කොතැන්හිදී දෙසන ලද්දේද? යත්:-
ඉක්බිත්තෙන් ලබන ලද සර්වඥතාඥාන ඇති ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ බෝධිද්‍රැමසමීපයෙහිම සත්සති ඉකුත් කොට අටවැනිසතියෙහි අජපාලන්‍යග්‍රොධ වෘක්‍ෂමූලයෙහි වැඩහුන්සේක් තමන් වහන්සේ විසින් ප්‍රතිවේධකරණලද ධර්මමය ගැඹුරුබව සැලැකීමෙන් දේශනා කිරීමට මන්දොත්සාහ බවට පැමිණ දසදහසක් සක්වළ මහා බ්‍රහ්මයන් පිරිවර කොට ඇති සහම්පති මහාබ්‍රහ්මයා විසින් “නස්සති වත භො ලොකෙ විනස්සති වත භො ලොකො” යනාදීන් ධර්මදේශනාවට ආරාධනා කළ කල්හි බුද්ධචක්‍ෂුසින් ලොව බලා වදාරා බ්‍රහ්මාරාධනාව පිළිගෙන පළමු කොට මම කවරක්හට ධර්මදේශනා කෙරෙම් දෝ හෝයිනි බලාවදාරණ සේක් ආළාරකාලාමයන් හා උද්දක රාමපුත්‍රයන් කළුරියකළ නියාව දැන පස්වගමහණුන් වහන්සේ තමන්වහන්සේට නොයෙක් පරිද්දෙන් උපකාරීනියාව සිහි කොට හුනස්නෙන් නැඟී කසීපුරයට වඩනාසේක් අතරමඟ දී උපක නම් ආජීවකයක්හු හා සමඟ කථා කොට ඇසළමස පුණුපොහෝ ලද දවස් බරණැස්නුවර ඉසිපතන නම් මිගදායෙහි පස්වගමහණුන් වහන්සේ වසන්නා වූ ස්ථානයට පැමිණ නුසුදුසු වූ ආවුසොවාදාදි ව්‍යවහාරයෙන් වැවහරකරන්නා වූ ඒ භික්‍ෂූන් වහන්සේට තමන්වහන්සේ බුදුවූ නියාව කියා ගිවිස්වා අඤ්ඤාකොණ්ඩඤ්ඤ මහතෙරුන් වහන්සේ ප්‍රධානකොට ඇති අටළොස්කෙළක් බ්‍රහ්මයන් ධර්මාමෘතපානය කරවමින් ධම්සක්පවතුන්සූත්‍රදේශනාව කොට පවත්වනලද උතුම් ධම්සක්පවතුන්සූත්‍රදේශනා ඇති ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ඇසළ මස අව විසේනියෙහි ඒ සියලු පස්වගමහණුන් වහන්සේ අර්හත්ඵලයෙහි පිහිටුවා එදවස්ම යසකුලපුත්‍රයන්ගේ අර්හත්ඵලයට උපනිශ්‍රය සමෘද්ධිය දැක රාත්‍රිභාගයෙහි කලකිරී ප්‍රාසාදය හැර නික්මෙන්නහු මෙසේ වර! යසය යි, කියා කැඳවා ඒ රාත්‍රිභාගයෙහි ශ්‍රොතාපත්තිඵලයට හා දෙවෙනි දවස් අර්හත්ඵලයට ද පමුණුවා අන්‍ය වූත් ඒ යසකුලපුත්‍රයන්ට යහළුවූ සිවුපණස්දෙනකු එහිභික්‍ෂුප්‍රව්‍රජ්‍යාවෙන් පැවිදි කරවා අර්හත්ඵලයට පමුණුවා, මෙසේ ලෝකයෙහි එක්සැටක් රහතුන් වූ කල්හි වැස නිමවන ලද වස් ඇතිසේක් වස් පවරා මහණෙනි! ඒ ඒ තැන්හි චාරිකා කරව යි කියා, සැටක් පමණ භික්‍ෂූන්වහන්සේ ඒ ඒ දිග යවා තමන්වහන්සේ උරුවෙලාවට වඩනාසේක් අතරමඟ කප්පාසිකවනසණ්ඩයෙහි දී භද්‍රවර්ගරාජකුමාරවරුන් තිස්දෙනකුට ධර්මදේශනා කළසේක. ඔවුන් අතුරෙන් ඇමට කෙළවර රාජකුමාරයෝ සෝවාන් වූහ. ඇමට වැඩිමහලු රාජකුමාරයෝ අනාගාමි වූහ.
එතිස්දෙනා එහි භික්‍ෂුභාවයෙන් මහණකරවා ඒ ඒ දිග යවා උරුවෙලාවට වැඩ තුන්දහස්පන්සියයක් ප්‍රාතිහාර්ය දක්වා උරුවෙලකාශ්‍යපයන් ප්‍රධාන කොට ඇති, තුන්බෑජටිලයන් හා දහසක්ජටිලයන් විනයනය කොට එහි භික්‍ෂුභාවයෙන් ම මහණ කරවා ගයාශීර්ෂයේ හිඳුවා ආදීප්තපර්යාය සූත්‍රදේශනාවෙන් අර්හත්ඵලයෙහි පිහිටුවා එ දහසක් රහතුන් වහන්සේ විසින් පිරිවරන ලදුව බිම්සරරජ්ජුරුවන්ට දෙන ලද ප්‍රතිඥාව මුදමියි සිතා රජගහනුවර ලට්ඨිවන නම් වූ උද්‍යානයට වැඩ සර්වඥයන් වහන්සේ වැඩිසේක යනු අසා එක්ලක්‍ෂවිසිදහසක් පමණ බ්‍රාහ්මණගෘහපතීන් හා සමග සමීපයට ආ රජ්ජුරුවන්ට මිහිරි වූ ධර්මදේශනා කරනසේක් රජදරුවන් හා සමඟ එක්ලක්‍ෂදසදහසක් දෙනා සෝවාන්ඵලයෙහි පිහිටුවා දසදහසක් දෙනා ශරණශීලයෙහි පිහිටුවා දෙවෙනිදවස් ශක්‍රදේවෙන්‍ද්‍රයන් විසින් මානවකවේෂයක් ගෙන,
“කප්පකසායෙ කලියුගෙ බුද්ධුප්පාදො අහො මහච්ඡරියං,
හූතවහමජ්ඣෙ ජාතං සමුදිතමකරන්‍ද මිවාරවින්‍දං.”
යනාදීන් විශේෂයෙන් ස්තුතිකරනලද සේක් රජගහනුවරට වැද රජ්ජුරුවන්ගේ මාලිගාවෙහි දී වළදා වේළුවනාරාමය පිළිගෙන එහි වාසය කොට වදාළ සේක.
එසමයෙහි ශුද්ධෝදන මහරජ්ජුරුවෝ මාගේ පුතනුවන් වහන්සේ උතුම්වූ සම්‍යක්සම්බෝධියට පැමිණ පවත්වනලද උතුම්වූ දම්සක් පවතුන් සූත්‍රදේශනාවන් ඇතිසේක් රජගහනුවරට වැඩ වේළුවනාරාමයෙහි වසන සේක, යනු අසා එක්තරා මහාමාත්‍යයකු කැඳවා දහසක් පුරුෂයන් පිරිවරා රජගහනුවරට ගොස් මාගේ කීමෙන් නුඹවහන්සේගේ පිතෘ වූ ශුද්ධෝදන මහරජ්ජුරුවන් වහන්සේ දක්නා කැමැතිසේකැයි කියා මාගේ පුතනුවන් වහන්සේ කැඳවා ගෙන එව යි කියා සම්මත කළාහ. ඒ අමාත්‍යයා යහපත දේවයන්වහන්සැ යි කියා රජ්ජුරුවන්ගේ බස පිළිගෙන පුරුෂයන් දහසක් පිරිවර කොට ඇත්තේ සැට යොදුන් මාර්ගය ගෙවා ගොස් ධර්මදේශනාකරන වේලෙහි විහාරයට වැද රජ්ජුරුවන් වහන්සේගෙන් කියා එවු අසුන් තව තිබෙන්නට යයි සිතා බණ පිරිස් කෙළවර සිට බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාරන්නා වූ ධර්මදේශනාව අසා සිටිසේ සිටම පුරුෂයන් දහසක් දෙනා හා සමඟ රහත්ව මහණවීමට අවසර ඉල්වා එහි භික්‍ෂුභාවයෙන් පැවිදි ව පර්ෂත් හා සමග භාග්‍යවත් වූ සර්වඥයන් වහන්සේ පිරිවරාගෙන සිටිසේක.
ශුද්ධෝදන මහරජ්ජුරුවෝ ගියවුන්ගෙන් එනකෙනකුත් නැත, අස්නකුත් නො ඇසෙන්නේය යි පළමු පරිද්දෙන් ම අටවරෙකැ දහසක් දහසක් පිරිවර කොට ඇති මහාමාත්‍යයන් අටදෙනෙකු යවා ඔවුන් හැමදෙනාත් ගොස් අර්හත්ඵලයට පැමිණ මහණ ව මුවෙන් නො බැණ හුන්කල්හි මහාපුරුෂයාණන් වහන්සේ හා සමග එකදවස් උපන් අතිවිශ්වාසී වූ එක් ව වැලිකෙළි කෙළියා වූ කාළුදායි නම් අමාත්‍යයා කැඳවා දරුව! උදායීනි, මාගේ පුතණුවන් වහන්සේ දක්නා කැමැති ව අමාත්‍යයන් නවදෙනකු හා සමග පුරුෂයන් නවදහසක් යවීමි, උන් හැමදෙනාගෙන් එකෙකුත් අවුත් අසුන් පමණකුත් මට කී කෙනෙක් නැත, එසේ හෙයින් මාගේ පුතණුවන් වහන්සේ මා ඇස පෑපියන්ට පිළිවන්දැයි කීකල්හි ස්වාමීනි! ඉදින් මහණ වන්ට අවසරයක් ලද්දෙම් වී නම් ගෙනවුත් දක්වාලන්ට සමර්ථයෙමි යි කීකල්හි දරුව! තොපි මහණ වේව යි මහණ නොවී වේව යි මපුතණුවන් වහන්සේ මට ගෙනවුත් පෑලවයි සම්මත කළහ. කාළුදායී නම් අමාත්‍යයා යහපත දේවයන්වහන්සැයි කියා දහසක් පුරුෂයන් පිරිවරා රජගහනුවරට ගොස් සර්වඥයන් වහන්සේගෙන් ධර්මදේශනාව අසා පුරුෂයන් දහසක් දෙනා හා සමග අර්හත්ඵලයට පැමිණ එහිභික්‍ෂුප්‍රව්‍රජ්‍යාවෙන් පැවිදි ව මැදින්දින මස පුරපසළොස්වක් දිනයෙහි හේමන්ත කාලය ඉකුත්විය, වසන්තකාලය පැමිණියේ ය, වන ලැහැප් මනා ව පිපියේය, මාර්ගය වැඩීමට සුදුසුය, දශබලධාරී වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ ඥාතිසඞ්ග්‍රහකරන්නා වූ කැලැයි සිතා සර්වඥයන් වහන්සේ කරා එළඹ,
“අඞ්ගාරිනොදානි දුමා භදන්තෙ-එලෙසිනොඡදනං විප්පහාය,
තෙ අච්චිමන්තොව පභාසයන්ති-සමයොමහාවීරභගීරථානං.”
යනාදි වූ සැටක් පමණ ගාථාවෙන් මාර්ගවර්ණනා කොට සර්වඥයන් වහන්සේ උදායී ස්ථවිරයෙනි! කුමක් පිණිස ගමනවර්ණනා කරන්නෙහි දැයි වදාළකල්හි එසේය ස්වාමීනි! නුඹවහන්සේට පිතෘ වූ ශුද්ධෝදනරජ්ජුරුවෝ දක්නා කැමැත්තෝය. එසේ හෙයින් නෑයන්ට සඞ්ග්‍රහ කොට වදාළ මැනැවැයි කියා, යහපත උදායී ස්ථවිරයෙනි, නෑයන්ට සඞ්ග්‍රහ කෙරෙමි, එබැවින් භික්‍ෂු සඞ්ඝයාට කියවයි වදාළ කල්හි යහපත ස්වාමීනි යි කියා උදායී ස්ථවිරයන් වහන්සේ භික්‍ෂුසඞ්ඝයා වහන්සේට දැන්වූ සේක. සර්වඥයන් වහන්සේ අඟුමගද දෙරටවැසි කුලපුත්‍රයන්ගෙන් දසදහසක් දෙනා වහන්සේය, කිඹුල්වත් නුවර වැසි කුලපුත්‍රයන්ගෙන් දසදහසක් දෙනා වහන්සේයයි කියා එක්කොට විසිදහසක් ක්‍ෂීණාශ්‍රව භික්‍ෂූන් වහන්සේ විසින් පිරිවරණ ලදුව රජගහනුවරින් නික්ම දවස දවස යොදනක් යොදනක් වඩනාසේක් දෙමසකින් කිඹුල්වත් පුරයට පැමිණි සේක. ශාක්‍යරජදරුවෝත් සර්වඥයන් වහන්සේ වඩනාට පළමුකොට ම අපගේ නෑ උතුමාණන් වහන්සේ දක්නමෝවේ දැයි කියා, භාග්‍යවත් වූ සර්වඥයන් වහන්සේ වඩනාට පළමුකොට ම අපගේ නෑ උතුමාණන් වහන්සේ දක්නමෝවේ දැයි කියා, භාග්‍යවත් වූ සර්වඥයන් වහන්සේ වසන්ට සුදුසුතෙනක් පරීක්‍ෂා කරන්නාහු නිග්‍රොධ නම් ශාක්‍යරජ්ජුරුවන්ගේ උයන සිත් කලුය යි සලකා එහි ගඳකිළිමණ්ඩප, සක්මන් මණ්ඩප, දොරටු ආදි වූ රාත්‍රීස්ථාන, දිවාස්ථාන කරවා ගඳදුම්මල්පහන් ගත් අත් ඇති ව පෙර ගමන්කරන්නාහු සර්වාභරණයෙන් සැරහී සුවඳමල් සුවඳසුණු ආදියෙන් පූජා කෙරෙමින් සර්වඥයන් වහන්සේ පෙරදැරි කොට නිග්‍රෝධාරාමයට ගියාහුය. එහි බුදුරජාණන් වහන්සේ විසිදහසක් ක්‍ෂීණාශ්‍රවයන් වහන්සේ විසින් පිරිවරන ලදුව පනවන ලද බුද්ධාසනමස්තකයෙහි යුගඳුරුමුදුනෙහි දිලියෙන්නාවූ ළහිරු මඬලක් මෙන් දිලිහි දිලිහී වැඩහුන්සේක.
ශාක්‍යරජදරුවෝ වූකලි ජාතිය නිසා තදමන් ඇත්තාහු සිද්ධාර්ථ කුමාරයෝ අපට ඉතා බාලයෝ ය, අපගේ මලනුවෝ ය, බෑණනුවෝ ය, මුනුබුරාණෝ ය, පුතණුවෝ ය යි සිතා බාලබාල රාජකුමාරවරුන්ට තෙපි වඳුව, අපි තොපගේ පිටිපස්සේ හිඳුම්හ යි කීහ. මෙසේ ඒ ශාක්‍යරජදරුවෝ ජාතිමානය පෙරදැරි කොට උන්කල්හි ඉක්බිත්තෙන් භාග්‍යවත් වූ සර්වඥයන් වහන්සේ ඔවුන්ගේ අදහස් බලා මාගේ මෙනෑයෝ තමන් වයසින් වැඩිමහලු වූ පමණකටම නො වඳුම්හ යි කියති; බුදුහු නම් කෙබඳුසේක් ද, බුදුබල නම් කෙබඳු දෙයකැයි කියා ද, බුදුහු නම් මෙබඳුය බුදුබල නම් මෙබඳු දෙයකැයි කියා ද, නො දනිති. එබැවින් මම මාගේ බුද්ධබලය ත් දක්වමි, සෘද්ධිබලයත් දක්වමි, ප්‍රාතිහාර්යය ත් කෙරෙමි යි, ආකාශයෙහි දසදහසක් සක්වළ පැතිර සිටියා වූ සත්රුවන්මය සක්මනක් මවා එහි සක්මන් කෙරෙමින් මහාජනයාගේ අධ්‍යාශය පරීක්‍ෂාකොට ධර්මදේශනාවකුත් කෙළෙම් වී නම් යහපතැයි සිතූසේක.