මේ විශාඛාවෝ පෙර කාශ්‍යප නම් බුදුන් සමයෙහි කිකී නම් රජ්ජුරුවන්ගේ සංඝදාසී නම් දූ ව බොහෝ පින් කරන්නාහු බුදුපාමොක් මහසඟනට අටපිරිකර දී යටත් වසයෙන් ගෙත්තම් මිල හූ ඉදිකටු රඳන්නන් දක්වා ත් සියල්ල ම තමන් නමින් නිම වා අටපිරිකර දුන්නාහ. යම් පුරුෂයෙක් දිනී නම් ඒ කුශලයෙන් ලක්‍ෂ ගණන් කප් සුව විඳ යම් දවසෙක බුදු කෙනකුන් දැක බණ අසා රහත් ව සෘද්ධිමය වූ පාත්‍රා සිවුරු ලත් වේලක නිමා යෙයි. යම් ස්ත්‍රියක් අවපිරික දිනි නම් නොයෙක් කල් සසර සුව විඳ මේ මේල පළඳනාව ලදින් නිවන් දුටු කල නිමා යෙයි. එසේ හෙයින් මේ විශාඛාවෝ ද පෙර තමන් දුන් අටපිරිකර දානයෙහි පිනින් මේ මේල පළඳනාව ලදහ යි දතයුතු.
එදා ඒ විසාඛා නම් දියණියන්ට දායාද සම්පත් දෙන්නා වූ ඒ ධනඤ්ජය සිටාණෝ ගැල් පන්සියයක් මසුරනින් පුරා දුන්හ. තවද පන්සියයක් ගැල් රන්වළඳින් පුරා දුන්හ. පන්සියයක් ගැල් රිදී වළඳින් පුරා දුන්හ. පන්සියයක් ගැල් ලෝ වළඳින් පුරා දුන්හ. පන්සියයක් ගැල් පටකඩ පිළියෙන් පුරා දුන්හ. පන්සියයක් ගැල් සළුපිළියෙන් පුරා දුන්හ. පන්සියයක් ගැල් ගිතෙල් බඳනින් පුරා දුන්හ. පන්සියයක් ගැල් තලතෙල් බඳනින් පුරා දුන්හ. පන්සියයක් ගැල් සුවඳ හැල් සාලින් පුරා දුන්හ. තවද පන්සියයක් ගැල් නගුල් වියදඬු සීවල් කැති උදලුදාකැති ආදිවූ ගොවියා සතින් පුරා දුන්හ. එකි එකී රථයෙහි සර්වාභරණයෙන් සැරහුණු ස්ත්‍රීන් තුන් තුන් දෙනා සිටුවා “මාගේ දියනියන් කව ව, පොව ව, ඇඟ උළව, ඉස්සෝධව, නාවව. මල්සුවඳ පළඳව”යි කියා පන්සියයක් රථ නංවා යෙළදාසක් යෞවන ස්ත්‍රීන් පාවා දුන්හ.
තව ද “මාගේ දියණියන්ට කිරිකන්ට සරක් බානකුත්දුන මනා වේ දැ”යි අඹුවන් හා කථාකොට පියා පසකට ගොස් “කොල! මහ ගාල්වල ඉදි නො හැර කුඩා ගාලෙක ඉදි හරු ව”යි කියා කුඩා ගාලෙක ඉදි හැරවූහ. එ වේලෙහි නික්මුණා වූ ගවයෝ පුළුලින් ඉස්බක් හා දිගින් තුන්ගව්වක් තෙන ඔවුනොවුන් වල්පත්වල තොලු තබා අවකාශයක් නැති ව මහ මුහුදින් දිවු මහ මස් රළක් සේ ගවරළ සිටගත්හ. එවේලෙහි සිටාණෝ “මෙතෙක් ගවයෝ මදරුවන්ට ඇතැ”යි කියා ගාල්කඳ ඉදි ලවාපීහ. එ වේලෙහි විශාඛාවන්ගේ පින් බලයෙන් නවත්ව නවත්වා ත් ගාල් කඩා පැන සැට දහසක් ගොන් හා සැට දහසක් දෙනුන් හා පිටතවැගිර වල්පත් උඩට නඟා ගෙන අස්පෙළක් සේ දිවගෙන තුන්ගව්වෙහි සිටි හරක් රළ පසුකොට පියා පෙර නෙත්තියෙහි දිවන්ට පටන්ගත්හ. එ වේලෙහි ඒ ආශ්චර්‍ය්‍යය දුටු සිටාණන් ඇතුළු වූ සියලු සතුන්ගෙන් සාධුකාර නුදුන් එකද සත්ත්‍වකෙනෙක් නැත. ඒ කෙසේ වූ පින්බලයෙක් ද? යත්;
පෙර මේ විශාඛාවෝ සංඝයා වහන්සේ ස්වහස්තයෙන් ම වළඳවන්නාහු වළඳා අන්තයෙහි සාමණේර භික්‍ෂූන් කරා පලාගොස් “ස්වාමීනි! මේ ආහාර මධුර ය, මේ ප්‍රණීත ය, උතුම් ය, මේ ඛාද්‍ය භොජ්‍ය මැනැවැ’යි කිය කියා නැවත නැවත වඩ වඩාම වැළඳවූවා හුය. ඒ කුශල බලයෙන් දායාද දී අන්තයෙහි එක් ලක්‍ෂ විසිදහසක් ගවයේ ගාල්කඳ පැනගෙන දිවුවාහු ය යි දතයුතු. ඉක්බිත්තෙන් ඒ සිටාණන්ගේ බිරින්ද කියන්නාහු “නුඹ මාගේ දියණියන්ට මේ සා සැපතක් දෙන දෑ උන්ට මෙහෙ කරන කෙලිකොල්ලන් තෙපි තෙපි යවුයයි විභාගයක් නො කෙළෙනැ”යි විචාළහ. සිටුහු කියන්නාහු “නොකැමැති වහලක් කර අල්වා දමා නො යවමි. මාගේ දියණියන් කෙරෙහි ප්‍රේම ඇති කෙනෙක් යෙති. නැති කෙනෙක් නො යෙති” කියා මෙසේ සෙට දවසට ගමනැයි ගම බෙරලවා එදා රෑ දියණියන් තමන්ගේ ඇතුළු ගබඩාවට කැඳවා දියණියන් සමීපයෙහි සිටුවාගෙන “පුතණ්ඩ! කුලයෙහි වසන්නා වූ ස්ත්‍රී නම් ශික්‍ෂිතව වාසය කළ මැනව. නැදිමයිලෝ නම් මඳ අවකාශයක් දුටු කලත් අපටම නින්දා කෙරෙති. එසේ හෙයින්: ඇතුල්ගෙන්, ගිනි පිටතට නො යවව. පිටතින් ගිනි ඇතුළට නො ගනුව. දෙන්නන්ට ත් දෙව, නො දෙන්නන්ටත් නො දෙව. දෙන්නන්ටත් නොදෙන්නන්ටත් දෙව. සුවයෙන් හිඳුව. සුවයෙන් සැතපෙව. සුවයෙන් ම හිඳ කව ගිනි පරිමසව ඇතුලු ගෙයි දෙවියන් පුදව”යි යන මේ අවවාද දශය සඟවා මහ නුවණැති දියනියන් හෙයින් ඉගැන්වූහ. විශාඛාවෝ ද පියාණන් කී අවවාද තමන්ට විශේෂයෙන් ම දැනෙන හෙයින් විභාග වෙන වෙන ම නො විචාරා සිත තබා ගත්හ. මිගාර සිටාණෝ ඒ ගබඩාවට දෙවන ගබඩාවෙහි සැතපුණාහු මේ අවවාද කථා අසා අඳුරු ගේ කටවන්නා සේ කිසි අර්ථයක් නො දැක “මේ කෙසේ වූ බස්කමෙක් දෝ හෝ’යි සැක කළහ.
ඉක්බිත්තෙන් සිටාණෝ දෙවන දා උදාසන සියලු රජසෙනඟ රැස්කරවා හැම දෙනා මධ්‍යයෙහි මෙල්ලාක සිටුවරුන් අටදෙනකු කැඳවාලා “තමාගේ දියණියන් ගිය තෙන නුගුණයෙක් උපන්නේ වී නමුත් තෙපි අටදෙන ඒ පිරිමසාලව”යි කියාලා නව කෙළ ලක්‍ෂයක් අගනා මේල පළඳනාව දියණියන් පළඳවා “පුතණ්ඩ මේ තොප කසා නානා මිල යැ”යි කියා සිවු පනස් කෙලක් මසුරන් ගැල් පුරා පාවා දී දියණියන් නික්මෙන වේලෙහි “මාගේ දරුවන් කෙරෙහි ප්‍රේම ඇති කෙනෙක් උන් හා කැටි ව යව. මා කෙරේ ප්‍රේම ඇති කෙනෙක් රඳව”යි කියා බත්ගම්වල බෙර ලැවූහ. එ කෙණෙහි සියලු පරිවාර ජනයෝ “අපි අපගේ නැගණියන් හා කැටි ව යම්හ. අපි අපගේ ස්වාමි දියනියන් හා කැටි ව යම්හ”යි යනාදීන් ප්‍රිය තෙපුල් කිය කියා අනුරාධපුර නුවර සා බත්ගම් තුදුසෙක එක කෙනකුත් නො රඳා අවුදින් අමුනු කැඩූ මහ වතුරක් සේ නමාගත්හ. විශාඛාවන් පියාණෝ රජ්ජුරුවන් මිගාර සිටාණන් යුවරජ සෙනෙවිරත් ආදි හැමදෙනාට මහත්ව සත්කාර කොට නොබෝ තෙනක් ගමන් පසුකොට ගොසින් දියණියන් මහත් වූ මඟුලෙන් යවා නැවත ආවාහු ය.
මිගාර සිටානෝ හැමදෙනාට පසුව රථයෙක නැඟී යන්නාහු ආපස්ස බලා මැදින්දින දස මස පවන් වේගයෙන් හමා සියඹරා ගසෙක පත් එකපෙළ දිවන්නා සේ ඔවුනොවුන් පරයා දිවන විශාඛාවන්ගේ පරිවාර දැක “කොල! තෙල දිවන්නෝ බුලත් උදුරා කම්හ යි ඩබරට දිවන මහ පිරිසෙක් ද? නොහොත් සතුරු පිරි සේක්දැ?”යි විචාළහ. සිටියෝ කියන්නාහු ‘නුඹගේ යේලනියන්ගේ දායාද පරිවාර ජනයෝ ය”යි කීහ. සිටාණෝ! මේ තෙක් මිනිසුන්ට නවාතැන් කොයි ද? මෙතෙක් දෙනාට බත් පිළි දෙන්නෝ කවුරු ද? මරා ලුහුබඳව”යි කීහ. විශාඛාවෝ කියන්නාහු ‘ස්වාමීනි! එසේ නො වදාළ මැනැව. එන කෙනකුන් ඉඩදුන මැනැව. තුමු තුමූ ම තම තමන්ට බත් අපයා ගනිති”යි කීහ. මිගාර සිටාණෝ “මෙ තෙක් සත්ත්‍වයන්ගෙන් අපට කාරිය නැතැ”යි කැමැති පමණ පරිවාර හැරගෙන ගොස් සෙසු ජනයන් රඳවා මහත් වූ උත්සවයෙන් යෙහෙලනියන් කැඳවාගෙන සැවැත් නුවරට වන්හ.
විශාඛාවෝ “පටිච්ඡන්න යානාවෙන් යෙම් නම් මාගේ රූප සම්පත්තිය හා මේල පළඳනාව බොහෝ දෙන දැක්ක නොහෙති. බොහෝ දෙනා සිත් සේ බැලුම් මැනැවැ”යි සිතාලා අලඞ්කෘත වූ රථයානාවෙක හිඳගෙන බොහෝ දෙනා ඇස් තමන් කරා හය හයා මහා පෙළහරින් ගොස් ගෙට වන්හ. රජ්ජුරුවන් ආදි වූ මුළු නුවර වාසී “ධනඤ්ජය සිටාණෝ සාර මසක් මුළුල්ලෙහි අප අපට බොහෝ සත්කාර කළාහු ය”යි ගුණ කිය කියා විශාඛාවන්ගේ ගෙට බොහෝ පඬුරු යව්වාහු ය. විශාඛාවෝ ද “මෙ පඬුරෙන් මට කම් නැත. උන් දුන් පඬුරෙන් උන් ඇම දෙනා ම සිත් ගන්මි”යි සිතාලා “මේ මාගේ නැඟණියන්ට දෙව. මේ මාගේ බූනනියන්ට දෙව. මේ මාගේ මයිලනුවන්ට දෙව. මේ මාගේ බැහැනන්ට දෙව. මේ මාගේ මලනුවන්ට දෙව. බෑනනුවන්ට දෙව”යි යනාදීන් වයස් බල බලා සුදුසු සුදුසු වූ නෑකම් කිය කියා උන්ගෙන් යවුවා අනික් ගෙයකට යවා, එ ගෙන් යවුවා අනික් ගෙයකට යවා, හැමදෙනා ම සිත්ගෙන නෑයන් සේ තබා ගත්හ.