“කතමො ච භික්ඛවෙ, සම්මා ආජීවො? ඉධ භික්ඛවෙ, අරියසාවකො මිච්ඡා ආජීවං පහාය සම්මා ආජීවෙන ජීවිකං කප්පෙති අයං වුච්චති භික්ඛවෙ, සම්මා ආජීවො.
(මග්ග විභංග සුත්ත)
තේරුම :-
“මහණෙනි, සම්මාආජීවය කවරේ ද? මහණෙනි, මේ සස්නෙහි ආර්‍ය්‍ය ශ්‍රාවක තෙමේ මිථ්‍යාආජීවය හැර සම්‍යගාජීවයෙන් ජීවිකාව කෙරේද? මහණෙනි, එය සම්මාආජීවය යි කියනු ලැබේ.”
සම්මා ආජීව යන වචනය ගැන මතු පිටින් පමණක් සලකන්නකුට වැටහෙන්නේ මනා කොට ජීවත්වීම හෙවත් ජීවිතය පැවැත්වීම, සම්මා ආජීවය ය කියා ය. ඒ ජීවිතය පැවැත්වීම මාර්ගාංගයක් නො වේ. සම්‍යගාජීව මාර්ගාංගය වනුයේ දිවි පැවැත්ම සඳහා කරන දුශ්චරිතවලින් වැළකීම ය. ඇතැමෙක් දස්කම් පෙන්වීම, පලි ගැනීම ආදි නොයෙක් කරුණු සම්බන්ධයෙන් පව් කම් කෙරෙති. එසේ කරන්නා වූ වාග් දුශ්චරිතයන් ගෙන් වළක්නා ස්වභාවය සම්‍යග්වාචා මාර්ගාංගය ය. දස්කම් දැක්වීමාදිය පිණිස කරන ප්‍රාණඝාතාදියෙන් වළක්නා ස්වභාවය සම්‍යක්කර්මාන්ත මාර්ගාංගය ය. දිවි පැවැත්වීම සඳහා කරන කාය වාග් දුශ්චරිතයන්ගෙන් හා තවත් නුසුදුසු ක්‍රියාවලින් වැළකීම සම්‍යගාජීව මාර්ගාංගය ය.
සම්‍යගාජීවය ගිහි පැවිදි දෙපක්ෂයගේ වශයෙන් වෙන වෙන ම කිය යුතු ය. දිවි පැවැත්ම සඳහා කරන කාය වාග් දුශ්චරිතයන්ගෙන් හා අධර්ම වෙළඳාමෙන් වැළකීම ගිහියන් ගේ සම්‍යගාජීවය ය. එපමණකින් පැවිද්දන්ගේ ආජීවපාරිශුද්ධිය නො වේ. අනේසන මිච්ඡාජීව විරතිය ය, කුහනාදි මිච්ඡාජීව විරතිය ය, තිරශ්චීන විද්‍යා මිථ්‍යාජීව විරතිය ය යන මොවුන් ගේ වශයෙන් පැවිද්දන්ගේ සම්‍යගාජීවය කිය යුතු ය.
සිත් දිනා ගෙන ලාභ සත්කාර ලබා ගන්නා අටියෙන් ගිහියන්ට ලී - දඬු දීම, හුණ - දඬු දීම, මල් දීම, ගෙඩි දීම යනාදි කරුණු එක් විස්සෙන් වැළකීම අනේසන මිච්ඡාජීව විරතිය වූ සම්‍යගාජීවය ය. අනේසන එක්විස්ස බෞද්ධයාගේ අත්පොතෙහි දක්වා ඇත.
කුහනාදි මිච්ඡාජීවය කුහනා, ලපනා, නෙමිත්තිකතා, නිප්පේසිකතා, ලාභෙන ලාභං නිජිගිංසනතා යන වචන වලින් මහා නිද්දේශයෙහි පස් ආකාරයකින් දක්වා තිබේ.
එයින් කුහනය ද දායකයන් විසින් දෙන්නට තැත් කරන ප්‍ර‍ත්‍යය ප්‍ර‍තික්ෂේප කිරීම ය, තමාගේ ගුණ වටින් පිටින් කීම ය, ගුණ හැගෙන සැටියට ඉරියව් පැවැත්වීමය යන තුන් ආකාරයෙන් දක්වා තිබේ.
පින් කැමතියන් විසින් ආහාර පාන වස්ත්‍රාදි ප්‍ර‍ත්‍යයන් දෙන්නට තැත් කරන කල්හි ඔවුන් රවටා වඩ වඩා ප්‍ර‍ත්‍යය ලබනු කැමති ඇතැම් කපටි පැවිද්දෙක් “පමණට වඩා අපට ප්‍ර‍ත්‍යය වුවමනා නැත. අප ප්‍ර‍ත්‍යය රැස් කරන්නේ නැත. ඒ නිසා ඕවා අන් තැනකට දෙන්න’ යි කියා හෝ “මස් මාළු සහිත රස බොජුන් පැවිද්දන්ට හොඳ නැත. ඒවා වැළඳීමෙන් තණ්හාව වැඩෙනවාය, තණ්හාව නැති කරන්නට උත්සාහ කරන අපට වටිනා සිවුරු වටිනා ඇඳ පුටු - ඇතිරිලි - වටිනා ආවාස වුවමනා නැත’ යනාදිය හෝ කියා දෙන්නට තැත් කරන දායකයන් තමාගේ ලෝභ නැති කම දක්වා විස්මය පත් කරවයි. එයින් මුළා වූ මිනිස්සු ‘මේ හාමුදුරුවෝ පුදුම ගුණවතෙක්, කෙසේ නමුත් මුන් වහන්සේට යම් කිසිවක් දෙන්නට ඕනෑය’ යි සිතා වඩ වඩාත් ප්‍ර‍ත්‍යය ගෙනැවිත් දෙන්නට තැත් කරති. වඩ වඩා ප්‍ර‍ත්‍යය ගෙනැවිත් පිළිගන්නා ලෙස ඉල්ලන කල්හි ‘මේවා අප නො පිළිගනිතහොත් මුන්නැහේලාට පින් සිදු කර ගැනීමට මඟක් නැත. මුන්නැහේලාට කොයි සැටියෙකින් හෝ පින් සිදු කර ගන්නත් ඕනෑ ය, ඒ නිසා ඕවා පිළිගනිමි’ යි පසු ව පිළි ගනී. එසේ මිනිසුන් පුදුමයට පත් කරවා වඩ වඩා ප්‍ර‍ත්‍යය ලබා ගැනීම ප්‍ර‍ත්‍යය ප්‍ර‍තික්ෂේප කිරීමේ මිථ්‍යාජීවය ය.
ඇතැම් පැවිද්දෙක් තමා සාමාන්‍ය පැවිද්දන් වැනියකු නොව ධ්‍යානමාර්ගාදි උසස් ගුණ ඇතියකු සැටියට අන්‍යයන්ට හඟවා ප්‍ර‍ත්‍යය ලබනු පිණිස තමාගේ උසස් බව කෙළින්ම නො කියා ‘අසවල් වීදියේ සිවුරු පොරෝනා භික්ෂූහු මහානුභාව ඇත්තෝ ය, උසස් පැවිද්දෝ ය. අසවල් ආකාර පාත්‍ර පරිහරණය කරන්නෝ, අසවල් ආකාර ස්ථානවල වාසය කරන්නෝ මහානුභාවසම්පන්නයෝය’ යි තමා එබඳු කෙනෙකැ යි අන්‍යයන්ට සිතෙන සැටියට වටින් පිටින් කරුණු කියති. එසේ කියා මිනිසුන් පහදවා ප්‍ර‍ත්‍යය ලැබීම වටින් පිටින් ගුණ කීමේ මිථ්‍යාජීවය ය.
ඇතැම් පැවිද්දෙක් තමා ධ්‍යානාදි ගුණ විශේෂ ඇතියෙකැයි අන්‍යයන් ලවා සිතවනු පිණිස මිනිසුන් පැමිණෙන කල්හි වාඩි වී බිම බලා ගෙන නො සෙල්වී සිටිති. මිනිසුන් සමීපයට පැමිණියත් කතා නො කරති. කථා කරතත් ඉක්මනින් කථා නො කරති. නො දුටු සේ සිට කල් යවා කථා කරති. මඟ යන කල්හි මිනිසුන් දුටු විට ද බිම බලා ගෙන සෙමින් යති. ළඟට පැමිණි අය දෙස ද නො බලති. කථා නො කරති. මේ ගුණ හැගෙන සේ සිටීම, ඉරියව් පැවැත්වීම් වශයෙන් පවත්වන මිථ්‍යාජීවය ය.
ලපනා යනුවෙන් දැක්වෙන්නේ දෙන්නට සිතෙන සැටියට හා නො දී නො සිටිය හැකි සැටියටත් කථා කිරීමෙන් ප්‍ර‍ත්‍යය ලබා ගැනීම වූ මිථ්‍යාජීවය ය. එහි බොහෝ ආකාර ඇත්තේ ය. ඇතැම් පැවිදි කෙනෙක් මිනිසුන් ආරාමයට පැමිණි කල්හි ‘මුන්නැහේලා පැමිණ සිටින්නේ ආරාධනාවකට වෙන්නට ඇත. පින්කම කවදා ද?’ යනාදීන් දන් දීමට සිතෙන සැටියට මිනිසුන්ට කථා කොට ප්‍ර‍ත්‍යය ලබති. ‘අසවල් ඇමතිතුමා, අසවල් මැතිතුමා, අසවල් මැතිනිය අප දායකයෝ ය. අපට බොහෝ සලකනවාය, නිතර අප දක්නට එනවාය, නිතර අප ගැන සොයා බලනවාය යනාදීන් තමන්ට උසස් අය සලකන බවකියා අනුන් ගෙන් ප්‍ර‍ත්‍යය ලබති.
ඇතැමෙක් තමන් වෙත පැමිණෙන මිනිසුන්ට උසස් කොට ස්තුති කොට කථා කර ඔවුන් සතුටු කරවා ප්‍ර‍ත්‍යය ලබති. ඇතැමෙක් ‘පෙර නම් මුන්නැහේලා ගේ ගෙදර මේ මාසවල පින්කම් කරනවා ය, මේ අවුරුද්දේ තව ම නැත්තේ අවකාශ ලැබී නැතුව වෙන්නට ඇත. පෙර පටන් කර ගෙන එන වැඩ අත පසු කරන්න හොඳ නැත’ යනාදීන් නො දී නො සිටිය හැකි තැනට කථා කොට ප්‍ර‍ත්‍යය ලබති. ඇතැමෙක් ‘මුන්නැහේලා ගේ ගෙදරට යමක් ලැබුණහොත් පන්සල අමතක කරන්නේ නැත, ඒවා දෙන්නේ ද අපට ම ය’ යනාදීන් උසස් කොට කථා කිරීමෙන් සතුටු කරවා ප්‍ර‍ත්‍යය ලබති. ඇතැමෙක් මිනිසුන් පැමිණි කල්හි සත්‍යය ගැන ධර්මය ගැන නො බලා ඔවුන් සතුටු වන සැටියට ඔවුන්ට අනුකූල ව කථා කොට ප්‍ර‍ත්‍යය ලබති. ඇතැමෙක් තමන් පහත් තන්හි තබා ගිහියන් උසස් තැන තබා කථා කිරීමෙන් ඔවුන් සතුටු කොට ප්‍ර‍ත්‍යය ලබති. ඇතැමෙක් බොරු සැබෑ මිශ්‍ර කොට මිනිසුන් සතුටු වන සැටියට කථා කොට ප්‍ර‍ත්‍යය ලබති. ඇතැමෙක් ගිහියන් ගේ දරුවන් සුරතල් කොට ඔවුන් සතුටු කරවා ප්‍ර‍ත්‍යය ලබති. මේ සියල්ල ලපනා යනුවෙන් දැක්වෙන මිථ්‍යාජීවය ය.
නේමිත්තිකතා යනුවෙන් දැක්වෙන මිථ්‍යාජීවය නම් කථාවෙන් හෝ යම්කිසි ක්‍රියාවකින් හෝ ගිහියන් කෙරෙහි ප්‍ර‍ත්‍යය දීමේ අදහස ඇති කරවා ප්‍ර‍ත්‍යය ලබා ගැනීම ය. පෙර එක කුලුපග භික්ෂුවක් දන් වළඳා යනු කැමැත්තෙන් ගෙයකට පිවිස හිඳ ගත්තේ ය. එහි ගැහැනිය ඒ භික්ෂුවට කිසිවක් නො දී පිටත් කර යවන්නට සිතා ‘සහල් නැත’ ය යි කියමින් සහල් ගෙනෙන්නට යන ආකාරයෙන් අසල ගෙයකට ගියා ය. මේ අතර භික්ෂුව ගෙය තුළට පිවිස බලනුයේ එක්තැනක උක්දණ්ඩක් ද, එක් බඳුනක සකුරු ද, කූඩයක ලුණුමාලු ද, සැළියක සහල් ද කළයක ගිතෙල් ද තිබෙනු දැක එළියට අවුත් කිසිත් නො දන්නාක් මෙන් වාඩි වී හුන්නේ ය.
මඳ වේලාවක් ගත කොට, ‘අද නම් කොතැනකින්වත් සහල් ටිකක් සොයා ගන්නට නුපුළුවන් වී ය’ යි කියමින් ගැහැනිය ගෙට ආවා ය. එකල්හි භික්ෂුව “අනේ උපාසිකාවෙනි, අද දානය හරි නො යන බවට නිමිත්ත මම මඟදී දුටුවෙමි” යි කීය. “ස්වාමීනි, ඒ කුමක්දැ“යි උපාසිකාව කීවා ය. භික්ෂුව කියනුයේ, “උපාසිකාවෙනි, මම මඟදී අර කවුළුවෙහි තිබෙන උක්දඬුව වැනි නපුරු සර්පයකු දුටිමි. ඌට ගසන්නට දෙයක් සෙවීමට වට පිට බලන කල අර සැළියේ තිබෙන සකුරු කැට වැනි ගල් කැට ටිකක් දුටිමි. ඒවායින් ගැසූ විට අර පැසෙහි තිබෙන ලුණුමාලු පෙති සේ සර්පයා පෙණය කළේ ය. උගේ දත් අර සැළියේ ඇති සහල් වැනි ය. කිපුණා වූ උගේ කටින් අර කළයේ තිබෙන ගිතෙල් බඳු පෙණ වැගුරුණේ ය. උපාසිකාවෙනි, මේ මා දුටු නිමිත්තය” යි කීයේ ය. උපාසිකාව මේ මහණ නො රැවටිය හැකිය යි සිතා උක්දඬුව ගෙන භික්ෂුවට කලින් දී බත පිස ගිතෙල් ලුණුමාලු සකුරු සමග භික්ෂුවට දන් දුන්නා ය. මෙසේ කථාවෙන් ප්‍ර‍ත්‍යය ලබා ගැනීම නේමිත්තිකතා යනුවෙන් දැක්වෙන මිථ්‍යාජීවය ය.
නිප්පේසිකතා යනුවෙන් දැක්වෙන මිථ්‍යාජීවය නම් ගර්හා කිරීම් ආදියෙන් මිනිසුන් පෙළා ප්‍ර‍ත්‍යය ලබා ගැනීම ය. ඇතැමෙක් දන් දෙන්නට නො කැමති වුව ද නො දීමෙන් වන නින්දාවට බියෙන් නො කැමැත්තෙන් ම දන් දීම කෙරෙති. ඇතැම් පැවිද්දෝ දන් නො දෙන්නා වූ ඒ ගිහියන්ට නොයෙක් අයුරින් ගර්හා කොට ලජ්ජාවට පමුණුවා ඔවුන්ගෙන් ප්‍ර‍ත්‍යය ලබා ගනිති. එසේ කරන්නෝ ‘මොහුට ආගමක් නැත. මොහු නො මැරෙන්නට සිටින කෙනක, මොහු පරලොව යන විට ද වස්තුව ගෙන යන්නට සිටින කෙනක’ යනාදීන් මිනිසුන්ට නින්දා කෙරෙති. ‘මොනවා කියනවා ද මොහු මහා දානපතියෙක, දැනට කොතෙක් වස්තුව දී තිබෙනවා ද කියා නො දනිමු’ යි කවට කම් කරති. ‘තමුසෙලා මොහු නො දෙන කෙනකැ යි කියන්නාහු ය. මොහු නො දෙන කෙනක් නො වේ ය. මොහු හැමදා ම හැම දෙනාට ම ‘නැතය’ යන වචනය දෙන්නේ ය’, යනාදීන් පරිහාස කෙරෙති. නො දෙන තැනැත්තා ගේ අවගුණ පතුරුවති. මෙසේ මිනිසුන් පෙළා ප්‍ර‍ත්‍යය ලැබීම නිප්පෙසිකතා යනුවෙන් දැක්වෙන මිථ්‍යාජීවය ය.
ලාභෙන ලාභං නිජිගිංසහනතා :- යනුවෙන් දැක්වෙන මිථ්‍යාජීවය නම් එකකුගෙන් ලැබුණු දෙය අනිකකුට දීමෙන් ද, ඔහුගෙන් ලැබුණු දෙය තවත් කෙනකුට දීමෙන් ද, මෙසේ නරක දේ දී හොඳ හොඳ දේ ලබා ගැනීම ය.
තිරශ්චීන විද්‍යා මිථ්‍යාජීවය මෙසේ ය :-
මේ බුදුසස්නෙහි උසස් කොට සලකන විද්‍යා අටක් ඇත්තේ ය. “විජ්ජා චරණ සම්පන්නො” යන බුද්ධගුණය වර්ණනා කරන තැන්වලින් ඒ විද්‍යා අට දත හැකි ය. (අප විසින් සම්පාදිත “සූවිසි මහාගුණය” බලනු). ලාභය පිණිසත් විනෝදය පිණිසත් ලෝකයෙහි භාවිත කරන නිවන් ලැබීමට හේතු නො වන තරමකින් වත් නිවන් ලැබීමට බාධා පිණිස පවතින තවත් බොහෝ විද්‍යා ලෝකයෙහි ඇත්තේ ය. මේ සස්නෙහි ඒ විද්‍යා තිරශ්චීන විද්‍යා නාමයෙන් හඳුන්වනු ලැබේ. බ්‍ර‍හ්මජාල සූත්‍රාදියෙහි චූලශීල, මධ්‍යමශීල, මහාශීල වශයෙන් සිල් තුනක් දක්වා ඇත්තේ ය.
“අංගං නිමිත්තං උප්පාදං සුපිනං ලක්ඛණං මූසිකච්ඡින්නං අග්ගිහොමං දබ්බිහොමං ථුසහොමං කණහොමං තණ්ඩුලහොමං සප්පිහොමං තෙලහොමං මුඛහොමං ලොහිතහොමං අංගවිජ්ජා වත්ථුවිජ්ජා ඛෙත්තවිජ්ජා” යනාදීන් මහා ශීලය විස්තර කිරීමේ දී තිරශ්චීන විද්‍යා බොහෝ ගණනක් දක්වා ඇත්තේ ය. ඒවායින් ප්‍ර‍ත්‍යය ලබා ගැනීම තිරශ්චීන විද්‍යා මිථ්‍යාජීවය ය. තිරශ්චීන විද්‍යා බොහෝ බැවින් මෙහි විස්තර නො කරනු ලැබේ. ඒවා දීඝනිකායේ බ්‍ර‍හ්මජාල සූත්‍රයෙන් හෝ ශ්‍රාමණ්‍යඵල සූත්‍රයෙන් හෝ සූවිසු මහා ගුණයෙන් බලාගත යුතු ය. කියන ලද මිථ්‍යාජීවයන්ගෙන් වෙන්වීම හා ආජීවය සම්බන්ධයෙන් පනවා ඇති සිකපද රැකීම ද පැවිද්දන් ගේ වශයෙන් කිය යුතු සම්මාආජීවය ය.
මේ සම්‍යගාජීව මාර්ගාංගය ද ලෞකික අවස්ථාවේදී ආජීව හේතුක ප්‍රාණඝාතාදීන්ගෙන් වැළකීම් වශයෙන් වෙන වෙන ම ඇති වේ. ලෝකෝත්තරමාර්ගක්ෂණයෙහි වනාහි අන්‍ය මාර්ගයන් හා එක්ව එක් වර සකල දුශ්චරිතයන් ම ප්‍ර‍හාණය කිරීම් වශයෙන් ඇති වේ.
සම්මාවාචා, සම්මාකම්මන්ත, සම්මා ආජීව යන වචන වලින් දැක්වෙන මේ මාර්ගාංග තුන අභිධර්ම පොත්වල දැක්වෙන විරති චෛතසික තුන ය. විරතීහු පාපයෙන් වැළකීම් වශයෙන් උපදනා චෛතසික ධර්මයෝ ය.
ඒ විරතීහු සම්පත්ත විරතිය, සමාදාන විරති ය, සමුච්ඡේද විරතිය යි තුන් වැදෑරුම් වෙති. ‘මම මේ මේ පව්කම්වලින් වළකිමි ය, මේ මේ පව්කම් නො කර හරිමි’ ය කියා, සිතා ගැනීම වූ සමාදානයක් කලින් නැති ව, පාපක්‍රියාවන් කරන්නට සිදු වන කරුණක් පැමිණි කල්හි - අවස්ථාවක් පැමිණි කල්හි තමා ගේ වයස උගත්කම ආදිය ගැන සිතා අපට මෙවැනි දේ නුසුදුසු ය යි සලකා පව්කම්වලින් වැළකීම සම්පත්ත විරති නම් වේ. එයට උදාහරණයක් වශයෙන් අතීතයේ මේ දිවයිනෙහි විසූ චක්කණ නමැත්තකු ගේ කථාවක් දක්වා තිබේ.
ඒ මෙසේ ය:-
චක්කණ තරුණ කාලයේ දී ඔහුගේ මව රෝගාතුර වූවා ය. ඒ රෝගයට සා මස් වුවමනා බව වෙද මහතා කී ය. චක්කණගේ අයියා සා මස් සොයා ගෙන එනු පිණිස ඔහු කෙතට යැවී ය. ඒ කෙතෙහි ළපටි ගොයම් කෑමට පැමිණි සිටි සාවෙක් චක්කණ දැක බිය වී දුවන්නේ වැලක පැටලී ‘කිරි කිරී’ යි හැඬීය. චක්කණ සාවාගේ හඬ අසා එහි ගොස් ඌ අල්ලා ගෙන මවට බෙහෙත් පිණිස ඌ මරන්නට සිතා, නැවත මවගේ ජීවිතය පිණිස අනෙකකුගේ ජීවිතය නැති කිරීම නුසුදුසු ය යි සිතා සාවා අත හැරියේ ය. චක්කණ ගෙදර ගිය කල්හි ‘සා මස් ලැබුනේදැ’ යි ඔහුගෙන් ඇසී ය. චක්කණ සිදු වූ පුවත අයියාට කීය. අයියා ඔහුට සැර කෙළේ ය. එකල්හි චක්කණ මව සමීපයට ගොස් “උපන් තැන් පටන් මේ වන තුරු මා කවදාවත් දැන දැන සතකු මරා නැත. ඒ සත්‍යානුභාවයෙන් මාගේ මෑණියෝ සුවපත් වෙත්වා” යි සත්‍යක්‍රියා කෙළේ ය. එකෙණෙහි ම මවගේ රෝගය සුව විය.
“මම මේ මේ පව්කම් නොකරමි ය, මේ මේ පව්කම් වලින් වැළකෙමි ය” යි සිකපද සමාදන් වූවන්ට සිකපද සමාදානයෙහි ද, සමාදන් වූ සිකපද රැකීමෙහි ද, ඇති වන විරතිය සමාදාන විරති නම් වේ. එයට උදාහරණ වශයෙන් මෙම ලක්දිව උතුරු වඩුන්නා පවුවෙහි විසූ ගොවියකු ගේ කථාවක් දක්වා තිබේ.
ඒ මෙසේ ය :-
උතුරු වඩුන්නාවේ ගොවියා අම්බරිය විහාරයේ පිංගල බුද්ධරක්ඛිත තෙරුන් වහන්සේ වෙතින් පන්සිල් සමාදන් වී කෙතට ගොස් සෑවේ ය. එක දවසක් ඔහුගේ ගොනෙක් නැති විය. ගොවියා ගොනු සොයනු පිණිස උතුරු වඩුන්නා කන්දේ ඇවිදින්නේ පිඹුරකුට හසු විය. එදා ඔහු අත හොඳට කැපෙන කැත්තක් ද තිබිණ. ශරීරය වෙළන්නා වූ පිඹුරා ගේ හිස සිඳ දමා ගැළවෙන්නට ඔහුට සිතිණ. නැවත ඔහුට සම්භාවනීය ගුරුවරයකු වෙතින් ගත් ශීලය බිඳ දැමීම නුසුදුසු යයි සිතිණ. පිඹුරා ගේ වෙළීමෙන් වඩ වඩා වේදනාව ඔහුට ඇති විය. එහෙත් ඔහු එය ඉවසුවේ ය. පිඹුරා මරා දමා ගැළවෙන්නට තුන් වරක් ම ඔහුට සිතුණේ ය. එහෙත් ඔහු එය නො කෙළේ ය. අන්තිමේ දී ඔහු ‘ජීවිතය පරිත්‍යාග කෙරෙමිය, සිකපද නො බිඳිමි’ ය යි නැවත නැවත පිඹුරා මැරීමේ සිත පහළ නො වනු පිණිස අත තුබූ කැත්ත ඈතට වීසි කෙළේ ය. එකෙණෙහි පිඹුරා ඔහු හැර ගියේ ය.
ලෝකෝත්තර චිත්තය හා උපදනා විරතිය සමුච්ඡෙද විරති නම් වේ. එය ඉපදීමෙන් පසු ආර්‍ය්‍යපුද්ගලයන්ට ප්‍රාණ වධ කිරීමට නො සිතෙන්නේ ය. සම්මාවාචා, සම්මාකම්මන්ත, සම්මාආජීව යන මේ තුන ආර්‍ය්‍ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයේ ශීලාංග යෝ ය. එහෙත් හැම ශීලයක් ම බෝධිපාක්ෂික ධර්ම සංඛ්‍යාවට නො ගැනේ.
“සම්මාවාචං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධ-නිස්සිතං වොස්සග්ග පරිණාමිං, සම්මාකම්මන්තං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං, සම්මාආජීවං භාවෙති විවේකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං.”
යනුවෙන් වදාරා ඇති සැටියට බෝධිපාක්ෂික ධර්මයන්ට ඇතුළු වන්නේ මඟපල ලබා නිවන් දක්නා රිසියෙන් රක්නා ශීලය ය. බොහෝ දෙනා දෙවි මිනිස් සැප පිණිස ද සිල් රකිති. වෘත්තනිශ්‍රිත වූ ඔවුන්ගේ ඒ ශීලය නිවන් පිණිස නො වන බැවින් බෝධිපාක්ෂික ධර්ම සංඛ්‍යාවට නො පැමිණේ. මේ ජාතියේ දී මඟපල ලැබීමේ බලාපොරොත්තුව හැර දමා, භව භෝග සම්පත් හා අනාගතයේ නිවනත් බලාපොරොත්තු වන පින්වතුන්ගේ ශීලය බෝධිපාක්ෂික ධර්මයන්ට අයත් වන “ශුඬ ආදි බ්‍ර‍හ්මචර්‍ය්‍යක ශීලය නො වතුදු නිවන ගැනත් මතු බලාපොරොත්තු වන බැවින් පාරමිතාශීල සංඛ්‍යාවට ඒකදේශයකින් අයත් වන බව කිය යුතු ය.