මරණාසන්න කාලයෙහි ච්‍යුති චිත්තයෙන් මොබ සතළොස් වන චිත්තයාගේ ස්ථිතික්ෂණයේ පටන් අලුත් කර්මජ රූප ඉපදීම නවතී. සතොළොස් වන චිත්තය සමග උපන් කර්මජ රූපයෝ චුති චිත්තය සමග නිරුද්ධ වෙති. කලින් උපන් කර්මජ රූපයෝ ච්‍යුති චිත්තයේ නිරෝධයට කලින් ම නිරුද්ධ වෙති. ච්‍යුති චිත්තයෙන් සතළොස් වන චිත්තයා ගේ ස්ථිතියේ පටන් කර්මජ රූප නො ඉපදීම, ච්‍යුති චිත්තයේ අනුහසින් සිදු වන්නක් නොවේ. කර්මජ රූප ඉපදීම නැවතීමෙන් පසු ඒ ශරීරයේ ඉඩ ඇත්තේ අලුත් සිත් දහසයකට ඉපදීමට පමණෙකි. එබැවින් කර්මජ රූප ඉපදීම නැවතීම නිසා ම ඒ සිතේ පටන් දාහත් වන චිත්තය ච්‍යුති චිත්තය වන්නේ ය. ඉන් පසු ඒ ශරීරයේ සිත්වල ඉපදීමට ආධාර වන වස්තු රූප නැත්තේ ය. ච්‍යුති චිත්තයෙන් පසු ඒ ශරීරයෙහි සිත් නූපදනා බැවින් චිත්තජ රූප පරම්පරාවව ද සිඳෙන්නේ ය. ජීවිතින්ද්‍රිය විරහිත ශරීරයෙහි ආහාරජ රූප ඉපදීමක් නැති බැවින් ආහාරජ රූප පරම්පරාව ද සිඳෙන්නේ ය. මරණයෙන් පසු එහි සෘතුජ රූප පරම්පරාව පමණක් දීර්ඝ කාලයක් පවත්නේ ය. මැරෙන්නා වූ සත්ත්වයාට මෙසේ භවයක් පාසා නැවත නැවත රූප පරම්පරා ඇති වීම හා සිඳී යාමත් වන්නේ ය.
රූප ලෝකයේ රූප ප්‍ර‍වෘත්තිය
රූප ලෝකයෙහි වනාහි ඝ්‍රාණ - ජිහ්වා - කාය භාව කලාපයන් හා ආහාරජ කලාපයෝ ද නො ලැබෙත්. එබැවින් රූපී බ්‍ර‍හ්මයනට ප්‍ර‍තිසන්ධි කාලයෙහි චක්ෂුශ්-ශ්‍රෝත්‍ර වස්තු දශක තුන හා ජීවිත නවකය ද යන කර්මජ කලාප සතර පහළ වේ. ප්‍ර‍වෘත්ති කාලයෙහි චිත්තජ සෘතුජ කලාපයෝ ද ලැබෙත්.
අසංඥ සත්ත්වයනට වනාහි චක්ෂුශ් - ශ්‍රෝත්‍ර - ඝ්‍රාණ - ජිහ්වා - කාය - භාව - වස්තු දශකයන් හා ශබ්ද රූපය ද සියලු චිත්තජ රූප ද නො ලැබේ. ඔවුනට ප්‍ර‍තිසන්ධියෙහි ලැබෙන්නේ ජීවිත නවක කලාප පමණෙකි. ප්‍ර‍වෘත්ති කාලයෙහි ශබ්දය හැර ඉතිරි සෘතුජ රූප ලැබේ.
මෙසේ කාම - රූප - අසංඥ සඞ්ඛ්‍යාත භවත්‍රයෙහි ප්‍ර‍තිසන්ධි ප්‍ර‍වෘත්ති වශයෙන් රූප ප්‍ර‍වෘත්තිය දත යුත්තේ ය.
කාම භවයෙහි රූප විසි අට ම ලැබ්. ඝ්‍රාණ-ජිහ්වා කාය ප්‍ර‍සාදයන් හා භාව රූප දෙකය යන රූප පස රූප භවයෙහි නො ලැබේ. ඉතිරි රූප තෙවිස්ස එහි ලැබේ. අසංඥ භවයෙහි ජීවිත නවකය - ලහුතාදි තුන - උපචය - සන්තති - ජරතා - අනිච්චතා - ආකාශ ධාතුව යන සතළොස ලැබේ. ප්‍ර‍සාද රූප පස, භාව රූප දෙක විඥප්ති රූප දෙක, හෘදය රූපය, ශබ්ද රූපය යන මේ රූප එකොළොස අසංඥ භවයෙහි නො ලැබේ.
ශබ්දය - විඥප්ති රූප දෙක - ලහුතා තුන - ජරතා රූපය - අනිච්චතා රූපය යන මේ රූප අට ප්‍ර‍තිසන්ධි අවස්ථාවේ නො ලැබේ. ප්‍ර‍වෘත්ති කාලයෙහි මේ රූප සියල්ල ම ලැබේ.
මේ රූප ප්‍ර‍වෘත්ති ක්‍ර‍මය ය.