නාම රූප ධර්ම දෙපක්ෂය ඔවුනොවුන් හා අමිශ්‍ර‍ව පැවතිය යුතු ය. මිශ්‍ර වීම ඒ දෙ වර්ගයට ම බාධාවෙකි. නාම රූප දෙ වර්ගය ඔවුනොවුන් මිශ්‍ර නො විය යුතු වුව ද සමහර විට ඒවා එක තැන ම එකට ගැටී එක වර ම ද පහළ වන්නේ ය. සමහර විට පළමු උපන් රූපයන් හා ගැටී නාම ධර්ම පහළ වන්නේ ය. එසේ පහළ වන්නා වූ නාම ධර්මයන්හි තමන් හා ගැටී උපදනා රූපයන් හා මිශ්‍ර‍ත්වයට නො යන්නා වූ රූපයන් ගේ තමන් හා මිශ්‍ර‍ණය නො පිළිගන්නා වූ පියුම් පත මතුයෙහි දිය බිංදුව එහි නො තැවරී සිටින්නාක් මෙන් රූප හා නො බැඳී මිශ්‍ර නො වී සිටින ස්වභාවයක් ඇත්තේ ය. රූපයන්හි ද නාමයන් හා මිශ්‍ර නො වී සිටින ස්වභාවයක් ඇත්තේ ය. නාම රූපයන්හි ඇත්තා වූ ඒ මිශ්‍ර නො වන ස්වභාවය විප්‍ර‍යුක්ත ශක්තිය ය. නාම රූපයන්හි වෙන වෙන ම ඇත්තා වූ ඒ ස්වභාවය හෙවත් විප්‍ර‍යුක්ත ශක්තිය ඔවුනොවුන්ගේ ඉපදීමට උපකාර වෙති. එබැවින් ඒ ශක්තියෙන් යුක්ත ධර්මයන්ට විප්‍ර‍යුක්ත ප්‍ර‍ත්‍යය යි කියනු ලැබේ.
විප්‍ර‍යුක්ත ප්‍ර‍ත්‍යයේ ත්‍රි රාශිය
සහජාත විප්‍ර‍යුක්ත ය, පුරේජාත විප්‍ර‍යුක්තය, පශ්චාජාත විප්‍ර‍යුක්තය යයි විප්‍ර‍යුක්ත ප්‍ර‍ත්‍යය ත්‍රිවිධ වේ. එයින් සහජාත විප්‍ර‍යුක්ත ප්‍ර‍ත්‍යයේ ත්‍රි රාශිය මෙසේ ය.
පඤ්චවෝකාර භූමියෙහි උපදනා වූ අරූප විපාක ද්විපඤ්ච විඤ්ඤාණ අරහන්ත චුති වර්ජිත සිත් පන් සැත්තෑව ය, චෛතසික දෙ පනසය යන ප්‍ර‍වෘත්ති ප්‍ර‍තිසන්ධි නාම ස්කන්ධයෝ ය. පඤ්චවෝකාර ප්‍ර‍තිසන්ධි නාමස්කන්ධයන්ට ප්‍ර‍ත්‍යය වන හෘදය වස්තුව ය, ඒ හෘදය වස්තුවට ප්‍ර‍ත්‍යය වන පඤ්චවෝකාර ප්‍ර‍තිසන්ධි නාමස්කන්ධයෝ ය යන මොහු සහජාත විප්‍ර‍යුක්ත ප්‍ර‍ත්‍යය වන ධර්මයෝ ය.
චිත්තජ රූපය, ප්‍ර‍තිසන්ධි කර්මජ රූපය, හෘදය වස්තුවෙන් ප්‍ර‍ත්‍යය ලබන පඤ්චවෝකාර ප්‍ර‍තිසන්ධි නාමස්කන්ධයෝ ය, පඤ්චවෝකාර ප්‍ර‍තිසන්ධි නාම ස්කන්ධයන්ගෙන් ප්‍ර‍ත්‍යය ලබන හෘදය වස්තුවය යන මොහු සහජාත විප්‍ර‍යුක්ත ප්‍ර‍ත්‍යයේ ප්‍ර‍ත්‍යයෝත්පන්නයෝ ය.
ප්‍ර‍වෘත්ති කාලයට අයත් වූ සියලු එකුන් අනූ චිත්තයය, චෛතසික දෙ පනසය යන නාමස්කන්ධයෝය, බාහිර රූපය, ආහාරජ රූපය, සෘතුජ රූපය, අසංඥසත්ත්ව කර්මජ රූපය, ප්‍ර‍වෘත්ති කර්මජ රූපය, අරූප ප්‍ර‍තිසන්ධි සතර හා චෛතසික තිසය යන මොහු සහජාත විප්‍ර‍යුක්ත ප්‍ර‍ත්‍යයේ ප්‍ර‍ත්‍යනීකයෝ ය.
පුරේජාත විප්‍ර‍යුක්තය පුරේජාත ප්‍ර‍ත්‍යය මෙන් ද පශ්චාජාත විප්‍ර‍යුක්තය පශ්චාජාත ප්‍ර‍ත්‍යය මෙන් ද දත යුතු ය.