ඒ මහා වනය පුදුමාකාර සුන්දර තැනක්. ඒ වනය පුරා ම, අඹ දඹ කොළඹ කරඹ රඹ සපු නා පනා කොබෝලීල පලොල් කිණිහිරි හෝපලු ඇසළ ඵරහැන්ද කණේරු දුනුමඩලා වැටකේ කරාකේ වගේ සුන්දර ගස් වැවිල තිබුණා. ඒ හැම ගහක ම අතු අඟ සුවඳ විහිදුවන මල් පිපිලා තිබුණා. ඒ වගේ ම මිහිරි ඵල හට ගෙන තිබුණා. ඒ ගස්වල අතු පතර වැළඳගෙන සොඳුරු ලිය වැල් ඉහළට ඇදී ගොස් තිබුණේ පුදුම සුන්දර විදියට යි. ඒ වගේ ම ඒ ගස්වල අතු අග ඉඳගෙන ඵල වැල අනුභව කරල මත් වුන, ගිරා බොකල මොණර සැළළිහිණි සක්වාළිහිණි කුණාල ආදී අතිශයින් විචිත්‍ර කුරුල්ලන් ගේ සුවිසිරි නාදයෙන් ඒ මහා වනය නිරන්තරයෙන් ම රාව ප්‍රතිරාව නැංවුණා.
ඒ ගස්වල අතුපතරින් සෙවන වුණු රුක් මඬුලු යට, සමහර තැනක සුදෝ සුදු වාලුකා තලයන් තිබුණා. ඒ වගේ ම සමහර තැනක නොයෙක් වර්ගයේ මල්පඳුරු වලින් ගැවසීගත් ගල් තලා තිබුණා. ඒ ගල් තලා මත්තෙ සෙබඩ සමූහයන් පිරිවරාගෙන නාද කරමින් පිල්විදහාගෙන රඟ දෙන මත් වූ මොණරුන් නිරන්තරයෙන් ම දක්නට ලැබුණා. ඒ වගේ ම ඒ මහා වනය නොයෙක් ගොදුරු අනුභව කරමින්, තමන් ගේ මෘගාංගනාවන් සමඟ ගමන් කරන විවිධාකාර මුව රංචු ආදී සිවුපාවුන් ගෙන් පිරී තිබුණා.
ඒ විතරක් නො වෙයි ප්‍රසන්න සීතල මිහිරි ජලය නිල්පාටට පිරී ඉතිරේ තිබෙන පොකුණු ඒ වනයේ බොහෝ තැන්වල තිබුණා. ඒ පොකුණු නෙලුම් මහනෙල් කුමුදු කල්හාර හෙල්මැලි ආදී නොයෙක් ජල පුෂ්ඵයන්ගෙන් සෝභමාන වෙලයි තිබුනේ.
ඒ පොකුණු වල ඉවුරු කෙළවරේ නඳුන් සඳුන් කළුවැල් කපුරු දෙවුදුරු තුවරලා වගේ එක පොකුරට මල් පිපෙන ගස් වර්ග වැවී තිබුණා. ඒ ගස් වල අතු අග සිය දහස් ගණන් මල් කිණිති නිරන්තරයෙන් ම පිපී සුවඳ විහිදුවමින් තමයි තිබුනේ. ගුම් නද දෙමින් අහසින් බසින මී මැසි සමූහයා ඒ මල් අග රඟ දෙමින් රොන් උරා බොන අයුරු නිරන්තරයෙන් ම ඒ වනය තුළ දී දැක ගත හැකි යි.
ඒ වගේ ම සුදෝ සුදු වැලි තළා අතරින් ළැසි ගමනින් ගලා බසින ඇළ දොල ආදියෙන් මෙන් ම පර්වතයන් ගේ මුදුනින් ගලා හැලෙන දිය ඇලිවලිනුත් කිඹුල්වත් නුවර මහා වනය සිසිල් වෙමින් තිබුණා. ඒ දිය ඇලිවලින් විසිරෙන දිය බිඳු ස්ඵටික මාණික්‍ය වගෙයි.
ඇත්තවශයෙන් ම කිඹුල්වත් නුවර ආසන්නයේ පිහිටා තිබුණු මහා වනය කියන ඒ වනාන්තරය හැමදා ම වසන්තෝද්‍යානයක් වගේ පරම රමණීය යට තමයි දර්ශණය වුනේ.
ඉතින් මහාකරුණා ඇති අපේ බුදු රජාණන් වහන්සේ අලුතින් පැවිදි බිමට පත් වූ ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා පන්සියනම ත් සමඟින් මහා වනයේ තමයි ඒ දවස්වල වැඩ සිටියේ.
මහා වනයේ වැඩ සිටින බුදු රජාණන් වහන්සේ දවස් හයක් කිඹුල්වත් නුවරට ත්, දවස් හයක් දෙව්දහ නුවරට ත් භික්ෂූන් වහන්සේලා ත් සමඟ පිණ්ඩපාතයේ වඩින්නට තීරණය කොට තිබුණා.
ඒ අයුරින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අලුතෙන් පැවිදි වූ ස්වාමින් වහන්සේලා ත් සමඟ පිණ්ඩපාතයේ වඩින විට කිඹුල්වත් නුවර පිරිසට ත් දෙව්දහ නුවර පිරිසට ත් හරි ම සතුටු යි. ඒ දෙපිරිස ම බුදු රජාණන් වහන්සේ ඇතුළු භික්ෂු සංඝයාට ඉතා ඉහළින් පුද සත්කාර කරන්නට පටන් ගත්තා.
ඉතින් මේ විදියට දවස ගානේ පිණ්ඩපාතේ වඩින කොට අර අලුතින් පැවිදි වූ ස්වාමින් වහන්සේලා පන්සිය නමට සම්බුද්ධ ශාසනයේ පිළිවෙත් පුරන එක ගැන අකැමැත්තක් ඇති වුනා. මොකද ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා තමන් ගේ ම කැමැත්තෙන් නොවෙයි පැවිදි වුනේ.
ඒ අතරතුර තව ත් දෙයක් සිදු වුනා. ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා ගේ ගිහි කාලේ භාර්යාවරු කෙළෙස් ඇතිවෙන විදියේ ලියුම් ලියා ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා වෙත යැව්වා. එහෙම කළේ ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා ගේ අදහස් දැන ගෙන තමන් ගේ මතයට නම්මා ගන්නා අදහසිනුයි.
ඒ ලියුම් කියවපු ස්වාමින් වහන්සේලා ගේ සිත්වල රාගය ඇති වුනා. බුද්ධ ශාසනය තුළ සිල් ගුණ දම් රැකීම ගැන තිබුණු අකැමැත්ත ඉතා මත් වැඩි දියුණු වුනා. භාග්‍යවත් බුදු රජාණන් වහන්සේ ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා ගේ සිත් සතන් තමන් වහන්සේ ගේ බුදු නුවණින් පරීක්ෂා කරන අවස්ථා වේ දී, මේ ස්වාමින් වහන්සේලා ගේ සිතේ තිබුණු අකැමැත්ත දුටුවා. එසේ දුටු බුදු රජාණන් වහන්සේට මේ විදියේ සිතුවිල්ලක් පහළ වුනා.
“මා වගේ සර්වඥ කෙනෙක් ළඟ සිටිය දී ත් මේ භික්ෂූන් වහන්සේලාට බුදු සසුන ගැන අකැමැත්තක් ඇති වුනා. මේ භික්ෂූන් වහන්සේලා ගේ අකැමැත්ත දුරු කරවීම පිණිස දේශනා කළ යුත්තේ කුමන ධර්මයක් ද?”
එසේ සිතා නුවණින් විමසා බලන බුදු රජාණන් වහන්සේට මේ කුණාල ජාතක දේශනාව ඇසීමෙන් ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා ගේ සිතේ ඇති ඇති අකැමැත්ත දුරු වී යන බව වැටහුනා.
ඉන් අනතුරුව බුදු රජාණන් වහන්සේ පෙරවරුවේ සිවුරු පොරවාගෙන පා සිවුරු අරගෙන කිඹුල්වත් නුවරට පිණ්ඩපාතයේ වැඩම කළා. පිණ්ඩපාතය වැළඳීමෙන් අනතුරුව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අර නවක ස්වාමින් වහන්සේලා පන්සියනම තමන් වහන්සේ වෙත කැඳවනු ලැබුවා. කැඳවා මෙසේ අසා වදාළා.
“මහණෙනි, ඔබලා සුන්දර වූ හිමාල වනය දැක තිබෙනවා ද?”
“ස්වාමීනි භාග්‍යවතුන් වහන්ස, අපි හිමාල වනය දැක නැහැ”. ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා පිළිතුරු දුන්නා.
“එසේ නම් හිමාලවනයේ චාරිකාවේ වඩින්නට කැමති ද?”
“ස්වාමීනි භාග්‍යවතුන් වහන්ස, හිමාල වනයේ චාරිකාවේ වඩින්නට සෘද්ධි බල නැති නිසා, අපි කෙසේ නම් වඩින්ට ද?”
“මහණෙනි, යම් කෙනෙක් විසින් කැඳවාගෙන යනවා නම්, පැමිණෙනවා ද?”
“එසේ ය, ස්වාමීනි භාග්‍යවතුන් වහන්ස” කියා ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා බුදු රජාණන් වහන්සේට පිළිතුරු දුන්නා.
එවිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ ගේ සෘද්ධියෙන් ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා පන්සියය ත් රැගෙන, පියුම් විලක් කරා පියඹන රාජ හංස සමූහයක් වගේ, අහසට පැන නැඟිලා හිමාල වනයට වැඩම කළා. හිමාල වනයට වැඩම කළ බුදු රජාණන් වහන්සේ ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා ත් සමඟ අහසේ වැඩ සිටිය දී ම, හිමාල වනයේ සුන්දරත්වය ඒ පින්වත් ස්වාමින් වහන්සේලාට පෙන්වා වදාළා.
දිගින් පළලින් යොදුන් තුන්දහසක් පමණ විශාල, හිමාල පර්වතයේ පිහිටල තිබුණු රන් පර්වත, රිදී පර්වත, මැණික් පර්වත, ඉඟුල් පර්වත, අඤ්ජන පර්වත, පාංශු පර්වත, ස්ඵටික පර්වත, වගේ නොයෙක් ආකාරයේ සුවාසූදහසක් පර්වත මුදුන් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඒ ස්වාමින් වහන්සේලාට පෙන්වා වදාළා.
ඒ වගේ ම ගංගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී යන පංචමහා ගංඟාවනුත්, කර්ණමුණ්ඩ, රථකාර, සිංහප්‍රපාත, ඡද්දන්ත, මන්දාකිනි, කුණාල කියන විලුත්, තියග්ගලා කියන අතළගල ත්, සක් රුවන් ආකර ත් කියන මේ හැම දේ ම, තමන් වහන්සේ ගේ ආනුභාවයෙන් ඒ ස්වාමින් වහන්සේලාට පෙන්වා වදාළා.
බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් මේ විදියට හිමාල වනයේ සුන්දරත්වය පෙන්වන ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා පන්සියනම ගෙ හිතේ ගිහි කාලෙ භාර්යාවරුන් ගැන ඇති වෙලා තිබුණු කැමැත්ත අඩුවෙලා ගියා.
ඊට පස්සේ භාග්‍යවත් බුදු රජාණන් වහන්සේ ඒ භික්ෂූන් වහන්සේලා ත් රැගෙන ආකාශයෙන් බිමට වැඩම කළා. හිමාල වනයේ බටහිර පැත්තට වෙන්ට පිහිටල තිබුණා යොදුන් හැටක් පමණ උස ගල්තලාවක්. ඒ ගල් තලාව මුන යොදුන් හතක් උස, කල්පයක් පුරා ම නො නැසී පවතින සල් ගසක් පිහිටා තිබුණා. ඒ සල් ගස පාමුල තුන් යොදුනක් පමණ වූ රන්සිරියෙල් ගල්තලාවකුත් පිහිටල තිබුණා.
ඉතින් ආකාශයෙන් බිමට වැඩම කළ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අර ස්වාමින් වහන්සේලා පන්සියය ත් සමඟ අන්න ඒ සල් ගස සෙවනේ රන්සිරියෙල් ගල්තලාව මතට වැඩම කළා.
මහා සාගරයේ දිය කඳ සුන්දර කරවමින් සිය දහස් ගණන් රශ්මි මාලා විහිදවාගෙන විරාජමාන වන තරුණ සූර්ය මණ්ඩලය වගේ තමයි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ, සවණක් ඝණ බුදු රැස් විහිදුවමින් ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා පිරිවරාගෙන රන්සිරියෙල් ගල්තලාව මත වැඩ සිටියේ.
ඊට පස්සේ අප ගේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කුරවීක කෙවිල්ලෙකු ගේ හඬ පරදවන අෂ්ඨාංග සමන්වාගත බ්‍රහ්මස්වරය විහිදුවමින්, තමන් වහන්සේ ගේ ශ්‍රී මුඛයේ සුගන්ධයෙන් මුලු හිමාලවනය ම සුවඳවත් කරවමින් භික්ෂූන් වහන්සේලා අමතල මේ විදියට ප්‍රකාශ කොට වදාළා.
“මහණෙනි, වෙන කිසි තැනක දී දකින්නට නො ලැබුණු දෙයක් මේ හිමාල වනයේ දී දුනුවොත්, එය ප්‍රකාශ කරන්න.”
ඒ අවස්ථාවේ.දී, එක්තරා කෙවිල්ලන් දෙදෙනෙක් දඬු කෝටුවක දෙපැත්ත තමන් ගේ හොටවලින් අල්වාගෙන ඒ කෝටුව උඩ කොවුල් රජෙක් ව හිඳුවාගෙන අහසින් ගමන් කරනවා. ඒ කොවුල් රජතුමා ගේ ඉදිරියෙනුත්, පිටුපසිනුත්, උඩිනුත්, යටිනුත්, දෙපසිනුත්, කොවුල් අඟනන් අටදෙනා බැඟින් හතළිස් අට දෙනෙක් පියඹාගෙන යනවා.
මේ ආශ්චර්යවත් සිදු වීම මේ ස්වාමින් වහන්සේලා දැක්කා. දැකල භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගෙන් මේ සිදුවීම ගැන අසා සිටියා.
ඒ අවස්ථාවේ දී තමයි කාලයෙන් වැසී තිබුණු මේ විශ්මිත සිදුවීම භාග්‍යවත් බුදු රජාණන් වහන්සේ ඒ ස්වාමින් වහන්සේලා ඇතුළු ලෝකයට හෙළි කොට වදාළේ.
තථාගත බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ විදියට දේශනා කළා.
“මහණෙනි, බොහෝ ඉස්සර කාලේ මේ කොවුල් පක්ෂි විශේෂය මාගේ වංශයක්. ඒ අතීතයේ මම ත් මේ විදියට කොවුල් රජෙක් ඉපදී සිටියා. ඒ දිනවල මට ත් මෙසේ උපස්ථාන කරනු ලබනවා. ඒ කාලේ බොහෝ පක්ෂීන් සිටියා.
පක්ෂි කන්‍යාවන් පන්සියයක්, ‘ඉඳින් අප ගේ රජ්ජුරුවන් වහන්සේ මේ ආසනයෙන් ගිලිහී වැටුන හොත්, පියාපත් වලින් පිළිගන්නෙමු’ යි කියා, යටින් පියඹාගෙන යනවා. ඒ වගේ ම තවත් පක්ෂි කන්‍යාවන් පන්සියයක්, ‘ආකාශයෙන් එන අව් රශ්මියෙන් අප ගේ රජතුමා නො පෙළේවා’ කියා, අව්ව වැළැක්වීම පිණිස ආකාශ වියනක් සේ උඩින් පියඹාගෙන යනවා.
තවත් පන්සියය බැඟින් වූ කොවුල් අඟනන්, ‘අප ගේ රජතුමාට සීත සුළං, ග්‍රීශ්ම දුහුවිලි, පරඬලා ආදියෙන් පීඩාවක් නො වේවා යි’ යන අදහසින් දෙපසින් බැඳි තිරමෙන් පියඹාගෙන යනවා. පන්සියය බැඟින් වූ තවත් කෙවිලියන්, වනයේ හැසිරෙන ගොපල්ලන්, වනකාර්මිකයින් ආදී පිරිස් විසින් දමා ගසන කැට කැබිලිති, පොලු මුගුරු, ලී දඬු ආදියෙන් කොවුල් රජු ව ආරක්ෂා කර ගැනීම පිණිස ඉදිරියෙන් පියඹා යනවා. ඒ වගේ ම තවත් පක්ෂි කන්‍යාවන් පන්සියයක් ‘අප ගේ මේ රජතුමාට තමන් සිටින ආසනයේ සිටීමට අකැමැත්තක් ඇති නො වේවා’ කියා, විසිරි මටසිලුටු ප්‍රියංකර වචන වලින් කථාකරමින් පසු පසින් යනවා.
එසේ ම තවත් පන්සියයක් පමණ වූ පක්ෂි කන්‍යාවන් නොයෙකුත් අඹ දඹ එල් කෙසෙල් ආදී ඵලවැල වලින් කොවුල් රජු ගේ කුසගිනි ආදිය නිව් සන්තර්පණය කරමින් පියඹා යනවා.
ඒ විදියට ඒ පක්ෂි කන්‍යාවන් ගෙන් උපස්ථාන ලබමින් සිටි ඒ කොවුල් රජතුමා ගේ නම තමයි කුණාල කියල කියන්නේ.
ඒ කුණාල රජ්ජුරුවන්ට පක්ෂි කන්‍යාවන් තුන්දහස් පන්සියයක් නිරන්තරයෙන් උපස්ථාන කළා. ඒ පක්ෂි කන්‍යාවන් කුණාල රජ්ජුරුවන් ගේ සිත සතුටු කරවීම පිණිස, ඔහු ව රැගෙන උයනින් උයනට, ගංතෙරින් ගංතෙරට, පර්වතයෙන් පර්වතයට, අඹ වනයෙන් දඹ වනයට, දඹ වනයෙන් දෙල් වනයට දෙල් වනයෙන් ඉඳි වනයට ආදී වශයෙන් සුන්දර සුන්දර ස්ථාන කරා පියඹා යනවා.
ඉතින් මේ කුණාල රජතුමා නිරන්තරයෙන් මේ පක්ෂි කන්‍යාවන් තුන්දහස් පන්සියයක ගේ ආදර ගෞරව ලබමින් වාසය කළ ත් හැම විට ම ඒ කොවුල් අඟනන්ට නො සතුටු වචන වලින් තමයි කථා කරන්නේ.
“නීච කෙල්ලනි, හොර කෙල්ලනි, ධූර්ත කෙල්ලනි, අසත්පුරුෂ කෙල්ලනි, දුරාචාර කෙල්ලනි, කෙළෙහි ගුණ දන්නේ නැති කෙල්ලනි, හැම පැත්තට ම හමන සුළගක් වගේ හිතිච්ච හිතිච්ච තැනට යන චණ්ඩාල කෙල්ලනි, නැසියව් නැසියව්” ආදී වශයෙන් තමයි ඒ කුණාල රජතුමා ඒ පක්ෂි කන්‍යාවන්ට කථා කරන්නේ.”
මේ විදියට ඒ අතීත විස්තරය කෙටියෙන් දේශනා කළ බුදු රජාණන් වහන්සේ ඒ භික්ෂූන් වහන්සේලාට මේ විදියට ප්‍රකාශ කොට වදාළා.
“මහණෙනි, මම එවැනි ජීවිතයක ඉපදී සිටිය ත් ස්ත්‍රී ජාතිය කෙළෙහි ගුණ නො දන්නා බව දැන ගෙන සිටියා. බොහෝ වඤ්චාවන් සිදු කරන්නට අතිශයින් දක්ෂ බව දැන ගෙන සිටියා. ආනාචාරශීලී බව හොඳින් තේරුම් අරගෙන සිටියා. ඒ වගේ ම මම ඒ ස්ත්‍රීන්ට වසඟ වී ජීවත් වුනේ නැහැ. ස්ත්‍රීන් ව මගේ යටතට තමයි පත් කොට ගෙන සිටියේ.”
බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ අයුරින් දේශනා කළ ඒ භික්ෂූන් වහන්සේලා ගේ සිතේ පුරාණ භාර්යාවරුන් ගැන ඇති තිබූ කැමැත්ත තව දුරට ත් අඩු වී සාසනය කෙරෙහි ඇති තිබුණු නො කැමැත්ත ත් යම් තරමකින් අඩු වී ගියා. එවිට බුදු රජාණන් වහන්සේ නිශ්ශබ්ද වුණා.
ඒ වෙලාවේ තවත් කෙවිල්ලන් දෙදෙනෙක් වෙනත් කොවුල් රජෙක් ව කලින් වගේ ම කෝටුවක ඉන්ඳවාගෙන, හය පැත්තකින් තවත් කොවුල් කන්‍යාවන් හතර දෙනා බැගින් පිරිවරාගෙන එම ස්ථානයට පියඹා ආවා. අර පින්වත් ස්වාමින් වහන්සේලා මේ සිදුවීම ත් දැක්කා. දැකල භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගෙන් ඒ පිළිබඳ ව විමසා සිටියා.
“මහණෙනි, මම යම් කාලෙක කුණාල නම් රජු වී සිටියා ද, ඒ කාලයේ මාගේ මිත්‍ර වූ පූර්ණමුඛ නම් වූ ඵුස්ස කෝකිල නම් රජෙක් සිටියා. මේ ඔහු ගේ වංශය යි.”
බුදු රජාණන් වහන්සේ මෙසේ දේශනා කළ විට ඒ ස්වාමින් වහන්සේලාට ඒ සිදුවීම ගැන විස්තර වශයෙන් දැන ගැනීමේ කැමැත්තක් ඇති වුණා. ඒ කැමැත්ත දැන ගත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ දේශනා කොට වදාළා.
“පින්වත් මහණෙනි, මේ හිමාල වනයේ ඉතා සුන්දර වූ කුණාල නම් විලක් තිබෙනවා. එ විලෙහි ඕලු නෙලුම් මහනෙල් ආදී නොයෙක් ජලජ කුසුම් හට ගන්නවා. ඒ සුන්දර කුණාල විල වටා දෙල්, එළකිඳ, ඇසතු, පියුම්තුරු, නා, කීණ, ඇසළ, බක්මී, සපු, දුනුකේ, වගේ නොයෙක් ගස් වැල් තිබෙනවා. ඒ වගේ ම යක්ෂ රාක්ෂ නාග සුපර්ණ කිඳුරු ආදීනුත් සිද්ධ විද්‍යාධරයිනුත් ගහන මේ හිමාල වනයේ අතිශයින් ම ට විහිදෙන නාදයක් ඇති, ඉතා සුන්දර ඇස් සඟලක් ඇති, පිරිපුණ් මුඛයක් ඇති, පූර්ණමුඛ නම් ඵුස්සකෝකිල රජ්ජුරු කෙනෙක් වාසය කළා.
මේ ඵුස්ස කෝකිල රජතුමාට ත් උඩින් යටින් දෙපසින් ඉදිරියෙන් හා පසුපසින් ආරක්ෂාවට යන කොවුල් කන්‍යාවන් පනස් දෙනා බැඟින් තුන්සියයකුත්, ඵලවැල කවමින් යන කොවුල් අඟනන් පනහකුත් වශයෙන් කොවුල් කන්‍යාවන් තුන්සිය පණහක් උපස්ථානය පිණිස සිටියා. ඒ කොවුල් කන්‍යාවන් ඵුස්ස කෝකිල රජතුමා ව කුණාල රජතුමා ව මෙන් ආරාමයෙන් ආරාමයට උද්‍යානයෙන් උද්‍යානයට අඹ වනයෙන් දඹ වනයට දඹ වනයෙන් තල් වනයට තල් වනයෙන් පොල් වනයට පොල් වනයෙන් දෙල්වනයට ගලින් ගලට විලින් විලට ගංතෙරින් ගංතෙරට වඩාගෙන යමින් ඒ රජු ගේ චිත්ත ප්‍රීතිය වැඩි දියුණු කරමින් දවස් ගතකරනවා.
ඉතින් මේ විදියට මේ ඵුස්ස කෝකිල රජ්ජුරුවෝ කොවුල් අඟනන් ගේ උපස්ථාන විඳිමින් ඒ කොවුල් අඟනන්ට නොයෙක් අයුරින් ප්‍රසංශා කරනවා.
“නැගණිවරුනි ඉතා ම හොඳ යි. නැගණිවරුනි ඉතා ම හොඳ යි. මේ වගේ ස්වාමියෙක් පෝෂණය කිරීම, ඔබලා වැනි කුල අංගනාවන්ට ඉතා ම සුදුසු දෙයක්”, ආදී වශයෙන් ඒ කොවුල් රජ්ජුරුවෝ ඒ කෙවිලියන්ට පවසනවා.
එක දවසක් මේ ඵුස්ස කොකිල රජ්ජුරුවෝ, තමන් ගේ මිත්‍ර කුණාල රජ්ජුරුවන් ව බැහැ දකින්නට පිරිවර ත් සමඟින් පැ‍මිණියා.
ඒ විදිහට පිරිවර සමඟින් එන ඵුස්ස කෝකිල රජතුමා ව කුණාල රජතුමා ගේ පක්ෂි කන්‍යාවන් දැක්කා. දැකලා ඵුස්ස කෝකිල රජතුමාට පෙර ගමන් කළා. ආදර ගෞරව දැක්වුවා. ඊට පස්සේ මේ විදියට කිව්වා.
“ස්වාමීනි, මේ කුණාල රජ්ජුරුවෝ නම් හරි ම සැර ඵරුෂ කෙනෙක්. අපිට කථා කරන්නේ හරි ම සැර වචන වලින්. අපි දවල් රෑ නැතුව නොයෙක් යට උපස්ථාන කළ ත් අපි ව කිසි ම දවසක ප්‍රිය වචනයකින් සනසන්නේ නැහැ.”
ඒ කථාව අහපු ඵුස්ස කෝකිල රජතුමා, ‘හොඳයි මම ඒ ගැන කථා කරල බලන්නම්කෝ’ කියා, කොවුල් අඟනන් අස්වසල කුණාල රජතුමා ගාවට ගියා. ගිහිල්ලා කුණාල රජතුමා ත් සමඟ පිළිසඳර කථා බස් කළා.
ඊට පස්සේ මේ විදියට කිව්වා.
“ප්‍රිය කුණාල රජතුමනි, අම්මගෙ පාර්ශවයෙනුත් පිරිසිදු තාත්තගෙ පාර්ශවයෙනුත් පිරිසිදු උපතක් තිබෙන, මේ උත්තම අංඟනාවන්ට එකදිගට බණින එක හොඳ නෑ නොවැ. වැරදි වැඩ කරන අනාචාරයේ හැසිරෙන ස්ත්‍රීන්ට පවා කරුණු පෙන්වලා දෙන්න ඕනේ ගෞරව ඇතුව ම යි, ඉතින් මේ වගේ අය ගැන කවර කථා ද?”.
මේ කථාව අහපු කුණාල රජ්ජුරුවන්ට තරහා ගියා. ඵුස්ස කෝකිල රජතුමාට මෙහෙම කිව්වා.
ගැහැණුන්ට යට වන පණ්ඩිතයින් සිටි ත් ද..?
“ළාමක අදහස් ඇති නීච යහළුව, මෙතනින් පිටවෙලා යන්න. ළාමක අදහස් ඇති නීච යහළුව, නැසී යන්න. ගැහැණුන් විසින් පරදවන ලද ඔබට වඩා වියතෙක් තව කොහෙද?”
මේ විදියට කුණාල රජතුමා නො සතුටු වචන ප්‍රකාශ කළා ම ඵුස්ස කෝකිල රජතුමාට කියා ගන්නට දෙයක් නැතුව ගියා. එහෙම්ම ම ආපසු හැරිල තමන් වසන තැනට පිටත් වුනා.
ඉතින් ටික දවසකින් මේ පූර්ණ මුඛ කියන ඵුස්ස කෝකිල රජතුමාට ලේ අතීසාර රෝගයක් ඇති වුණා. ශරීරය බලවත් විදියට රිදුම් දෙන්නට පටන් ගත්තා. මේ රෝගය නිසා ඵුස්ස කෝකිල රජතුමා ගේ ජීවිතය මරණාසන්න වුණා. මේ තත්වය දැකපු ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ පක්ෂි කන්‍යාවන් මෙහෙම හිතන්නට පටන් ගත්තා.
“දැන් නම් මෙයා හොඳට ම ලෙඩ වෙලයි ඉන්නේ. මෙයා ගේ ජීවිතය රැකෙයි කියල නම් හිතන්න බැහැ. ඉක්මනට ම මැරෙන පාටකුයි තියෙන්නේ. දැන් මෙයා ගෙන් මොන ප්‍රයෝජනයක් ද?”
මෙහෙම හිතපු ඒ පක්ෂි කන්‍යාවන් එකෙක් නෑර සියලු දෙනා ම ඵුස්ස කෝකිල රජතුමා ව අතහැර දමලා කුණාල රජ්ජුරුවන් වෙත ගියා.
කණ්ඩායම් වශයෙන් එක පොදියට තමන් කරා එන කොවුල් අඟනන් ව කුණාල රජතුමා දුර දීම දැක්කා. දැකල මෙහෙම ඇහුවා.
“ඒයි චණ්ඩාල කෙල්ලනේ ... උඹල ගේ ස්වාමි පුරුෂයා කොහෙද?”
“අනේ ස්වාමීනි, අපේ ඵුස්ස කෝකිල රජ්ජුරුවන්ට ලේ අතීසාර රෝගයක් වැළදුනා. දැන් නම් ජීවත් වෙයි කියලා හිතන්න බෑ. මැරෙන පාටක් තමයි තියෙන්නේ. ඒක නිසා, ‘ඔබ වහන්සේ හරි අපි ව රැක ගන්නවා නම් හොඳයි’ කියල හිතල අපි ඔබ වහන්සේ ළඟට ආවා.” කියල ඒ කොවුල් අඟනන් පිළිතුරු දුන්නා.
කෙවිල්ලන් ගේ මේ කථාව අහපු කුණාල රජ්ජුරුවන්ට ලොකු අප්‍රසාදයක් ඇති වුණා. ඒ අප්‍රසාදයෙන් මෙන්න මේ විදියට බණින්න පටන් ගත්තා.
“ඒයි අසත්පුරුෂ, නුවණ නැති, හොර කෙල්ලනි. වහා පෙරලෙන සිත් තිබෙන කෙළෙහි ගුණ නො දන්නා හුළඟක් වගේ වහා කරකැවෙන චණ්ඩාල කෙල්ලනි, නැසී පලයව් නැසී පලයව්”
මේ විදියට ඒ කොවුල් කන්‍යාවන්ට දොස් කිව් කුණාල රජතුමා වහා තමන් සිටි තැනින් නැගිටලා ඵුස්ස කෝකිල රජතුමා ගිලන් වී සිටි තැනට ගියා. ගිහිල්ලා ළං වෙලා ඵුස්ස කෝකිල රජතුමා ගේ මුහුණ බොහොම කරුණාවෙන් බලල නම කියලා කථා කළා. එතකොට ඵුස්ස කෝකිල රජතුමා ත් බොහෝ ම ආයාසයෙන් මේ කථා කරන්නේ කවුද කියල මුහුණ හරවලා බැලුවා. එතකොට කුණාළ රජතුමා මේ පැමිණ සිටින්නේ තමන් බව හඳුන්වා දුන්නා.
අනතුරුව තමන් ගේ හොටින් හා පියාපත්වලින් ළංකරගෙන තමන් ගේ ශරීරයේ හොවාගෙන, ලේ අතීසාර රෝගයට සුදුසු නොයෙක් ආකාරයේ බෙහෙත් වර්ග ගෙන්වා ගෙන කවා පොවා එම රෝගය සුවපත් කළා.
ඵුස්ස කෝකිල රජතුමා සුවපත් වෙලා ඉන්නවා කියල ආරංචි වුණ එතුමා ගේ කොවුල් අඟනන් ආපහු ඇවිල්ලා කලින් වගේ ම ඒ රජතුමා ව පිරිවරාගත්තා. ඉතින් කුණාල රජ්ජුරුවොත් කීප දවසක් එතැන ම නැවතිලා ඉඳලා විසිරි ඵල වැල ගෙන්වාගෙන ඵුස්ස කෝකිල රජතුමාට කැව්වා. ඒ නිසා ටික දවසකින් ම ඒ රජතුමා ගේ ශරීරය පෙර සේ ම බලවත් වුනා. හොඳට ම නිරෝගී වුනා.
එතකොට කුණාල රජතුමා ඵුස්ස කෝකිල රජතුමාට මෙහෙම කිව්වා.
“පින්වත් යාලුවා, දැන් පිරිවර ස්ත්‍රීන් එක්ක සුව සේ වාසය කරන්න. මම මගේ වාසස්ථානයට යනවා.”
ඵුස්ස කෝකිල රජතුමාට තමන් ගෙ ස්ත්‍රීන් ගෙ හැටි දැන් නම් ටිකක් තේරිලයි තිබුනේ. ඒ නිසා එතුමා මෙහෙම කිව්වා.
“යාලුවා, මගේ කෝකිලාංගනාවෝ මම හොඳට ම ලෙඩ වුනා ම මගේ මුහුණවත් බලන්නේ නැති ව, මාව අතහැරදමලා ගියා. ඒ වගේ දූර්ත කෙල්ලන්ගෙන් මට කිසි ම ප්‍රයෝජනයක් නැහැ”
ඒ කථාව අහපු බෝධිසත්ව කුණාල රජතුමා මෙහෙම කිව්වා.
“පින්වත් යාලුවා, දැන් ඔබට ස්ත්‍රීන් ගේ නුගුණ සිහිපත් වුන නිසා, මම ත් මම දන්නා නුගුණ ඔබට කියලා දෙන්නම්. ඒක හොඳින් අසන්න.”
මෙහෙම කියපු කුණාල රජතුමා තමන් ගේ යහලු ඵුස්ස කෝකිල රජතුමාව ත් එක්ක ගෙන හිමාල වනයේ අර ගල්තලාව මත තිබුණු සල් රුක් සෙවනට ගියා.
ඒ සල් රුක් සෙවණ අසල තිබුණු තුන් යොදුන් රන්සිරියෙල් ගල් තලාවේ එක් පසෙකින් ඵුස්ස කෝකිල රජතුමා තමන් ගේ පිරිවර ත් සමඟ සිටියා.
මේ සිදුවීම දැකපු පර්වත වල වාසය කරන දෙවිවරු, “අද කුණාල රජතුමා මනෝසිලා තලය මත හිඳගෙන සර්වඥ විලාශයෙන් ධර්මය දේශනා කරනවාලු, ඒ ධර්මය අසන්නට රැස් වෙන්න” කියා එකිනෙකාට පවසන්නට වුණා. මෙය ඝෝෂාවක් මෙන් පැතිර ගියා.
ඒ ශබ්දය චාතුම්මහාරාජික දෙව්ලොවේ දෙවිවරුන්ට ත් අසන්නට ලැබුණා. ඉතින් ඒ ක්‍රමයෙන් සදෙව්ලොවේ ම දෙවිවරුන්ට මේ පණිවිඩය අසන්නට ලැබුණා. සදෙව්ලෝක වාසී දෙවිවරු ත් බොහෝ පිරිසක් ඒ ධර්මය දේශනා කරන තැනට රැස් වුනා.
ඒ වගේ ම බොහෝ නාග පිරිස් ද, සුපර්ණ පිරිස් ද, හිමාලවනයට ආසන්න ව පිහිටි වනාන්තර වල භූමාටු දෙරු ද මේ සදහම් ඝෝෂාව නිසා එතැනට රැස් වුනා. ඒ දවස් වල ‘අනද’ කියල ගිජු ළිහිණි රජෙක් දස සහසක් පමණ ගිජු ළිහිණියන් පිරිවරාගෙන ගිජුකුලු පව්වේ වාසය කරනවා. මේ ධර්ම දේශනා කාලය ගැන අසන්නට ලැබුණු ඒ ගිජු ළිහිණි රජතුමා ත් තමන් ගේ පිරිවර ත් සමඟ පැමිණිලා එකත් පසෙක හිඳ ගත්තා.
ඒ වගේ ම ඒ දවස් වල නාරද කියන තපස්වීන් වහන්සේ කෙනෙක් තමන් ගේ දසදහසක් පමණ වූ ගෝල තපස්වීන් වහන්සේලා ත් සමඟ හිමාල වනයේ වාසය කරනවා. ඒ තාපසයන් වහන්සේලා සියලු දෙනා ම අභිඤ්ඤාලාභී උත්තමයන් වහන්සේලා. ඒ නාරද තපස්වීන් වහන්සේ ත් කුණාල රජතුමා ත් හිත මිත්‍රයෝ. ඉතින් නාරද තාපසයන් වහන්සේට ත් තමන් ගේ මිත්‍රයා අද ධර්මය දේශනා කරන බව අසන්නට ලැබුණා. ‘මම ත් අද ධර්ම දේශනාව අසන්නට ඕනෑ’ කියා තමන් ගේ ගෝල තපස්වීන් වහන්සේලා ත් සමඟ රන්සිරියෙල් ගල් තලාව මතට වැඩියා. සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ ගේ ධර්ම දේශනාවකට පිරිස රැස් වෙනව වගේ තමයි එදා බෝසත් කුණාල රජතුමා ගේ ධර්ම දේශනාව අසන්නට පිරිස රැස් වුනේ.....
සාදු ! සාදු !! නමඳිමු සදහම්....