(7 - 1)

1 “මෛථුනයෙහි යෙදුනහුට යන්නෙහි මෛථුන ධර්මය නම් (i) යම් ඒ අසද්ධර්මයක් ග්‍රාමධර්මයක් වසල ධර්මයක් නරක ධර්මයක් රහස් දෙයක් දෙදෙනෙකුගේ එක්වීමක් ඇද්ද එයයි. කවර කරුණකින් මෛථුන ධර්මයයි කියද්ද (ii) යම්සේ කලහකාර දෙදෙනෙකුට ‘මෙථුනක’ යයි කියද්ද දබර කරගන්නා දෙදෙනෙකුට ‘මෙථුනක’ යයි කියද්ද බැණගන්නා දෙදෙනෙකුට ‘මෙථුනක’ යයි කියද්ද, විවාද කරගන්නා දෙදෙනෙකුට ‘මෙථුනක’ යයි කියද්ද නඩු කියා ගන්නා දෙදෙනෙකුට මෙථුනකයයි කියද්ද වාදයට බැසගන්නා දෙදෙනෙකුට ‘මෙථුනකයයි කියද්ද, සල්ලාපයට බැසගත් දෙදෙනකුට ‘මෙථුනක යයි කියද්ද එමෙන්ම රාගයෙන් රත්වූ එක්වූ වැළඳගත් දෙදෙනෙකුන්ගේ සමාන ධර්මයයි. ඒ කාරණයෙන් මෛථුන ධර්මයයි කියත්. (iii) “මෙථුන මනුයුත්තස්ස’ යන්නෙහි මෛථුන ධර්මයෙහි යුක්තවූ යෙදුනාවූ එය චරිතකොට ඇත්තාවූ එය බහුලකොට ඇත්තාවූ එයට නැමුනාවූ එයට බරවූ එහි ඇළුනාවූ එය අධිපතිකොට ඇත්තාවූ යනුයි.

2 මෙසේ ආයුෂ්මත් තිස්ස මෙත්තෙය්‍යතෙමේ” යන්නෙහි ඉති යනු පද සන්ධියයි. පදපූරණයයි. “ආයුෂ්මත්” යනු ප්‍රිය වචනයයි ගරු වචනයයි. ‘තිස්ස යනු ඒ තෙරුන්ගේ නාමයයි. පැනවීම්යි. ව්‍යවහාරයයි. නිරුක්ති වචනයයි. කථා ව්‍යවහාරයයි. “මෙත්තෙය්‍ය” යනු ඒ තෙරුන්ගේ ගෝත්‍රයයි. ප්‍රඥාප්තියයි ව්‍යවහාරයයි.

3 “නිදුකානන් වහන්ස, කරදරය කියනුමැනව” යන්නෙහි විඝාත නම් කරදරය, පීඩාව, ඝට්ටනය, උපද්‍රවය, යනුයි.

4 “ඔබගේ පනිවුඩය අසා” යනු ඔබගේ වචනය දෙශනය, අනුශාසනය අසා ඉගෙණ සලකා යනුයි.

5 “විවේකයෙහි හික්මෙන්නෙමු.” යන්නෙහි විවේක යනු විවේක තුනකි. කාය විවේකය, චිත්ත විවේකය, උපධි විවේකය යනුයි. කාය විවේකය කවරේද? (ii) මේ ශාසනයෙහි මහණ අරණ්‍යය රුක්මුල, පර්වතය, කඳුබෑවුම් පර්වත ගුහාව, ඈත වනයෙහි සයනය, ඉඩපහසු ඇති තැන, පිදුරුගොඩ, සොහොන යන විවේක සේනාසන භජනය කෙරේද, හෙතෙම කයින් විවේකව හැසිරෙයි. වචනයෙන් විවේකව හැසිරෙයි. හෙතෙම තනිව යයි. තනිව සිටියි. තනිව වාඩිවෙයි. තනිව නිදයි. තනිව ගමට පිඩු පිණිස හැසිරෙයී. තනිව ආපසු එයි. මේ කාය විවේකයයි (iii) චිත්තවිවේකය කවරේද? (iv) ප්‍රථමධ්‍යානයට සමවැදුනහුට නීවරණයන්ගෙන් සිත විවේක වෙයි. ද්විතීය ධ්‍යානයට සමවැදුනහුට විතර්ක විචාරයන්ගෙන් සිත විවේක වූයේ වෙයි. තෘතිය ධ්‍යානයට සමවැදුනහුට ප්‍රීතියෙන් සිත විවේකවූයේ වෙයි. චතුර්ථධ්‍යානයට සමවැදුනහුට සැප හා දුක්වලින් සිත විවේකවූයේ වෙයි. ආකාශානඤ්චායතනයට සමවැදුනහුට රූපසංඥාවෙන් පටිඝසංඥාවෙන් නානත්ත සංඥාවෙන් සිත විවේකවූයේ වෙයි විඤ්ඤාණඤ්චායතනයට සමවැදුනහුට ආකාශානඤ්චායතනයෙන් සිත වෙන්වූයේ වෙයි. ආකිඤ්ඤායතනයට සමවැදුනහුට විඤ්ඤාණඤ්චායතනයෙන් සිත වෙන්වූයේ වෙයි. නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනයට සමවැදුනහුට ආකිඤ්චඤ්ඤායතනයෙන් සිත මිදුනේ වෙයි. සෝවාන්වූවහුට සත්කායදෘෂ්ටියෙන් විචිකිච්ඡාවෙන් (සැකයෙන්) ‘සීලබ්බත පරාමාසයෙන් දෘෂ්ටානුසයෙන් විචිකිච්ඡානුසයෙන් තවත් එයට එකතුවූ ක්ලේශයන්ගෙන්ද සිත විවේකවූයේ වෙයි. රහතන් වහන්සේට රූප රාගයෙන්ද අරූප රාගයෙන්ද මානයෙන්ද, උද්ධච්චයෙන්ද අවිද්‍යාවෙන්ද මානානුශයෙන්ද, භවරාගානුශයෙන්ද අවිද්‍යානුශයෙන්ද එයට එකතුවූ තවත් කෙලෙස්වලින්ද පිටත සියලු නිමිතිවලින්ද සිත විවේකවූයේවෙයි. මේ චිත්ත විවේකයයි.

6 උපධි විවේකය කවරේද? ක්ලේශයෝද ස්කන්ධයෝද අභිසංස්කාරයෝද උපධියයි කියත්. අමෘතවූ නිර්වාණයට උපධි විවේකයයි කියත්. යම් ඒ කෙනෙක් සියලු සංස්කාරයන් සංසිඳවූයේ සියලු කෙලෙස් බැහැරකළේ තෘෂ්ණාව ක්ෂය කළේ නොඇළුනේ බැඳුම් සින්දේ යම් අවස්ථාවකද ඒ නිර්වාණයයි මේ උපධි විවේකයයි.

7 නෛෂ්ක්‍රම්‍යයෙහි ඇලුනවුන්ට විවේකය ඇත්තන්ට කාය විවේකයද, පිරිසිදු සිත් ඇත්තන්ට ඉතා පිරිසිදුබව ඇත්තන්ට චිත්ත විවේකයද සිත අරමුණු කිරීම් වශයෙන් නිවනට පැමිණියන්ට කෙලෙස් නැත්තන්ට උපධි විවේකයද වෙයි.

8 “විවේකයෙහි හික්මෙන්නමු.” යනු ඒ තෙරුන් වහන්සේ ප්‍රකෘතියෙන් හික්මුනාවූ ශික්ෂා ඇත්තෙකි. ධර්ම දේශනාව දැඩි සේ ගෙන ධර්මදේශනාවට ආරාධනා කරන්නේ මෙසේ කීයේය. විවේකයෙහි හික්මෙන්නෙමුයි තිස්ස මෙත්තෙය්‍ය තෙරුන් වහන්සේ එහෙයින් කීහ.

(7 - 3)

1 “එකෙක් පෙර හැසිර” යනු කරුණු දෙකකින් පෙර තනිව හැසිර පැවිදි වශයෙන් හෝ ගණයාගෙන් වෙන්වීම් වශයෙන් හෝ යනුයි පැවිදි වශයෙන් පෙර කෙසේ තනිව හැසිරද සියලු ගෘහවාස (ii) පළිබොධය සිඳ අඹුදරු පළිබොධය සිඳ ඥාති පළිබොධය සිඳ මිත්‍ර යහලු පළිබොධයන් සිඳ රැස් කිරීමේ පළිබොධයන් සිඳ දැලි රැවුල් කපා කසට වත් හැඳ ගිහිගෙයින් නික්ම අනගාරිය නම් ශාසනයෙහි මහණව පළිබොධ රහිත බවට පැමිණ තනිව හැසිරෙයි. ඉරියව් පවත්වයි. යැපෙයි. මෙසේ පැවිදි වශයෙන් තනිව පෙර හැසිර යනුයි. කෙසේ ගණයාගෙන් වෙන්වීම් වශයෙන් තනිව හැසිරේද? හෙතෙම මෙසේ පැවිදිවූයේ (iii) තනිවූයේ වනයෙහි ඈත අල්ප ශබ්ද ඇති අල්ප ඝොෂාව ඇති මිනිසුන්ගෙන් වෙන්වූ මිනිසුන්ගේ රහස් කටයුතුවලට යොග්‍ය විවේකයට සුදුසුවූ සේනාසනයන් සේවනය කෙරේද, හෙතෙම තනිව යයි. තනිව සිටියි. තනිව නිදයි. තනිව ගමට පිඬු පිණිස හැසිරෙයි. තනිව ආපසු එයි. තනිව රහසිගතව හිඳගනියි. තනිව සක්මනට බැස ගනියි. තනිව හැසිරෙයි. ඉරියව් පවත්වයි. මෙසේ ගණයාගෙන් වෙන්ව හැසිරෙයි.

2 “යමෙක් මෛථුනය ඇසුරු කරයිද” මෛථුන ධර්මය නම් යම් ඒ අයහපත් ධර්මය (7-1) 1 (i) (ii) ඡේද යෙදිය යුතුයි) දෙදෙනෙකුගේ එක්වීම ඒ කාරණයෙන් මෛථුන ධර්මයයි කියත්. “යමෙක් මෛථුනය ඇසුරු කරයිද” යනු මෑත කාලයක බුදුන්, දහම්, සඟුන්, ශික්ෂාව අත්හැර පහත්බවට පැමිණ. මෛථූන ධර්මය සේවනය කෙරේද, යනුයි.

3 “ලෝකයෙහි ඔහු කැරකෙන යානයක් මෙන්” යන්නෙහි “යාන යනු හස්තියානය, අශ්වයානය, ගොයානය, එළුයානය, බැටලුයානය, ඔටුයානය, කොටලුයානය යනුයි “කැරකෙන” යනු නොදැමුන අකාරිතවූ අවිනීතවූ බිඳුන ඒ යානය වැරදි මාර්ගයක් ගනියි. විෂමවූ කනුවකට හෝ ගසකට හෝ නැග ගනියි. වාහයනද කඩයි. නැගෙන්නාටද තුවාල කරයි. ප්‍රපාතයෙහි හෝ වැටෙයි යම්සේ ඒ කැඩුන යානය නොදැමුන අකාරිතවූ අවිනීතවූ නපුරු මාර්ගයක් හෝ ගනීද එපරීද්දෙන්ම ඒ සිවුරුහළ පුද්ගලයා බිඳෙන යානයකට නැගුනාක් වැනි වැරදි මාර්ගයක් ගනියි. මිථ්‍යාදෘෂ්ටියක් ගනියි. මිථ්‍යාකල්පනාවක්, වචනයක් කර්මාන්තයක් දිවිපැවැත්මක් වෑයමක් සිහියත් මිථ්‍යා සමාධියක් ගනියි. ගම්සේ අදාන්තවූ අකාරිතවූ කැඩුන ඒ යානය විෂමවූ කනුවක හෝ ගලක හෝ නැග ගනීද එපරිද්දෙන්ම සිවුරුහළ පුද්ගලයා කැඩුන කැරකෙන යානයක් සමානව විෂමවූ කාය කර්මයට නැග ගනියි. විෂමවූ මනස්කර්මයට නැගගනියි. විෂමවූ ප්‍රාණ ඝාතයට නැග ගනියි. විෂමවූ අදින්නාදානයට නැග ගනියි. විෂමවූ කාම මිථ්‍යාචාරයට නැග ගනියි. විෂමවූ මුසාවාදයට නැග ගනියි. විෂමවූ පිසුණවාචාවට (කේලාම්කීමට) නැග ගනියි. විෂමවූ පරුෂ වචනයට නැග ගනියි. විෂමවූ සම්ඵප්‍රලාපයට නැග ගනියි. විෂමවූ දැඩිලෝභයට නැග ගනියි. විෂමවූ ව්‍යාපාදයට නැග ගනියි. විෂමවූ මිථ්‍යා දෘෂ්ටියට නැග ගනියි. විෂමවූ සංස්කාරයන්ට නැග ගනියි. විෂමවූ පඤ්චකාම ගුණයන්ට නැග ගනියි. විෂමවූ පඤ්චනීවරණයට නැග ගනියි. මෙසේ නොදැමුන හොඳට වැඩ නොකරණ නොහික්මුන කැඩුන ඒ යානය යානයද බිඳියි. නැගෙන්නාටද තුවාල කරයි. එපරිද්දෙන්ම කැඩුන යානයක් බඳු සිවුරු හළ පුද්ගලයා නිරයෙහි තෙමේ බිඳෙයි. තිරිසන් යෝනියෙහි තෙමේ බිඳෙයි. ප්‍රෙත විෂයෙහි තෙමේ බිඳෙයි. මිනිස්ලොව තෙමේ බිඳෙයි. දෙව්ලොව තෙමේ බිඳෙයි. යම්සේ නොදැමුන හොඳට වැඩ නොකරණ කැඩුන ඒ යානය ප්‍රපාතයහි හෝ වැටෙයි. එපරිද්දෙන්ම ඒ කැඩුන යානයක් බඳු සිවුරුහළ පුද්ගලයා ජාති ප්‍රපාතයටද වැටෙයි. ව්‍යාධි ප්‍රපාතයටද වැටෙයි. මරණ ප්‍රපාතයටද වැටෙයි, ශොක, පරිදෙව, දුක්ඛ, දොමනස්ස, උපායාස ප්‍රපාතයටද වැටෙයි, “ලොවෙහි” යනු අපාය ලෝකයෙහි, මනුෂ්‍ය ලෝකයෙහි යනුයි.

4 “පෘථග්ජනයා හීනයකැයි කියත්” යනු කවර අර්ථයකින් පෘථග්ජන නම් වේද, බොහෝ කෙලෙස් උපදවානුයි පෘථග්ජන නම් බොහෝ දුරු නොකළ ආත්ම දෘෂ්ටිය ඇති බැවින් පෘථග්ජන නමි. බොහෝ ශාස්තෘවරයන්ගේ මුහුණ බලන බැවින් පෘථග්ජන නමි. බොහෝ සියලු ගතිවලින් නොනැගිටි බැවින් පෘථග්ජනනමි. බොහෝ නානාභි සංස්කාරයන් රැස් කෙරේනුයි පෘථග්ජන නමි. බොහෝ නොයෙක් ඕඝයන්ගෙන් පාවේනුයි පෘථග්ජන නමි. බොහෝ නොයෙක් තැවීම් වලින් තැවේනුයි පෘථග්ජන නමි. බොහෝ නොයෙක් දැවිලි වලින් දැවේනුයි පෘථග්ජන නමි. බොහෝ නොයෙක් පඤ්චකාම ගුණයන් ගෙන් ඇලුනු ගිජුවූ එරීම ඇතිබැවින් පෘථග්ජන නමි. බොහෝ පඤ්චනීවරණයන්ගෙන් ඇවුරුන වැසුන බැවින් පෘථග්ජන නමි. හීනමාහු පුථුජ්ජනං යනු පෘථග්ජනයා හීනය නිහීනය ලාමකයයි මෙසේ කීහ. මෙසේ කියත්. ප්‍රකාශ කරත්.

(7 - 4)

1 “ඔහුට ඒ පෙරවූ යශස් කීර්තිද ගෙවීයයි” යන්නෙහි සම්පත කවරේද? මේ ලොව ඇතමෙක් පෙර ශ්‍රමණ භාවයෙහි (ii) සත්කාර කරණ ලද්දේවේද ගරුකාර කරණ ලද්දේවේද බහුමාන කරණ ලද්දේවේද සලකන ලද්දේවේද සිවුරු පිණ්ඩාහාර ගිලන්පස බෙහෙත් පිරිකර ලබන්නේවේද මේ සම්පතයි. (iii) කීර්තිය කවරේද? (iv) මේ ලොව ඇතමෙක් පණ්ඩිතද, ව්‍යක්තද නුවණැත්තේද බහුශ්‍රැතද විචිත්‍රකථිකද යහපත් වැටහීමක් තිබුනේද සූත්‍රාන්තිකයයි කියා හෝ විනය ධරයයි කියා හෝ ධර්ම කථිකයයි කියා හෝ “ආරඤ්ඤික” යයි කියා හෝ “පිණ්ඩපාතිකයයි” කියා හෝ “පංශුකූලික” යයි කියා හෝ “තෙචීවරික” යයි කියා හෝ “සපදාන චාරික” යයි කියා හෝ “ඛලුපච්ඡාභත්තික” යයි කියා හෝ “නෙසජ්ජිකයයි” කියා හෝ “යථාසන්තතිකයයි” ප්‍රථමධ්‍යානය ලැබුයේයයි කියා හෝ ද්විතීයධ්‍යානය ලැබුයේ යයි කියා හෝ ආකාසානඤ්චායතන සමාපත්තිය ලැබුයේය කියා හෝ විඤ්ඤාණඤ්චායතන සමාපත්තිය ලැබුයේය කියා හෝ ආකිඤ්චඤ්ඤායතන සමාපත්තිය ලැබුයේය කියා හෝ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතන සමාපත්තිය ලැබුයේය කියා හෝ යනුයි. මේ කීර්තියයි. “ඔහුට එය ගෙවීයයි.” යනු බුදුන්, දහම්, සඟුන්, ශික්ෂාව අත්හැර ගිහිවූ ඔහුගේ ඒ සම්පතද ඒ කීර්තියද පිරිහෙයි දුරුවෙයි. ඇදවැටෙයි අතුරුදහන් වෙයි. බිඳීයයි.

2 “මෙයද දැක මෛථුනය නැතිකිරීමට හික්මෙන්නේය” යන්නෙහි, මෙයද යනු පෙර (ii) ශ්‍රමණ භාවයෙහි සම්පතද කීර්තියද මෑත භාගයෙහි බුදුන්, දහම්, සඟුන්, ශික්ෂාව දුරුකොට ගිහිවූවහුගේ අයසද අපකීර්තියද යන මේ සම්පතද විපතද “දැක යනු දැක සමකොට තීරණයකොට, ප්‍රකාශ කොට ප්‍රකටකොට බලා, හික්මෙන්නේයයි” යනු ශික්ෂා තුනකි. (iii) අධිශීල, අධිචිත්ත, අධිපඤ්ඤායනුයි.” අධිශීල ශික්ෂාව කවරේද? මේ ශාසනයෙහි මහණ තෙම සිල් ඇත්තේ වේද, ප්‍රාතිමොක්ෂ සංවරයෙන් හික්මුනේ වේද, ආචාරයෙන් හා ගොචරයෙන් යුක්තවූයේ ස්වල්පවූ වරදෙහි පවා භය දකිමින් වාසය කරන්නේ ශික්ෂාපදයන් සමාදන්ව හික්මේද, කුඩා ශීලස්කන්ධය, මහත් ශීලස්කන්ධය සිල් පිහිටීම මුල් හැසිරීම, සංයමය කුශල ධර්මයන්ගේ ඇතිවීමෙන් ඇතිවන සංවරය යනුයි. මේ අධිශීල ශික්ෂාවයි (iv) අධිචිත්ත ශික්ෂාව කවරේද? (v) මේ ශාසනයෙහි මහණතෙම ((2-4) 1 (iii) සිට ඡේදය යොදාගත යුතුයි) අධිපඤ්ඤා ශික්ෂාව කවරේද? (v) මේ ශාසනයෙහි මහණ වැඩීම් ඇතිකරවන ප්‍රඥාවෙන් යුක්ත වේද මනාකොට දුක් කෙළවර කරන්නාවූ උතුම් ප්‍රඥාවෙන් යුක්ත වේද, හෙතෙම මේ දුකයයි මනාසේ දනීද, මේ දුක් ඇති වීමේ හේතුවයයි මනාසේ දනීද, මේ දුක්ඛ නිරෝධයයි මනාසේ දනීද, මේ දුක් නිරුද්ධ කිරීමේ ප්‍රතිපදාවයයි මනාසේ දනීද මේ ආශ්‍රවයෝයයි මනාසේ දනීද, මේ ආශ්‍රව ඇතිවීමේ හේතුවයයි මනාසේ දනීද, මේ ආශ්‍රවනිරෝධයයි මනාසේ දනීද මේ ආශ්‍රව නිරෝධගාමිනී ප්‍රතිපදාවයයි මනාසේ දනීද, මේ අධිප්‍රඥා ශික්ෂාවයි. මෛථුන ධර්මය නම් යම් ඒ අයහපත් ධර්මයක් ග්‍රාම ධර්මයක් වසල ධර්මයක් නරක ධර්මයක් රහස් දෙයක් දෙදෙනෙකුගේ එකතුවීමක් ඇද්ද. ඒ කාරණයෙන් මෙථූන ධර්මයයි කියයි. මෙයද දැක මෛථුනය දුරුකිරීමෙහි යෙදෙව්. මෛථුන ධර්මය දුරුකිරීම පිණිස සංසිඳවීම පිණිස බැහැර කිරීම පිණිස අධිශීලයෙහිද හික්මෙන්නේය. අධි චිත්තයෙහිද හික්මෙන්නේය. අධිප්‍රඥාවෙහිද හික්මෙන්නේය. යම් හික්මීම් තුන ආවර්ජනා කරන්නේ හික්මෙන්නේය. සිත පිහිටුවන්නේ හික්මෙන්නේය. දැන ගන්නේ හික්මෙන්නේය බලන්නේ හික්මෙන්නේය. ප්‍රත්‍යවෙක්ෂා කරන්නේ හික්මෙන්නේය. ස්ථිරසේ පිහිටුවමින් හික්මෙන්නේය. වීර්‍ය්‍යය දැඩිසේ ගන්නේ හික්මෙන්නේය. සිහිය යොදන්නේ හික්මෙන්නේය. සිත එකඟ කරන්නේ හික්මෙන්නේය ශ්‍රද්ධාව යොදන්නේ හික්මෙන්නේය. වීර්‍ය්‍යය දැඩිකොට ගන්නේ හික්මෙන්නේය. නුවණින් දැන ගන්නේ හික්මෙන්නේය. දැනගත යුත්ත දැනගන්නේ හික්මෙන්නේය. විශේෂයෙන් දැනගත යුත්ත දැන ගන්නේ හික්මෙන්නේය. බැහැර කටයුත්ත බැහැර කරන්නේ හික්මෙන්නේය. වැඩිය යුත්ත වඩන්නේ හික්මෙන්නේය. ප්‍රත්‍යක්ෂ කළ යුත්ත ප්‍රත්‍යක්ෂ කරන්නේ හික්මෙන්නේය. හැසිරෙන්නේය. මනාකොට හැසිරෙන්නේය. සමාදන්ව සිටින්නේය, යනුයි.

(7 - 5)

1 “සංකල්පනාවලින් යුක්තවූ හෙතෙම මුළාවූවකුමෙන් සිත සිතා සිටියි.” යන්නෙහි (ii) කාම සංකල්පනාවෙන්, ව්‍යාපාද සංකල්පනාවෙන්, විහිංසා සංකල්පනාවෙන්, දෘෂ්ටි සංකල්පනාවෙන් ස්පර්ශ කරණලද්දේ යුක්තවූයේ වැසුයේ යනුයි. මෝඩයකු මෙන් මුලාවූවකු මෙන් දැවෙයි. කල්පනාකරයි. යම්සේ බකමුහුණා ගසේ අත්තක මීයකු සොයමින් කල්පනා කරයිද දැවේද යම්සේ කොකා ගංතෙර මසෙකු සොයමින් කල්පනා කරයිද දැවේද යම්සේ බළලා මංසන්ධියක කුණු ගොඩක මීයකු සොයමින් කල්පනා කරයිද, දැවේද, යම්සේ කොටලුවා බර මුදා හැරියේ මංසන්ධියක කුණු ගොඩක ලැග කල්පනා කෙරේද දැවේද එපරිද්දෙන්ම ඒ සිවුරු හළ තැනැත්තේ කාම සංකල්පනාවෙන් ව්‍යාපාද සංකල්පනාවෙන් විහිංසා සංකල්පනාවෙන් දෘෂ්ටි සංකල්පනාවෙන් ස්පර්ශ කරණලද්දේ මෝඩයකු මෙන් මුලාවූවකු මෙන් කල්පනා කරයි. දැවෙයි.

2 “එබන්දා අනුන්ගේ චොදනා අසා දොම්නස් වූයේවේ. උපාධ්‍යායවරු හෝ ගුරුවරු හෝ සමාන උපාධ්‍යායවරු හෝ සමාන ආචාර්‍ය්‍යවරු හෝ මිත්‍රයෝ හෝ ආශ්‍රය කළ අය හෝ යහලුවෝ හෝ චෝදනා කරත්. ඇවැත්නි ඔබට අලාභයකි ඔබට නපුරු ලැබීමකි. යම් ඒ මෙබඳුවූ මහත්වූ ශාස්තෘවරයකු ලැබ මෙසේ මනාකොට ප්‍රකාශ කළ ශාසනයෙහි පැවිදිව මෙබඳු ආර්‍ය්‍ය ධනයක් ලැබ ඒ මෛථුන ධර්මය නිසා බුදුන් දහම් සඟුන් ශික්ෂාව අත්හැර සිවුරු හළෙහිද, කුශල ධර්මයන්හි ශ්‍රද්ධාවක් ඔබට නැතිවීද, ඔබට සිහිය නැති වීද, කුශල ධර්මයන්හි ලජ්ජාවක් ඔබට නැතිවීද කුශල ධර්මයන්හි භයක් ඔබට නැතිවීද, කුශල ධර්මයන්හි වීර්‍ය්‍යයක් ඔබට නැතිවීද කුශල ධර්මයන්හි සිහියක් ඔබට නැතිවීද කුශල ධර්මයන්හි ප්‍රඥාවක් ඔබට නැතිවීද යනුවෙනි. ඔවුන්ගේ වචනය දෙශනය අනුශාසනය අසා උගෙණ සිහි කොට සලකා බලා “දොම්නස් වේ” යනු පීඩාවට පැමිණියේ ගැටුනේ රෝග ඇත්තෙක්වූයේ දොම්නස්වූයේ නැසුනේ වෙයි. තථා විධො යනු එබඳුවූ එසේ සිටියාවූ එවැනි ප්‍රකාර ඇති යම් ඒ සිවුරු හළ කෙනෙක් යනුයි.

(7 - 6)

1 “අනුන් කතාවලින් මෙහෙයවන ලද්දේ වනාහි ආයුධ යොදයි.” යන තැන්හි “වනාහි” යනු පද පූරණය පිණිස සුඛොච්චාරණය පිණිස යෙදූවකි. “ආයුධ” යනු ආයුධ තුනක් වෙති. කාය ශස්ත්‍රය, වාග් ශස්ත්‍රය, මනස් ශස්ත්‍රය යනුයි. ත්‍රිවිධවූ කාය දුශ්චරිතය කාය ශස්ත්‍රය නමි. ත්‍රිවිධවූ වාග් දුශ්චරිතය වාග් ශස්ත්‍රය නමි. ත්‍රිවිධවූ මනස් දුශ්චරිතය මනස් ශස්ත්‍රය නමි. “අනුන්ගේ කතාවලින් මෙහෙයවන ලද්දේ” යනු උපාධ්‍යායන් විසින් හෝ ආචාර්‍ය්‍යවරයන් විසින් හෝ සමාන උපාධ්‍යායන් විසින් හෝ ආශ්‍රය කළ අය විසින් හෝ යහලුවන් විසින් හෝ චෝදනා කරණලද්දේ දැන දැන බොරු කියයි. ස්වාමීනි, මම පැවිද්දට ඇළුනෙ වෙමි. මවිසින් මව පොෂණය කටයුතුය. එහෙයින් සිවුරු හළෙමියි කියයි. මවිසින් පියා පොෂණය කටයුතුය. එහෙයින් සිවුරු හළෙමි. මවිසින් සහෝදරයා පොෂණය කටයුතුය යයි කියයි. මවිසින් සහෝදරිය පොෂණය කටයුතු යයි කියයි. මවිසින් පුතා පොෂණය කටයුතුය. මවිසින් දුව පොෂණය කටයුතුය. මවිසින් මිත්‍රයෝ පොෂණය කටයුතුය. මවිසින් යහලුවෝ පොෂණය කටයුතුය. මවිසින් නෑයෝ පොෂණය කටයුතුය. මවිසින් සහලේ නෑයෝ පොෂණය කටයුතුය. එහෙයින් සිවුරු හළේවීමියි කියයි. වචන නමැති ආයුධය ඉදිරිපත් කරයි.

2 “ඔහුගේ මේ මහා ගිජුකම වනාහි” යනු ඔහුගේ මේ මහා ගිජුකම මහා වනය මහා ගැන්ම, මහා කාන්තාරය මහා විෂමය මහා ඇකිලීම, මහා මඩ, මහා එරීම, මහා පළිබොධය යම් ඒ දැන දැන බොරු කීම යනුයි.

3 “බොරු කීම දුරු කරයි.” යන්නෙහි “බොරු කීම” යයි මුසාවාදයට කියයි. මේ ලොව ඇතැමෙක් (ii) සභාවක ගියේ හෝ පිරිසකට ගියේ හෝ නෑයන් මැදට ගියේ හෝ ගම් මැදට ගියේ හෝ රාජ කුලය මැදට ගියේ හෝ ඉදිරියට පැමිණ එම්බා පුරුෂය ‘මෙහි එව’ යමක් දන්නේ නම් එය කියවයි ශාක්ෂි අසනලද්දේ හෙතෙම නොදන්නා දෙය දනිමියි කියයි. නොදැකි දෙය දැකීමියි කියයි. දැකි දෙය නොදැකීමියි කියයි. මෙසේ තමා හේතුවෙන් හෝ අනුන් හේතුවෙන් හෝ ධන හේතුවෙන් හෝ ආමිෂ කිසිවක් නිසා හෝ දැන දැන බොරු කියයි. මෙය මුසාවාදයයි කියයි. නැවතද කරුණු තුනකින් මුසාවාදය වෙයි. පෙරම ඔහුට බොරු කියන්නෙමියි. අදහසක් වෙයි. කියන්නාවූ ඔහුට බොරු කියන්නෙමියි අදහස් වෙයි. කීකල්හි ඔහුට මවිසින් බොරු කියන ලද්දේයයි සිතෙයි. මේ තුන් ආකාරයෙන් මුසාවාදය වෙයි. නැවතද සතරාකාරයකින් මුසාවාදය වෙයි. (ii) පෙරම ඔහුට බොරු කියන්නෙමියි අදහස් වෙයි. කියද්දී ඔහුට බොරු කියන්නෙමියි අදහස් වෙයි. කීකල්හි ඔහුට මවිසින් බොරු කියනලද්දේ යයි සිතෙයි. දෘෂ්ටිය වැරදිසේ ගෙන යනුයි. මේ සතරාකාරයෙන් මුසාවාදය වෙයි. නැවතද පස් ආකාරයකින් මුසාවාදය වෙයි සයාකාරයකින් සත් ආකාරයකින් අටාකාරයකින් මුසාවාදය වෙයි. (මෙහි (ii) යෙදිය යුතුයි) (iii) දෘෂ්ටිය වැරදිසේ ගෙන කැමැත්ත වැරදිසේ ගෙන රුචිය වැරදිසේ ගෙන සංඥාව වැරදිසේ ගෙන ස්වභාවය වැරදිසේ ගෙන, මේ අටාකාරයෙන් මුසාවාදය වෙයි මුසාවාදය ගනියි, මුසාවාදය දැඩිසේ ගනියි. මුසාවාදයට බැස ගනියි. ප්‍රවිෂ්ට වෙයි.

(7 - 7)

1 “පණ්ඩිතය කියා දන්නා ලද්දේ” යන්නෙහි මේ ලොව ඇතැම් කෙනෙක් පෙර ශ්‍රමණ භාවයෙහිදී (මෙහි (7-4) (ii) ඡේදය යෙදිය යුතුයි) එක හැසිරීමෙහි යෙදුණේ’ යනු කරුණු දෙකකින් තනිව හැසිරීම අධිෂ්ඨාන කොට ඇත්තේ එනම් පැවිද්ද වශයෙන් හෝ ගණයාගෙන් වෙන්වීම් වශයෙන් හෝ යනුයි. කෙසේ පැවිද්ද වශයෙන් තනිව හැසිරීම ඉටාගත්තේද කළේද? සියලු ගෘහවාස පලිබොධය සිඳ (7-3) 1 (ii) ඡේදය යෙදිය යුතුයි) මෙසේ පැවිද්ද වශයෙන් තනිව හැසිරීම ඉටාගත්තේය. කෙසේ ගණයාගෙන් වෙන්වීම් වශයෙන් තනිව හැසිරීම ඉටාගත්තේද, මෙසේ හෙතෙම (iii) පැවිදිවූයේ තනිව ආරණ්‍යයෙහි මහාවනයෙහි (7-3) 1 (iii) ඡේදය යෙදිය යුතුය) මෙසේ’ ගණයාගෙන් වෙන්ව තනිව හැසිරීම ඉටාගත්තේය.

2 “හෙතෙමේද මෛථූනයෙහි යෙදුණේ” යන්නෙහි මෛථුන ධර්මය නම් යම් ඒ අයහපත් ධර්මය ග්‍රාම ධර්මය නීච ධර්මය රහස්දෙය දෙදෙනෙකුගේ එක්වීම යන ඒ කාරණයෙන් මෛථූන ධර්මය යයි කියත්. හෙතෙම මෑත කාලයක බුදුන් දහම් සඟුන් ශික්ෂාව අත්හැර පහත් බවට පැමිණ මෛථුන ධර්මයෙහි යෙදුනේ යනුයි. “මෝඩයෙකු මෙන් කෙලෙසෙයි.” යනු දිළින්දෙකුමෙන් මෝඩයෙකු මෙන් හීනබවට පැමිණේ. සතුන්ද මරයි, හොරකම්ද කරයි, ගෘහසන්ධිද බිඳියි, කොල්ලකෑමද කරයි. එක් ගෙයක් බිඳීමද කරයි, උවදුරෙහිද සිටියි. පරදාර කර්මයද කරයි, බොරුද කියයි, මෙසේ කිළිටි වෙයි. ඒ මොහු රජවරු අල්ලා නොයෙක් කම්කටුළු කරවත්. කසවලින් තලවත්. වේවැල් වලින් තලවත්. අඩක් පැලු දණ්ඩකින් තලවත්. අත කපයි පය කපයි අත්පා දෙකම කපයි. කණ නාසය හා කන්නාසා දෙකම කපයි. බිලංගථාලික නම් කර්මය කරත්. හිස සකක්සේ සුදුවනතුරු රළු දෙයකින් ඉලීමේ කර්මයවූ සංඛමුණ්ඩික කර්මය කරත්. කටෙහි උළක් ගසා තබන රාහු මුඛ නම් කර්මය කරත්. ජොතිමාලික නම් කර්මය කරත්. හත්ථපජ්ජෝතීක නම් කර්මය කරත්. එරකවත්තික නම් කර්මය කරත්. චීරකවාසික නම් කර්මය කරවත්. එණෙය්‍යකනම් කර්මය කරවත්. බලිසමංසික නම් කර්මය කරත්. කහාපණික නම් කර්මය කරත්. ඛාරාපතච්ඡික නම් කර්මය කරත්. පලිඝ පරිවත්තික නම් කර්මය කරත්. පිදුරුවලින් ඔතා පිලිස්සීම නමැති පලාලපිට්ඨික කර්මය කරත්. රත්වූ තෙල්වලින් ඉසිත්. බල්ලන් ලවා කවවත්. පණඇති කල්හිම උල හිඳුවත්. කඩුවෙන් හිස සිඳිත්. මෙසේද හීන බවට පැමිණේ. යලිදු කාම තෘෂ්ණාවෙන් මඩනාලද්දේ හාත්පසින් ගන්නාලද්දේ භොගයන් සොයන්නේ නැවෙන් මහසමුදුරට හෝ යයි. ශීතය හෝ පෙරටුකොට උෂ්ණය හෝ පෙරටුකොට ඩැහැලේ බොන මැස්සෝය, මදුරුවෝය. වා අව් හා සර්පාදීන්ගේ ස්පර්ශයෙන් පීඩිතවන්නේ බඩසයින් මැරෙනු ලබන්නේ තිගූම්බ නම් ප්‍රදෙශයට යයි, තක්කෝල නම් ප්‍රදෙශයට යයි, තක්සලා නම් ප්‍රදෙශයටයයි. කාලමුඛ නම් ප්‍රදෙශයටයයි, පරම්මුඛනම් ප්‍රදෙශයට යයි. වෙසුංග නම් ප්‍රදෙශයට යයි. වෙරාපථ, ජව, තාමලී, වංග, විලවන, සුවණ්ණකූට, සුවණ්ණභූමි, තම්බපණ්ණි, සුප්පාරක, භාරුකච්ඡ, සූරට්ඨ, සංගලොක, සකුණපථ, සංගන, පදපතංග, යොනපරම, යොන, නවක, මූලපද, මරුකන්තාර, ජණ්ණුපථ, අප්පථ, මෙණ්ඩපථ, සංකුපථ, ඡත්තපථ, වංශපථ, මූසිකපථ, දරීපථ, වෙත්තාචාර යන ප්‍රදෙශ වලටද යයි.

මෙසේද දුකට පැමිණේ. ධනය සොයන්නේ නොලැබෙයි, ලැබුනේද ආරක්ෂා කිරීම පිණිස දුකක් දොම්නසක් විඳියි. කෙසේද කෙසේනම් මාගේ භොගයෝ රජවරු නොගනිත්ද, සොරු නොගනිත්ද, ගින්නට හෝ අසු නොවෙත්ද, වතුරට ගසා නොයත්ද, ප්‍රිය නොවූ දූ දරු ආදිහු දායාද වශයෙන් ගනිත්ද මෙසේ ආරක්ෂා කරන්නාවූ රකින්නාවූ ඔහුගේ ඒ භොගයෝ විනාශ වෙත්ද. ඒ විනාශ හේතුවෙන් දුකක් දොම්නසක් විඳියි, මෙසේද දුකට පැමිණේ.

3 “මුනිතෙමේ පෙරත් පසුත් මෙහි මේ ආදීනවය දැන” යනු පෙර ශ්‍රමණ භාවයෙහි යශසද කීර්තියද මෑතකාලයෙහි බුදුන්, දහම්, සඟුන් ගික්ෂාව අත්හැර සිවුරුහළහුගේ අයශද අපකීර්තියද මේ සම්පත්තියද විපත්තියද දැන සමකොට බලා තීරණය කොට ප්‍රකට කොට යනුයි. මුනි යන්නෙහි මොනයයි ඥානයට කියයි. යම් ප්‍රඥාවක් දැනීමෙන් යුක්තද (මෙහි (2-4) 12 (ii) සිට 14 ඡේදය දක්වා යෙදිය යුතුයි) මෙහි යනු මේ දෘෂ්ටියෙහි මේ කැමැත්තෙහි මේ රුචියෙහි මේ ගැන්මෙහි මේ ධර්මයෙහි මේ විනයෙහි මේ පාවචනය නම් ධර්මයෙහි මේ ශාස්තෘ ශාසනයෙහි මේ බ්‍රහ්මචරියාවෙහි මේ ආත්මභාවයෙහි මේ මනුෂ්‍ය ලෝකයෙහි යනුයි.

4 “තනිව හැසිරීම තදින් කරන්නේය” යනු කරුණු දෙකකින් තනිව හැසිරීම දැඩිකොට ගන්නේය. සියලු ගෘහවාස පලිබොධය සිඳ අඹුදරු පලිබොධය සිඳ ඥාති පලිබොධය සිඳ මිත්‍ර පලිබොධය සිඳ යහලු පලිබොධය සිඳ දැලි රැවුල් කපා හැර කසටවත් හැඳ ගිහිගෙයින් නික්ම අනගාරිය නම් ශාසනයෙහි පැවිදිව කිසිවක ආශාවක් නැති බවට පැමිණ තනිව හැසිරෙන්නේය. වසන්නේය. මෙසේ පැවිදි වශයෙන් තනිව හැසිරෙන්නේය. වසන්නේය, යැපෙන්නේය. කෙසේ ගණයාගෙන් වෙන්වීම දැඩිව ගෙන හැසිරෙන්නේද, හෙතෙම මෙසේ (මෙහි (7-1) 1 (iii) ඡේදය යෙදිය යුතුයි) “මෛථුනය සේවනය නොකරන්නේය” යන්නෙහි මෛථුන ධර්මය නම් යම් ඒ අයහපත් ධර්මය ග්‍රාම ධර්මය (මෙහි (7-1) 1 (ii) යෙදිය යුතුයි) ඒ කාරණයෙන් මෛථුන ධර්මයයි කියනු ලැබේ. මෛථූන ධර්මය සේවනය නොකරන්නේය. මෛථුන ධර්මයෙහි නොහැසිරෙන්නේය.

(7 - 9)

1 “විවේකයෙහිම හික්මෙන්නේය” යනු විවේකය නම් තුන් විවේකයෝයි. කාය විවේකය, චිත්ත විවේකය, උපධි විවේකය යනුයි. කාය විවේකය කවරේද? (මෙහි (1-4) 36 ඡේද ‘මේ ශාසනයෙහි යන තැන් සිට 38 ඡේදය අවසානය දක්වා යෙදිය යුතුයි) “ශික්ෂා” යනු හික්මීම් තුනකි අධිශීල ශික්ෂා, අධිචිත්ත ශික්ෂා, අධිපඤ්ඤා ශික්ෂා යනුයි. (මෙහි (2-4) 1 (ii) සිට 2 ඡේදය අවසානය දක්වා යෙදිය යුතුයි)

2 “මෙය ආර්යයන්ගේ උත්තම දෙයයි” යන්නෙහි බුදුවරයෝද බුද්ධ ශ්‍රාවකයෝද පසේ බුදුවරයෝද ආර්‍ය්‍යයෝයයි කියත්. යම් ඒ විවේකව හැසිරීමක් ඇද්ද, එය ආර්‍ය්‍යයන් වහන්සේලාට අග්‍රය, ශ්‍රේෂ්ඨය, විශේෂයෙන් ශ්‍රේෂ්ඨය, ප්‍රමුඛය, උත්තමය යනුයි. “ශ්‍රේෂ්ඨතෙමේ ඒ කරණකොට නොසිතන්නේය. යනු කාය විවේකයෙහි හැසිරීම ගැන උනන්දුවක් නොකරන්නේය. මානය නොකරන්නේය. උත්සාහ නොකරන්නේය, දැඩිබවක් නොකරන්නේය. එයින් මානයක් නූපදවන්නේය. එයින් තද බවක් නොගන්නේය, යනුයි. “හෙතෙම එකාන්තයෙන් නිවන් හමුවෙහි වේ” යනු හෙතෙම නිර්වාණයාගේ සමීපයෙහි ලඟ ආසන්නයෙහි නුදුරෙහිමවේ යනුයි.

(7 - 10)

1 “කිසිත් නැති හැසිරෙන මුනිවරයාට” යන්නෙහි කිසිවක් නැති යනු විවේකයෙන් යුක්තවූවහුට කාය දුශ්චරිතයෙන් විවේකවූවහුට වචී දුශ්චරිතයෙන් විවේකවූවහුට මනොදුශ්චරිතයෙන් වෙන්වූවහුට රාගයෙන් ද්වේෂයෙන්, මෝහයෙන්, ක්‍රෝධයෙන්, උපනාහයෙන්, මකුකමින් පළාසයෙන් ඊර්‍ෂ්‍යාවෙන්, මසුරුකමින්, මායාවෙන්, කෛරාටිකකමින්, තදගතියෙන්, සාරම්භයෙන් මානයෙන් අතිමානයෙන් මදයෙන් ප්‍රමාදයෙන්, සියලු කෙලෙස් වලින් සියලු දුශ්චරිතවලින්, සියලු විඩාවලින් සියලු දාහවලින්, සියලු තැවිලිවලින් සියලු අකුසල් රැස්කිරීමෙන් විවේකවූවහුට, “මුනිහුට” යන්නෙහි මොනයයි ඥානයට කියයි (2-4) 12 (ii) සිට 14 දක්වා යෙදිය යුතුයි) “හැසිරෙන්නාට” යනු හැසිරෙන්නේ වාසය කරන්නේ ඉරියව් පවත්වන්නේ වෙයි, යනුයි.

2 “කාමයන්හි බලාපොරොත්තු රහිත වූයේ” යන්නෙහි කාමයෝ නම් ප්‍රධාන වශයෙන් කාම දෙකකි වස්තුකාමද ක්ලෙශකාමද යනුයි. (1, 1 (ii) සිට 3 (ii) දක්වා යෙදිය යුතුයි.) වස්තුකාමයන් දැන ක්ලෙශකාමයන් හැර දුරු කොට නූපදනා බවට පමුණුවා කාමයෙහි අපෙක්ෂා නැත්තේ කාමය හළේ දුරුකළේ කාමය මිදුයේ ප්‍රහීණ කළේ සංසිඳවූ කාමය ඇත්තේ නිවුනේ. සිහිල්වූයේ සැප විඳින්නේ බ්‍රහ්මයා බඳු කයින් වාසය කරයි.

3 “කාමයන්හි ගෙතුණු ප්‍රජාව ඕඝය එතරවූවහුට ප්‍රිය කරත්” යන්නෙහි ප්‍රජාව යනු සත්වයින්ට නමකි. කාමයන්හි, ඇලුන, ගිජුවූ, ගැටුන, මුර්ච්ඡාවූ, ගැළුන සත්වයෝ (ii) කාමොඝයෙන් එතරවූ භවොඝයෙන් එතරවූ දෘෂ්ටි ඕඝයෙන් එතරවූ අවිද්‍යා ඕඝයෙන් එතරවූ සියලු සංසාර මාර්ගයෙන් එතරවූ ඉක්මවූ වෙන්වූ, කෙළවරට ගියාවූ අවසානයට ගියාවූ පිහිටට ගියාවූ බියනැති බවට ගියාවූ චුත නොවන බවට පැමිණියාවූ අමෘත බවට ගියාවූ නිවණට පැමිණියහුට ඔවුහු කැමතිවෙති. (iii) යම්සේ ණයගත්තෝ ණය නැති බව කැමති වෙත්ද, බලාපොරොත්තු වෙත්ද, ලෙඩ ඇත්තෝ ලෙඩ නැති බව බලාපොරොත්තු වෙත්ද, බැම්මෙන් බැඳුනෝ බැම්මෙන් මිදීම බලාපොරොත්තු වෙත්ද, දාසයෝ දාසකමින් මිදීම බලාපොරොත්තු වෙත්ද, දුරු කතරකට පැමිණියහු යහපත් බිමක් බලාපොරොත්තු වේද, එපරිද්දෙන්ම කාමයෙහි ගිජුවූ කාමයෙහි ඇළුන ගැටුන මූර්ච්ඡාවූ ගැලුන සත්වයෝ කාමොඝයෙන් එතරවූ භවොඝයෙන් එතරවූ (මෙහි (ii) යෙදිය යුතුයි) නිර්වාණයට පැමිණියාහු ප්‍රාර්ථනා කරත්. බලාපොරොත්තු වෙත්.