුඹ එක පිණ්ඩපාතයක් දුන්නෙහිය, සුමන සිටුට පින් දෙන කල්හි පිණ්ඩපාත දාන දෙකක් වන්නේය. ඉන් එකක් සුමන සිටුට හිමි වේ. අනික නුඹටම හිමි වේ.
හෙතෙමේ පසේ බුදුන් වැඳ සුමන සිටු වෙත ගොස් “පිණ්ඩපාත දානයේ පින් ගනු මැනව”යි කීය. “එසේ නම් කහවණු දහස ගන්න”යි සුමන සිටු කී ය. “මම පිණ්ඩපාතය නො විකුණමි. ඔබට සැදැහැයෙන් පින් දෙමි”යි අන්නභාර කී ය. “පින්වත, නුඹ මට සැදැහැයෙන් පින් දෙව, මම ඔබගේ ගුණයට පූජාවක් වශයෙන් දහසක් දෙමි, එය ගනු මැනව”යි සුමන සිටු කී ය. “එසේ වේවා” කියා අන්නභාර කහවණු දහස පිළිගත්තේ ය. ඉක්බිති සුමන සිටු “පින්වත, දැන් නුඹට මහන්සි වී වැඩ කරන්නට උවමනා නැත. වීදියේ ගෙයක් සාදා ගෙන සුවසේ වැසය කරව, එසේ වෙසෙන කල්හි නුඹට යම් අඩුවක් වුවහොත් එය මගෙන් ගනුව”යි කී ය.
සුමන සිටු රාජ සේවයට ද යන්නේ ය. රජගෙට යන කල්හි වෙනදා සුමන සිටු අන්නභාර කැඳවා ගෙන නො යන මුත් එදින අන්නභාරද කැඳවා ගෙන රජු වෙත ගියේ ය. අන්නභාරගේ පින් බලය නිසා එදා රජු සිටු දෙස නොබලා අන්නභාර දෙසම බැලූවේ ය. “දේවයන් වහන්ස, නුඹවහන්සේ මේ මිනිසා දෙස මෙතරම් බලන්නේ කිම්දැ”යි සිටු කී ය, “මොහු පෙර දැක නැති බැවිනැ”යි රජු කීය. දේවයන් වහන්ස, මේ මිනිසා බැලිය යුත්තෙක්ම ය”යි සිටු කීය. “බැලීමට තරම් වන මොහුගේ ගුණය කවරේ දැ”යි රජු කී ය. “මහරජාණෙනි, මොහු අද තමාගේ බත් පංගුව තමා නො කා උපරිට්ඨ පසේබුදුන්ට දුන් බැවින් මගෙන් කහවණු දහසක් පූජා ලැබීය”යි සිටු කී ය. “මොහුගේ නම කුමක් ද?” “මොහුගේ නම අන්නභාර ය”යි සිටු කීය. “නුඹේ අතින් මොහු දහසක් ලද නිසා මගෙන් ද දහසක් ලැබීමට නිසි ය. මම ද මොහුට පූජාවක් කරමි”යි කියා රජුද ඔහුට දහසක් දිණ.
ඉක්බිති රජතුමා ඔහුට ගෙයක් සාදා දීමට නියම කෙළෙන් මිනිස්සු ඔහු උදෙසා බිමක් ශුද්ධ කරන්නට පටන් ගත්හ. එහි උදලු පහර ගසන ගසන තැන නිදන් සැළි විය. ඒ බව රජුට දැන්වූ කල්හි රජතුමා ඒ නිදන් සාරා ගොඩ ගන්නට අණ කළේ ය. සාරත් සාරත් නිධාන පොළොවෙහි ගැලෙන්නට විය. එකකුදු මතු කළ නො හැකි විය. ඒ බව රජුට දැන්වූ කල්හි රජතුමා “එසේ නම් අන්නභාරගේ වචනයෙන් සාරව්”ය යි කී ය. “අන්නභාරගේ වචනයෙන්ය” කියා සාරන්නට පටන් ගත් කල්හි උදලු පහර දෙන දෙන තැන හතු පිපෙන්නාක් මෙන් නිදන් මතු වන්නට විය. ඒ ධනරාශිය ගෙනැවිත් රජු සමීපයේ ගොඩ ගැසූහ. රජතුමා ඇමතියන් රැස් කරවා “මේ නුවර මෙතෙක් ධනය අනිකකුට ඇති දැ”යි විචාළේ ය. “නැත දේවයන් වහන්සය”යි ඇමතියෝ කීහ. එසේ නම් “අන්නභාර මේ නුවර ධනසිටු වේවා ”යි කියා ඔහුට රජතුමා සිටු තනතුර දුන්නේ ය. ඔහු එතැන් පටන් නොයෙක් පින්කම් කොට මරණින් මතු දෙව්ලොව උපන්නේ ය.
(මනෝරථපූරණි 105)
යමෙක් තමාගේ ආහාරය තමා අනුභව නො කොට නිතර අනුන්ට දෙයි නම් එය මහ ගුණයකි. දුෂ්කර වැඩකි. මුළු ජීවිත කාලයටම එක් වරක් තමාගේ බත් පංගුව දීම ලොකු වැඩක් නො වේ. එක බත් වේලක් දීම මහ දෙයක් කෙළේ ය කියා පූජා සත්කාර කිරීමට තනතුරු දීමට තරම් කරුණක් නො වේ. සිටුතුමාගේ හා රජතුමාගේ සිත් අන්නභාරට පූජා සත්කාර කිරීමට තනතුරු දීමට තරම් කරුණක් නො වේ. සිටුතුමාගේ හා රජතුමාගේ සිත් අන්නභාරයට පූජා සත්කාර කිරීමට තනතුරු දීමට නැමුණේ නිරෝධ සමාපත්තියෙන් නැගී සිටි පසේබුදුන් වහන්සේට පිණ්ඩපාතය පිරිනැමීමෙන් වූ කුශල බලය නිසා ය. ඔහුට පිණ්ඩපාත දානය ඉහාත්මයේදී ම විපාක දෙන කුශලයක් වූයේ පසේ බුදුන් වහන්සේගේ ගුණ සම්පත්තිය නිසාය. සාමාන්‍ය පුද්ගලයන්ට එබඳු පිණ්ඩපාත දානයන් දහස්වර දසදහස්වර දුන ද ඒවායින් ඉහාත්මයේ විපාකයක් නො ලැබේ. අන්නභාර හැර පසේබුදුවරුන්ට සුළු දේවල් පුදා මහත් මහත් සම්පත් ලැබූ තවත් බොහෝ දෙනෙකුන්ගේ කතා පුවත් බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි දක්නා ලැබේ.