1 එළාර රජු මරවා දුටුගැමුණු කුමරු රජ විය. ඒ බව ප්‍රකාශ කරනු පිණිස මේ වංශ කතාව පිළිවෙළින් මෙසේ කියනු ලැබේ. 2 දේවානම්පියතිස්ස රජතුමාගේ දෙවෙනි සහෝදර වූ මහානාග නම් යුව රජ කෙනෙක් විය; ඔහු රජතුමාට ඉතා ප්‍රිය විය. 3 එහෙත් රජතුමාගේ බිසව නුවණ මද තැනැත්තියක් වූ අතර, ඇය තමාගේ පුත්‍රයාට රජකම ලබා දීමට කැමති වූවාය. 4 එනිසා ඇය නිරන්තරයෙන්ම යුව රජු මැරීමට කල්පනා කළාය; දිනක් වලස් වැව කරවමින් සිටි ඒ යුව රජු වෙත, ඇය විෂ යෙදූ අඹ ගෙඩියක් අඹ වට්ටියක මතුපිට තබා යැව්වාය. 5 ඒ බිසවගේ බාල පුත්‍රයාද යුව රජු සමඟ ගොස් සිටි අතර, අඹ භාජනය ඇරිය සැණින්ම ඒ විෂ යෙදූ අඹ ගෙඩිය කා මරණයට පත් විය.

6 යුව රජතුමා එම සිද්ධිය හේතුවෙන් තමාගේ අඹුවන් සහ බල වාහන ද සමග සිය ජීවිතය රැකගනු පිණිස රුහුණු දෙසට පලා ගියේය. 7 ඒ යන අතරමගදී යුව රජුගේ ගැබ් ගත් මෙහෙසිය යටාල වෙහෙර අසලදී පුතෙකු වැදුවාය; යුව රජතුමා ඒ පුතුට තම සොහොයුරාගේ නම (තිස්ස) තැබීය. 8 ඉක්බිති ඒ ක්ෂත්‍රිය තෙමේ රුහුණට ගොස් මුළු රුහුණු රටටම නායකයා වී මහත් සම්පත් ඇතිව මාගමෙහි මහා විහාරය කරවීය. 9 තවද හෙතෙම උඩුකඳුරු වෙහෙර ආදී වූ තවත් බොහෝ විහාර ද කරවීය.

10 එසේම ඒ මහානාග රජුගේ ඇවෑමෙන් ඔහුගේ පුත් යටාල තිස්ස තෙමේ රජකම් කළේය; එසේම ඔහුගේ පුත් අභය (ගෝඨාභය) තෙමේ ද රජකම් කළේය. 11 ගෝඨාභයගේ පුත් වූ කාවන්තිස්ස යැයි ප්‍රසිද්ධ වූ ක්ෂත්‍රිය තෙමේ පිය රජුගේ ඇවෑමෙන් එහි රජකම් කළේය.

12 ශ්‍රද්ධාවන්ත වූ ඒ කාවන්තිස්ස රජතුමාට කැලණි රජුගේ දියණිය වූ විහාර දේවි නම් වූ ශ්‍රද්ධා සම්පන්න කුමරියක් අගමෙහෙසිය වූවාය. 13 කල්‍යාණි නගරයෙහි (කැලණියෙහි) රජ වූ තිස්ස නම් ක්ෂත්‍රියයෙක් විය; ආර්‍ය්‍ය උත්තිය නම් වූ ඔහුගේ සොහොයුරු කුමරු රජුගේ දේවිය හා සම්බන්ධයක් ඇති කර ගත්තේය. 14 රජතුමා ඒ ගැන දැනගෙන කෝප වූ බැවින්, ඒ කුමරු බිය වී එතැනින් පලා ගොස් අන් තැනක විසුවේය; එනිසා ඒ ප්‍රදේශයට ඒ නම ව්‍යවහාර විය. 15 පසුව ඒ ආර්‍ය්‍ය උත්තිය තෙමේ දේවියට රහස් ලියුමක් දී මහණ වෙස් ගත් මිනිසෙකු රජ මාලිගාවට යැවීය.

16 ඒ වෙස් වලාගත් මිනිසා රජ මාලිගාවේ දොරකඩ සිටියේය; පසුව රජගෙයි දිනපතා දන් වළඳන රහත් තෙරණුවන් වහන්සේ සමඟ කිසිවෙකුටත් නොදැනෙන ලෙස රජගෙට ඇතුළු විය. 17 තෙරුන් වහන්සේ දන් වළඳා රජු සමඟ පිටත් වන විට, ඒ මිනිසා දේවිය බලා සිටියදීම ලියුම් පත බිම දැමුවේය. 18 ඒ ශබ්දයෙන් රජතුමා හැරී බලා, ලියුම් පත දැක එහි තොරතුරු දැනගෙන, මෝඩ සිත් ඇති හෙයින් තෙරුන් වහන්සේ කෙරෙහිද කිපුණේය. 19 හෙතෙම ක්‍රෝධයෙන් යුක්තව ඒ තෙරුන් වහන්සේ සහ ලියුම ගෙනා මිනිසා යන දෙදෙනාම මරවා මුහුදට දැම්මවීය; මේ පාප කර්මය නිසා දෙවියෝ කිපී ඒ රට මුහුදෙන් යට කළෝය.

20 මේ විපත දුටු රජ තෙමේ, මනා රූප සම්පත්තියෙන් හා යහපත් හැසිරීමෙන් යුත් ‘දේවී’ නම් වූ සිය දියණිය රන් ඔරුවක හිඳුවා, එහි ‘මේ රජ දියණියයි’ කියා ලියා සමුද්‍රයේ පා කර හැරියේය. 21 මුහුදේ පා කර හරින ලද ඒ ඔරුව එතැනින් ගසාගෙන ගොස් රුහුණු රටේ ලංකා විහාරය අසලින් ගොඩ බැස්සේය. 22 ඒ කුමරිය දුටු කාවන්තිස්ස රජතුමා ඇයව සරණ පාවාගෙන තම මෙහෙසිය බවට පත් කොට අභිෂේක කළේය. 23 ඇය ලංකා විහාරය අසලින් ගොඩ බට හෙයින් ඇගේ නමට ‘විහාර’ යන්න උප පදයක් වී, ‘විහාර මහා දේවි’ යයි නම් ලද්දීය.

24 කාවන්තිස්ස රජතුමා තිස්ස මහා විහාරය ද, එසේම සිතුල් පව්ව, ගට්ඨෝවාලීය, කූටාලිය යන මේ ආදී වූ විහාරයන් ද කරවා, තෙරුවන් කෙරෙහි මනා පැහැදුණු සිතින් යුතුව හැම කල්හි සංඝයාට සිව්පසයෙන් උපස්ථාන කළේය. 25 එකල්හි කොටගල නම් විහාරයෙහි, ශීලයෙන් හා ව්‍රතයෙන් යුක්ත වූ, සැමදා නානාප්‍රකාර පින්කම් කරන්නා වූ සාමණේර නමක් විසුවේය. 26 උන්වහන්සේ ආකාශ චෛත්‍ය මළුවට සුවසේ නැගීම පිණිස හිණි තුනක් හා ගල් පුවරු ද තැබුවේය; පැන් දන් දුන්නේය; සංඝයාට වත්පිළිවෙත් ද කළේය. 27 නිතර වෙහෙස මහන්සි වී වැඩ කිරීම නිසා ක්ලාන්ත වූ දේහ ඇති උන්වහන්සේට මහත් ආබාධයක් ඇති විය; එවිට කෙළෙහිගුණ දන්නා භික්ෂූහු සිවි ගෙයකින් උන්වහන්සේව ගෙනැවිත් තිස්සාරාමයෙහි සීලපස්ස පිරිවෙනෙහි තබාගෙන උපස්ථාන කළෝය.

28 මේ අතර විහාර දේවි තොමෝ මොනවට සකස් කළ රජගෙයි පෙරබත සංඝයාට මහ දන් දී, 29 සන්සුන් ඉරියව්වෙන් යුතුව, 30 පසුවරුවේ ගඳමල්, බෙහෙත් සහ පිළී (වස්ත්‍ර) ද ගෙන්වාගෙන ආරාමයට ගොස් සුදුසු පරිද්දෙන් සත්කාර කළාය. 31 එකල්හි ඒ බිසව පෙර සේම දන් දී සංඝ ස්ථවිරයන් වහන්සේ වෙත වාඩි ගත්තාය. 32 ස්ථවිරයන් වහන්සේ ඒ බිසවට දහම් දෙසමින් මෙසේ වදාළ සේක: “මේ මහා සම්පත් ඔබ විසින් ලබන ලද්දේ පෙර පින්කම් බලයෙනි; එනිසා දැනුදු පින්කම්හි ඔබ විසින් අප්‍රමාදවම කටයුතු කළ යුතුය.”

33 මෙසේ වදාළ කල්හි ඇය මෙසේ කීවාය: “ස්වාමීනි, මෙහි ඇති සම්පත්තිය කුමක්ද? යම් හෙයකින් අපට දරුවන් නැත්තේ නම්, ඒ හේතුවෙන් අපගේ සියලු සම්පත් වඳ (ඵල රහිත) වන්නේය.” 34 ෂඩභිඥා ඇති මහා ස්ථවිරයන් වහන්සේ ඇයට පුත්‍ර ලාභය ඇති බව දැක, “දේවියනි, අර ගිලන් හෙරණන් වහන්සේ දකින්න” යැයි වදාළ සේක. 35 ඒ බිසව ගොස් මරණාසන්නව සිටි ඒ හෙරණන් වහන්සේට, “මාගේ පුත් බව පැතුව මැනව, අපගේ සම්පත් මහත්ය” යි කීවාය.

36 උන්වහන්සේ ඊට නොකැමති බව දැනගත් මනා නුවණ ඇති බිසව, ඒ තෙරණුවන් වහන්සේ උදෙසා මහත් වූ යහපත් මල් පූජාවක් කරවා නැවතත් ආයාචනා කළාය. 37 මෙසේ ද නොකැමත්තා වූ හෙරණන් වහන්සේ කැමති කරවා ගැනීම පිණිස උපායෙහි දක්ෂ වූ ඒ බිසව, නොයෙක් බෙහෙත් හා වස්ත්‍රයන් සංඝයා විෂයෙහි දන් දී නැවතත් ඒ හෙරණන් වහන්සේට ආයාචනා කළාය. 38 එවිට ඒ සාමණේර තෙමේ රජ කුලයෙහි ඉපදීමට කැමැත්ත පළ කළේය.

39 ඇය එම ස්ථානය නොයෙක් ආකාරයෙන් අලංකාර කරවා, උන්වහන්සේට වැඳ යානාවට නැඟී ගියාය. 40 සාමණේර තෙමේ එයින් චුතව (මියගොස්) යන්නා වූ ඒ දේවියගේ කුසෙහි පිළිසිඳ ගත්තේය; ඒ බව දැනගත් ඇය රිය නැවැත්වූවාය. 41 ඇය ඒ පණිවිඩය රජුට දන්වා රජු සමඟ පෙරළා පැමිණියාය; ඒ දෙදෙනාම හෙරණන් වහන්සේගේ ශරීරයට කළ යුතු ආදාහන පූජා ආදිය කරවා, සන්සුන් සිත් ඇතිව එම පිරිවෙනෙහිම වසමින් නිතරම භික්ෂු සංඝයාට මහ දන් දුන්නෝය.

42 මහ පින් ඇති ඒ දේවියට මෙබඳු දොළදුකක් (ගැබ් පෙරළියක්) ඇති විය: ගොනෙකු පමණ විශාල මී වදයක් ඉද්දර (ඇඳ විට්ටමේ) තබාගෙන, ඇය දකුණු ඇලයෙන් යහපත් සයනයක හාන්සි වී සිට, දොළොස් දහසක් භික්ෂූන්ට දන් දී ඉතිරි වූ මී පැණි වළඳන්නට ඇය කැමති වූවාය. 43 තවද එළාර රජුගේ යෝධයන් අතුරෙන් ශ්‍රේෂ්ඨයාගේ හිස සිඳ දැමූ කඩුව සේදූ ජලය, එම කැපූ හිස මත පා තබා හිඳගෙන බොන්නටත්, 44 අනුරාධපුරයෙහිම මහමෙව්නා උයනේ උපුල් කෙතින් ගෙනෙන ලද්දා වූ නොමැලවුණ උපුල් මල් වඩමක් පළඳින්ටත් ඈ කැමති වූවාය.

45 දේවිය රජතුමාට ඒ පුවත කීවාය; රජ තෙමේ නිමිති කියන්නන් විචාළේය. 46 එය ඇසූ නෛමිත්තිකයෝ, “දේවියගේ පුත්‍ර තෙමේ ද්‍රවිඩයන් මරා ලක්දිව එක් සේසත් කොට බුදු සසුන බබුළුවන්නේය” යි කීවුය. 47 “යමෙක් මෙබඳු මී වදයක් පෙන්වා දෙන්නේ නම් ඔහුට රජතුමා මෙබඳු සම්පත් දෙන්නේය” යි රජ තෙමේ රට පුරා ප්‍රසිද්ධ කරවීය. 48 ගොළු මුහුදේ වෙරළ සමීපයෙහි මී පැණි පිරී තිබූ, මුනින් නමා වසන ලද ඔරුවක් වැනි මී වදයක් දැක, දනව් වැසි මිනිසෙක් ඒ බව රජතුමාට කීවේය. 49 රජ තෙමේ දේවිය එම ස්ථානයට කැඳවාගෙන ගොස් මොනවට සකස් කළ මණ්ඩපයක හිඳුවා, ඇය කැමති පරිදි මී පැණි වැළඳවීය. 50 (ඉතිරි මී පැණි සංඝයාට පූජා කළේය).

51 රජ තෙමේ බිසවුන්ගේ ඉතිරි දොළදුක සපයනු පිණිස ‘වේළුසුමන’ නම් යෝධයා මෙහෙයවීය. 52 ඒ තෙමේ අනුරාධපුරයට ගොස්, එහි රජුගේ මඟුල් අශ්වයා බලාගන්නා අස් ගොව්වා සමඟ මිතුරු වී, සැම කල්හි ඔහුගේ කටයුතු වලට උදව් කළේය. 53 ඒ අස් ගොව්වා තමාට හිතවත් බව දැනගත් ඔහු, පෙරවරුවෙහිම උපුල් මල් හා කඩුව කොළොම් ඔය තෙර සඟවා තබා, සැක නැත්තේ අශ්වයා ගෙන ගොස් ඌ පිට නැඟී ගත්තේය. 54 පසුව මල් සහ කඩුව ගෙන, “මම කාවන්තිස්ස රජුගේ වේළුසුමන යෙමි; සමර්ථ වූයේ නම් මා අල්ලා ගනිව්” යැයි තමා ගැන දන්වා අශ්ව වේගයෙන් පලා ගියේය.

55 එළාර රජ ඒ අසා ඔහු අල්ලා ගැනීම පිණිස මහා යෝධයෙකු මෙහෙයවීය; ඒ තෙමේ දෙවෙනි අශ්වයා යයි සම්මත අසු පිට නැඟී ඔහු ලුහුබැන්දේය. 56 වේළුසුමන තෙමේ වන ළැහැබක් ඇසුරු කරගෙන අසු පිටම හිඳගෙන, පිටුපසින් එන්නා වූ ඔහුට කඩුව ඇද දික් කළේය. 57 වේගයෙන් අශ්වයා එලවාගෙන ආ ඒ යෝධයාගේ හිස එවිට කඩුවට කැපී වෙන් විය. අශ්වයන් දෙදෙනා ද, කැපූ හිස ද ගෙන වේළුසුමන සවස් වේලෙහි මාගමට පැමිණියේය. 58 දේවිය ඒ දොළදුක ද රිසි සේ වින්දාය; රජ තෙමේ යෝධයාට සුදුසු පරිද්දෙන් සත්කාර කළේය.

59 ඒ බිසව සුදුසු කල්හි පින්වත් උතුම් පුතෙකු වැදුවාය; එයින් රජ කුලයෙහි මහත් ආනන්දයක් විය. 60 ඒ කුමරහුගේ පුණ්‍යානුභාවයෙන් එදිනම නානා රත්නයන්ගෙන් සම්පූර්ණ නැව් හතක් නොයෙක් රටවලින් පැමිණියේය. 61 එම කුමරහුගේ පින් තෙදින් ඡද්දන්ත කුලයෙන් ඇත් පැටවෙකු ගෙනැවිත් ඇතෙක් මෙහි තබා පලා ගියේය; තොටුපළ විල අසල පඳුරු අතර සිටියා වූ ඒ ඇත් පැටවා දැක, ‘කණ්ඩුල’ නම් බිලිවැද්දා රජහට දැන්වීය. 62 එකෙණෙහි රජ තෙමේ ඇතුන් බඳින්නන් යවා ඒ ඇත් පැටවා ගෙන්වා පෝෂණය කරවීය. 63 කණ්ඩුල නම් තැනැත්තා විසින් දුටු හෙයින් ඒ ඇතා ‘කණ්ඩුල’ නම් විය. 64 රන් බඳුන් ආදියෙන් පිරුණා වූ නැව් මෙහි පැමිණියේ යැයි ද රජහට දැන්වීය; 65 රජ තෙමේ ඒ වස්තුව ගෙන්වා ගත්තේය.

66 කුමරහුට නම් තබන මඟුල් උත්සවයේදී රජ තෙමේ දොළොස් දහසක් භික්ෂූ සංඝයාට ආරාධනා කළේය. 67 එවිට රජු මෙසේ සිතුවේය: “මෙසේ ඉදින් මාගේ පුතු මුළු ලක්දිව එක්සත් කොට රජය ගෙන බුදු සසුන බබුළුවන්නේ නම්, අටතුරා දහසක් (1008) භික්ෂූන් වහන්සේලාම ඇතුළු වෙත්වා! 68 සියල්ලෝ පාත්‍රා උඩුකුරු කොට ගෙන සිවුරු පොරවත්වා! පළමුව දකුණු පය එළිපත්තෙන් ඇතුළු කොට තබත්වා! එක් කුඩයකින් යුත් ඩබරාව (පැන් කෙණ්ඩිය) බැහැර ලත්වා! 69 ගෝතම නම් ස්ථවිර තෙමේම මාගේ පුතු පිළිගනීවා! උන්වහන්සේම තිසරණ පන්සිල් දෙන සේක්වා!”

70 සියල්ල රජු සිතූ ලෙසම සිදුවිය; සියලු නිමිති දැක සතුටු සිත් ඇති මිහිපල් තෙමේ සංඝයාට කිරිබත් දන් දී, පුතුට නම් තබන්නේ මාගම්හි ප්‍රධාන බව ද, සිය පියාගේ නම ද යන දෙක එක් කොට ‘ගාමිණී අභය’ කියා නම් තැබුවේය. 71 එයින් නව වන දින මාගම රජු දේවිය හා එක්ව විසුවේය. 72 ඒ බිසව එයින් ගැබ් ගත්තාය; සුදුසු කල උපන් කුමරහුට රජ තෙමේ ‘තිස්ස’ යැයි නම් කළේය.

73 දරු දෙදෙනා මහ පෙරහරින් වැඩුණෝය. දෙදෙනාටම බත් කවන මඟුල් දවස්හි, දරුවන් කෙරෙහි ස්නේහ ඇති රජතුමා පන් සියයක් භික්ෂූන්ට කිරිබත් දන් දුන්නේය. 74 උන්වහන්සේලා විසින් දානයෙන් අඩක් වැළඳූ කල්හි, ඉන් මිටක් මිටක් ඉල්ලා ගෙන රන් තැටියක දමා, මිහිපල් තෙමේ දේවිය සමඟ එක්ව මෙසේ කීවේය: 75 “දරුවෙනි, ඉදින් තොපි යම් දිනෙක සම්මා සම්බුදුන්ගේ සසුන අත්හරින්නේ නම්, තොපගේ කුසට යන මේ ආහාරය නොදිරාවා!” යි පවසා 76 ඔවුන්ට කැවීය. 77 ඒ රජ කුමරුවෝ දෙදෙනා කී කරුණෙහි අර්ථය දැන, තුටු සිත් ඇත්තෝ ඒ කිරිබත අමෘතයක් සේ වැළඳූහ.

78 ඒ කුමරුවන් දස දොළොස් හැවිරිදි වූ කල්හි ඔවුන් විමසනු කැමති වූ රජ තෙමේ, පෙර කී පරිද්දෙන්ම භික්ෂූන් වළඳවා, උන්වහන්සේලාගේ ඉඳුල් බත් තැටියකින් ගෙන්වා ඒ කුමරුවන් වෙත තැබ්බවීය. 79 ඉන්පසු බත් පිඩ තුන් කොටසක් කරවා, “දරුවෙනි! ‘අප කුල දෙවි වූ භික්ෂූන් කෙරෙහි අපි කිසි කලෙක කලකිරුණෝ නොවන්නෙමුය’ යි සිතා මේ කොටස අනුභව කරව්” යයි කීවේය. 80 කුමරුවෝ එය අනුභව කළහ. 81 නැවතත්, “තොපි සොහොයුරන් දෙදෙනා හැම කල්හි ඔවුනොවුන්ට ද්‍රෝහී නොවන්නෙමුය යි සිතා මේ කොටස අනුභව කරව්” යයි කීවේය. 82 දෙදෙනාම ඒ කොටස් දෙක අමෘතයක් සේ අනුභව කළෝය.

83 පසුව, “ ‘දෙමළුන් හා යුද්ධ නොකරන්නෙමුය’ යි සිතා මේ කොටස අනුභව කරව්” යයි කී කල්හි, ඒ තිස්ස කුමරයා ආහාරය අතින් විසි කළේය. 84 ගැමුණු කුමාරයා ද බත් පිඬ විසි කර දමා ඇඳට ගියේය; ඔහු අත් පා හකුළුවා ගෙන ඇඳෙහි වැතිර ගත්තේය. 85 දේවිය ගොස් ගැමුණු කුමරු සතුටු කරමින්, “දරුව, අත් පා දිග හැර ඇඳෙහි සැප සේ කුමකින් නොනිදයි දැ?” යි මෙසේ ඇසුවාය. 86 එවිට ඒ තෙමේ, “ගඟින් එහා පැත්තේ දෙමළුය, මේ පැත්තේ මහා ගොළු මුහුදය; එසේ තිබියදී මම කෙසේ නම් අත් පා දිගු කොට නිදම් දැ?” යි කීවේය. ඒ කුමරහුගේ අදහස අසා රජතුමා නිහඬ විය.

87 ඒ කුමරු ක්‍රමයෙන් වැඩෙන්නේ පින්, යශස් සහ ධෛර්‍ය්‍ය ඇතිව, තේජස්, බල, පරාක්‍රමයෙන් යුක්තව සොළොස් (16) හැවිරිදි විය. 88 සත්ත්වයෝ සංසාර ගමන ඉතා චංචල කල්හි තමන් කළ සිත් පින් හේතු කොට ගෙන රුචි පරිද්දෙන් මනුෂ්‍යාදී ගතියකට පැමිණෙති; නුවණැත්තේ මෙසේ මේ බව දැන කුසල් රැස් කිරීමෙහි මහත් ආදරයක් හෝ ගෞරවයක් ඇති කර ගන්නේය.

මෙතෙකින් හුදී ජනයාගේ පහන් සංවේගය පිණිස කළ මහාවංශයෙහි ‘ගාමණී කුමාර ප්‍රසූති’ නම් වූ විසි දෙවන පරිච්ඡේදය නිමි.