බොධිසත්ව ආදී ඇතැම් පණ්ඩිත මනුෂ්‍යයෝ අවිරුද්ධවූ කාරණය කීවාහුය. තර්ක කොට ගන්නාහු විරුද්ධවූ දෙවෙනි කාරණය කියති. නුවණැත්තේ විරුද්ධවූද අවිරුද්ධවූද මේ කාරණය දැක යමක් අවිරුද්ධ නම් එය ගන්නේයයි (වදාළහ.)

කුසීත බැවින් දුරුවූ පටන් ගන්නාලද වීර්ය ඇති උත්තමයෝ මිනිසුන් හැසිරෙන භූමි ප්‍රදෙශ ඇති වැලි සහිත මාර්ගයෙහි බිම කණින්නාහු එහි පියයුතුවූ ජලය ලැබුවාහුය. මෙපරිද්දෙන් වීර්යයෙන් හා කායබල ඤාණ බලයෙන් යුක්තවූ කුසීත බැවින් තොරවූ වීර්ය ඇති තපස්වීතෙම සිතටද හෘදය වස්තුවටද ශීතල භාවය කරණ හෙයින් ශාන්ති නම්වූ ධ්‍යාන විදර්ශනා අභිඥා අර්හත්මාර්ග නමැති ආර්ය ධර්මය ලබන්නේයයි වදාළහ.

සද්ධර්මයට නියමිතවූ ඒ සෝවාන් මාර්ගය යම්හෙයකින් මෙහි වීර්යය නොකිරීමෙන් වැරද වූයෙහි නම් නුඹ බොහෝ කලක් ශොක කිරීම ආදී වශයෙන් තැවෙන්නෙහිය. කවරෙකු මෙන්දයත්? සේරිවාණිජ නම් මේ වෙළෙන්දා මෙනි.

වෙළඳාමෙහි දක්ෂවූ නුවණැත්තේ ස්වල්පවූද, බඩු මිළයෙන් තමන් නගාසිටුවයි. ඒ කෙසේදයත්? මුඛ වාතයෙන් පිඹ දල්වන්නාවූ මදවූ ගින්නක්මෙනි.

රජ්ජුරුවන් වහන්ස, පන්සියයක් අසුන්ගේ මිළ පිණිස සහල් නැළියක්ම අගීද, කිව මැනවැයි. (අස්වෙළඳතෙම රජහට කීය. රජහු විසින් විචාරණුලැබූ බඩු මිළ නියම කරන්නා) මේ සහල් නැළිය ඇතුළත පිටත සහිතවූ සියලු බරණැස් රාජ්‍යය වටීයයි කීයේය.

හිරි ඔතප් දෙකින් යුක්තවූ (හෙවත්) කාය දුශ්චරිතාදියට ලජ්ජාභය ඇති කුශල ධර්මයන්ගෙන් සමන්විතවූ ශාන්තවූ සත් පුරුෂයෝ සත්ව ලෝකයෙහි ත්‍රිවිධවූ දෙවියන්ගේ ධර්මයෝයයි (නොයෙක්) දෙවධර්මයෙන් යුක්තවූවෝයයි කියනු ලැබෙත්.

“මහරජ මම ඔබගේ පුත්‍රයෙමි. ජනාධිපතිය නුඹ මා පොෂණය කරව. දෙව තෙමේ සෙස්සන්ද පොෂණය කරයි. කුමක් හෙයින් ස්වකීය පුත්‍රවූ මා පොෂණය නොකරන්නේදැයි” කීයේය.

“ඉක්මන් නොව කටයුතු කරන්නවුන්ටද බලාපොරොත්තු ආශාව (නොහොත්) ආශා ඵලය සමෘද්ධ වේමය සතර සංග්‍රහ වස්තුවයයි කියනලද මුහුකුරා ගියාවූ බ්‍රහ්මචරියා ඇත්තේවෙමි. ග්‍රාමණිය මෙසේ දැන ගණුවයි” කීයේය.

“මාගේ හිසෙහි හටගන්නා හෙයින් උත්තමංග රුහනම්වූ වයස් පැහැර ගන්නාවූ මේ පැසුණු කෙස් හටගත්හ. දේවදූතයෝ පහළවූහ. එහෙයින් මාගේ ප්‍රව්‍රජ්‍යාවට සුදුසු කාලය වේයයි” කීයේය.

යම් පුද්ගලයෙකු සෙසු බොහෝ පුද්ගලයෝ රක්ෂා නොකෙරෙත්ද, යමෙක් සෙසු බොහෝ පුද්ගලයන් රක්ෂා නොකෙරේද, මහරජ, ඒ පුද්ගල තෙම වස්තුකාම ක්ලේශකාමයන්හි අපේක්ෂාවක් නැත්තේ ඒකාන්තයෙන් සුවසේ වාසය කෙරේයයි” වදාළහ.

සිල්වත්වූ පිළිසඳර පැවතුම් ඇත්තවුන්ට අභිවෘද්ධියවේ. නෑ සමූහයා විසින් පිරිවරණලද එන්නාවූ ලක්ෂණ නම් මෘගයා බලව. තවද නෑයන්ගෙන් පිරිහීගියාවූම මේ කාළ නම් මෘගයා බලවයි” වදාළහ.

නිග්‍රොධ මුවරජහුම සේවනය කරන්නේය. ශාඛනම් මුවරජ කරා නො එළඹෙන්නේය. ශාඛනම් මුවරජ සමීපයෙහි ජීවත්වීමට වඩා නිග්‍රොධ මුව රජුවෙත මියයාම උතුම් වන්නේයයි” කීයේය.

“කණ්ඩින නම් ඇති ඇතුල්වීම් අර්ථයෙන් ශල්‍යනම්වූ ඊතලය ඇති දැඩිකොට විදිනාවූ පුරුෂයාට නින්දා වේවා යම් ජනපදයෙක්හි ස්ත්‍රියක් තොමෝ එෛශ්චර්යයෙහි සිට සංවිධාන කරන්නීද ඒ ජනපදයට නින්දාවේවා යමක්හු ස්ත්‍රීන්ගේ වසඟයට ගියාහුද ඒ සත්වයෝද නින්දා කටයුත්තාහුයයි.’

“ආවාසයෙහිද මිත්‍ර සන්ථවයෙහිද ඇල්ම ලාමකය. ඒ දෙකට වඩා රසයෙහි ඇල්ම ලාමකවේ. ඊට වඩා අධිකවූ ඇල්මක් නොම ඇත්තේය. ඒ එසේමැයි. වන ලැහැබ ඇසුරුකළාවූ වාත මෘගයා සඤ්ජය නම් උද්‍යානපාල තෙම රසයන්ගෙන් තමා වසඟයට පැමිණවීයයි.”

“ඛාරාදිය නම් තැනත්තිය කුර අටක් ඇත්තාවූ මුලින් වක්වූ අගින් ඉතා වක්වූ අං ඇති අවවාද ඉගෙණීම් හතෙන් ඉක්මුනු ඒ මෘගයාට අවවාද කරන්ට උත්සාහ නොකරන්නෙමියි” කීයේය.

“දෙඇළයෙන් හා ඍජුවදැයි තුන් ආකාරයකින් සයනය කරන්නාවූ බොහෝ මායාවන් දත් කුර අටක් ඇති මධ්‍යම රාත්‍රියෙහි පැන් බොන්නාවූ මාගේ බෑණනුවූ මෘගයාට මනාකොට ඉගැන්වීමි. ඒ කෙසේදයත් යටවූ එක් නාස් පුඬුවකින් පොළොවට ආශ්වාස කරන්නේ ඉගෙණීම් සයකින් මාගේ බෑණනුතෙම වැද්දා මැඩ පවත්වයි (නොහොත්) පින්වතිය මාගේ බෑණනු තෙම කලා සයකින් වැද්දා රවටායයි” කීයේය.

“කරුවල පක්ෂයෙහිද (නොහොත්) පුර පක්ෂයෙහිද යන මේ දෙපක්ෂයෙහි යම් කලෙක් හී වාතය හමාද, එකල්හි ශීතවේ කුමක් හෙයින්දයත්, යම්හෙයකින් ශීතයෝ වාතයෙන් හටගත්තාවූ වෙද්ද, එහෙයින් මෙහිලා සිංහ ව්‍යාඝ්‍ර යන තෙපි දෙදෙනම නොපැරදුනාහුයි.”

“මේ ඒ ඒ තැන්හි උත්පත්තියද, වැඩීමද, දුකයයි ඉදින් මෙසේ සත්වයෝ දන්නාහු නම් පණ ඇති සතෙක් පණ ඇති සතක්හු නොනසන්නේය. කුමක් හෙයින්දයත්, යම්හෙයකින් ප්‍රාණඝාතකරන්නේ නරකාදියෙහි ශොක කරන්නේද, එහෙයිනැයි” වදාළහ.

“ඉදින් මිදෙනු කැමැත්තෙහි නම් පරලොව දුකෙන් මිදෙව, ප්‍රාණඝාත ආදී දුශ්චරිතකොට දැන් මිදෙන්නෙහිද, මතු පාප කර්මයෙන් බැඳෙන්නෙහිය. නුවණැත්තෝ මෙපරිද්දෙන් නොමිදෙත්, අඥානයාගේ ප්‍රාණඝාතකොට මෙලොව මිදීම බැඳීමයයි’ වදාළේය.

“ගොඩට නැංගාවූ පියවර නොදැක දියට බැස්සාවූ පියවරද දැක බට නළයකින් ජලය පානය කරන්නෙමු. තෝ මා නොම වධකරන්නෙහි යයි” කීයේය.

“එම්බා ඇද්දෙමට ගස, තෝ යම්හෙයකින් ඉදිරියෙහි පල විසුරුවන්නේහිද, මේ කාරණය කුරුංග මෘගවූ මට ප්‍රකටය. නොහොත් කුරුංග මෘගයා විසින් දන්නාලදී. (එහෙයින්) අනෙක් ඇද්දෙමට ගසක් ලඟට යන්නෙමි. තාගේ ජලය මට රුචි නොවෙය’යි (මෙසේ ගසක් මෙන් සිටි වැද්දාහට කියා ගස යටට නොපැමිණ මගට බැස ගියේය යනු අභිප්‍රායයි.)

“වර්ණයෙන් හා කාය බලයෙන් යුක්තවූ, රාජකුලයෙහි උපන්නාවූ, රජ ගෙදර වැඩුණාවූ යම් බලු කෙනෙක් ඇද්ද, ඒ මේ බල්ලෝ වධයට සුදුස්සෝ නොවෙති. අස්වාමිකවූ අපි වධයට සුදුස්සෝවූම්හ. මේ වධය ප්‍රබලයනගේ වධයක් නම් නොවේ. මේ වධය දුර්වලයන්ගේ වධය නම් වේයයි” කීයේය.

“ඊතල වලින් විදිනා ලද එහෙයින්ම එක පාර්ශ්වයෙන් ශයනය කරන්නාවුද, භොජාජානීයවූ අශ්ව තෙමේම කොටලුවාට වඩා උතුම්වේ. රථාචාර්යය, මාම යොදවයි” කීයේය.

“පෙරවරු ආදී යම් යම් කලෙක්හි හෝ ග්‍රාමාදීවූ යම් තැනෙක්හි හෝ යම් මොහොතක හෝ යම් යම් යුද්ධ භූමියක හෝ යම් යම් කලෙක්හි ආජානීය නම් උතුම් අශ්ව තෙමේම ව්‍යායාමය කෙරේද, (එහෙයින්) එහිලා උතුම් අශ්වයෝ පිරිහෙත්.” (එහෙයින් මාම යොදව යනු අභිප්‍රායයි.)

“රථාචාර්යය, අනෙක් අනෙක් තොටුපලකින් අශ්වයා පැන් පොවව. පුරුෂතෙමේ අධික කොට කෑම කරණකොට ගෙන මධුරවූ කිරිබතින්ද තෘප්තියට පැමිණේයයි” කීයේය.

“මහිලා මුඛ නම් හස්තිතෙමේ පැරණි සොරුන්ගේ නපුරු බස් අසා ඊට අනුව හැසිරෙන්නේ කෝපයෙන් යුක්තව පහර දෙන්නේ මනා සංවර ඇත්තවුන්ගේ වචනයන් මනාකොට අසා උතුම් ඇත්තෙමේ පළමු තමාගේ පැවති සියලු ගුණයන්හි පිහිටියේයි.”

“පළමුකොට දෙන කටුක ආහාරය ගන්නට අසමර්ථය, පිඬු කොට දුන් බතද ගන්නට අසමර්ථය. තෘණයන්ද අනුභව කරන්ට නොපොහොසත. නැහැවීමෙහි ඇඟ ඉලීමටද නොහැක. නිතර දැකීමෙන් ඇත්තෙමේ බල්ලා කෙරෙහි ආදරය කෙළේයයි” හඟිමි. (එහෙයින් ඒ ප්‍රේම කළ බල්ලා ගෙන්වා ශොක පහකරව යනු අභිප්‍රායයි.)

“මනහර වචනයක්ම කියන්නේය. කිසිකලෙකත් අමනොඥ වූවක් නොකියන්නේය. එයින් කවර ප්‍රයෝජනයක්ද? මනොඥ කොට කියන්නාහට ගැල් සියයක් පමණ වූ මහත් බර තුබූ තැනින් ඉදිරීය. ඒ බමුණාට ධනයද ලැබෙව්වේය. එහෙයින් සතුටු සිත් ඇත්තෙක්ද වූයේයි.”

“යම් යම් තැනෙක්හි වියගස බරවේද, යම් තැනෙක්හි ගැඹුරුවූ මාර්ගය වේද, එකල්හි කණ්හ නම් වෘෂභයා යොදත්. හෙතෙමේ ඒ බර උසුලන්නේයි.”

“මුණික නම් සූකරයාගේ භොජනය නොකැමති වෙව. කුමක් හෙයින්ද යත්? ඒ මුණික තෙමේ මරණාහාරයන් අනුභව කරයි. මධුරාහාරයට උත්සාහ නොකොට තමා ලත් තෘණපත් කව. මෙය දීර්ඝායුෂ්ක වීමේ ලක්ෂණයයි.”

“මාතලී දිව්‍ය පුත්‍රය, හිඹුල් වනයෙහි සුපර්ණ පෝතකයෝ (හෙවත්) ගුරුළු පැටව් වසන කූඩු රථ ශීර්ෂයෙන් දුරුකරව. අසුරයන් කෙරෙහි ඒකාන්තයෙන්ම අපගේ ප්‍රාණය හරිමු. මේ ගුරුළු පැටව් පහවූ කූඩුවක ඇත්තෝ නොවෙත්වායි.”

“මයුරය තොපගේ ශබ්දය මනොඥය, පිටද සිත්කළුය, ග්‍රීවයද වෛඩූර්ය මාණික්‍යයෙහි වර්ණය හා සමානය. පිල් සමූහයද බඹයක් පමණ විහිදී ඇත්තේය. මෙසේ වුවද භය ලජ්ජා නැති නැටීම නිසා තට මාගේ දුව නොදෙමියි” කීයේය.

“වටු පක්ෂීහු සමගියෙන් සතුටුවූවාහු දැල නඟාගෙණ යෙති. ඒ පක්ෂීහු යම්කලෙක විරුද්ධ වාද කරන්නාහු වෙද්ද? එකල්හි මාගේ වසඟයට එන්නාහුයයි” කීයේය.

“මට ශීතය පීඩා නොකරයි, මට උෂ්ණය පීඩා නොකරයි, මා දැළෙහි බැඳීමද පීඩාවක් නොකරයි. යළි පීඩා නම් කිමද යත්? යම්බඳුවූ මා නොදක්නාවූ මත්ස්‍ය ධෙනු තොමෝ ඒ මාගේ ස්වාමියා අන් මත්ස්‍ය ධෙනුවක ළඟට කාමාශාවෙන් ගියේයයි සිතාද?” (හේ මේ සියලු දුකට වඩා මට පීඩා කෙරෙහි යනු අභිප්‍රායයි.)

“මාගේ පියාපත් ඇත්තාහ. අහසින් යන්ට නොහැක්කාහ, පාදයෝ ඇත්තාහ, පියවර නඟා යන්ට නොහැක්කාහ, මාගේ මව්පියෝද මාහැර ගියහ. ජාත වේදය (හෙවත්) මේ ගින්න පහව යවයි” කීයේය.

“යම් වෘක්ෂයක් පක්ෂීහු ඇසුරු කළාහුද, ඒ මේ වෘක්ෂයතෙම ගිනි හරනේය. වක්වූ අවයව ඇති හෙයින් වක්කංග නම් වූ පක්ෂීණි, දිශාවන් භජනය කරව්. පිහිට ඇති තැනින් භය උපන්නේයයි’ කීයේය.

“වැඩිහිටියන් පිදීමෙහි දක්ෂවූ යමෙක් තුමූ ගුණයෙන් වයසින් වැඩීහිටියන්ට පූජාකෙරෙද්ද ඔව්හු මේ ආත්මභාවයේ හිම පැසසිය යුත්තාහ.පරලෙව්හිද සුගතිය වන්නේයයි” කීයේය.

“කපටි නුවණැත්තේ තමාගේම කපටිකමින් ඒකාන්තයෙන් සුවය නොවඩන්නේය. (හෙවත්) කිසි සුවයෙක්හි නොපිහිටයි. කෛරාටික නුවණින් යුත් පුරුෂතෙම තමාට භය පමුණුවන්නේය. කෙසේදයත්? කකුළුවා කෙරෙන් ගෙළ සිඳුම්ලත් කොකා මෙනැයි” කීයේය.

“කුලජාත දාසියගේ පුත්වූ නන්දක නම්වූ දාසතෙම යම් තැනෙක්හි සිටියේ මහත්වූ පරුෂ වචන කියා බෙණේද? ස්වර්ණ රජත ආදී රත්න සමූහයද ස්වර්ණ මාලාද මෙතැන්හියයි හඟිමියි” කීයේය.

“උඩුකුරුවූ පා ඇත්තෙම් යටිකුරුවූ හිස් ඇත්තෙම් ඒකාන්තයෙන් නරකයෙහි (හෙවත්) මේ අඟුරු වළෙහි පතිතවෙමි. එතකුදු වුවත් ආර්යයන් විසින් නොකරණ ලද නොදීම නොකරන්නෙමි. එබැවින් මේ පිණ්ඩය (හෙවත්) බත පිළිගනු මැනවැයි” කීයේය.

“අභිවෘද්ධි කැමැත්තාවූ හිතයෙන් අනුකම්පා කරන්නහුගේ අනුශාසනය අවවාද කරණු ලබන්නාවූ යමෙක් තෙම නොකෙරේද? හෙතෙම එළුදෙනගේ පය එල්බගෙණ (ශොකකළාවූ) මිත්ත වින්දකයා මෙන් ශොක කරන්නේයයි” කීයේය.

“අභිවෘද්ධි කැමැත්තාවූ හිතානුකම්පා ඇත්තහුගේ අනුශාසනය අවවාද කරණු ලබන්නාවූ යමෙක් තෙම නොකෙරේද, හෙතෙම කපෝතකයාගේ වචනය නොකොට අමිත්‍රවූ අරක්කැමියාගේ අතට අසුවූ කාකයා මෙන් ව්‍යසනයට පැමිණ හෝනේයයි” කීයේය.

“අභිවෘද්ධි කැමැත්තාවූ හිතානුකම්පා ඇත්තහුගේ අනුශාසනය අවවාද කරණු ලබන්නාවූ යම් පුරුෂයෙක් නොකෙරේද, හෙතෙම වේළුක නම් සර්පයාගේ පියතෙම යම්සේද, එපරිද්දෙන් නෂ්ටවූයේ සයනය කෙරේයයි” කීයේය.

“ප්‍රඥාවෙන් යුක්තවූ සතුරුතෙම උතුම්වේ. ප්‍රඥාවෙන් තොරවූ මිත්‍රතෙම නොම උතුමි. කුමක් හෙයින්ද යත්? මෝඩවූ පුත්‍රතෙම මදුරුවා මරන්නෙමියි පියාගේ හිස පැළීය. එහෙයිනි.”

“අනුකම්පා ඇත්තාවූ යම්බඳු බාලයෙක් ඇද්ද, ඔහුට වඩා නුවණැත්තාවූ සතුරුතෙමේ උතුම් වන්නේය. බාලවූ රෝහිණී නම් අඥාන තැනැත්තිය බලව” (මැස්සන් මරමියි) මව මොහොල්පහරින් මරා ශොක කරන්නීමැයි

“අනර්ථයෙහි දක්ෂයා විසින් කරණ ලද අර්ථචර්යා තොමෝ ඒකාන්තයෙන් සුවඑලවන්නී නොවේ. නුවණ නැත්තේ වැඩ පිරිහෙලයි. කවරක්හු මෙන්ද යත්? ආරාමයෙහිවූ වඳුරා මෙනියි” කීයේය.

“අනර්ථයෙහි දක්ෂයා විසින් කරණ ලද අර්ථචර්යා තොමෝ ඒකාන්තයෙන් සුව එලවන්නී නොවේ. නුවණ නැත්තේ වැඩ පිරිහෙලයි. කවරක්හු මෙන්ද යත්? (ලුනු ලා) සුරාව නැසූ කොණ්ඩඤ්ඤ නම් මානවකයා මෙනියි” කීයේය.

“යමෙක් අනුපායයෙන් අභිවෘද්ධිය කැමති වේද, හෙතෙම වැනසේ. චේතිය නම් රටවැසි චෞරයෝ (වෛදර්භ නම් මන්ත්‍රය නිසා) වේදබ්භ නම්වූ බ්‍රාහ්මණයා නැසූහ. ඒ සියල්ලෝද වයසනයට පැමිණියාහුයි.”

“නැකැත් බලන්නාවූ අඥානයාගේ අර්ථය තෙමේ ඉක්මයේ. අර්ථයට තමා කැමති අර්ථය ලැබීමම නැකත නමි. තාරකා රූපයෝ කිනම් අර්ථයක් සිද්ධකෙරෙත්ද?” (සිද්ධ නොකෙරෙති යනු භාවයි.)

“දුෂ්ප්‍රාඥවූ මිනිසුන් දහසකින් යාගය තෙමේ මා විසින් ආරාධනා කරණ ලදී. දැන් වනාහි මම යාග කරන්නෙමි. කුමක් හෙයින්ද? (ප්‍රාණඝාතාදියෙහි යෙදුනාවූ) අධාර්මිකවූ ජනතෙමේ බොහෝ වෙයි.” (එහෙයින් ඔවුන් ගෙණ යාග කරමියි සේයි.)

“පුරුෂතෙමේ පටන් ගත් කටයුත්ත නිමවීම කැමති වන්නේමැයි. පණ්ඩිත තෙමේ ‘මෙහි නිමාවට නොගිය හැක්කෙමි’යි නොකළකිරෙන්නේය. මම වනාහි තමා දකිමි. යම්සේ කැමතිවීම්ද එසේම වීයයි” කීයේය.

“පුරුෂතෙමේ ව්‍යායාම් කෙරේමය. ප්‍රාඥ පුරුෂ තෙමේ ‘මෙය කළ හැකිදැ’යි නොකළකිරෙන්නේය. දියෙන් ගොඩට නැංගාවූ මම, තමා බලමියි” කීයේය.

“සුරාභාජනයෝ මා යන කල මෙන්ම පිරුණාහ. යම් මේ සුරා පිළිබඳ කථාවක් පවතීද, ඕතොමෝ අනිකක්මය. ආකාරයෙන් දනිමි. ඒකාන්තයෙන් මේ සුරාව යහපත් නොවන්නීයයි” කීයේය.

“මේ වෘක්ෂය තෙමේ නැගීමට දුෂ්කර නොවේ. ගමින් දුරුවූයේද නොවේ. මේ ගස යහපත් ගෙඩි ඇත්තේ නොවෙයි කියා මේ ආකාරයෙන් දනිමියි” කීයේය.

“යොගක්ෂෙම නම්වූ නිර්වාණ සම්පත්තියට පැමිණීම පිණිස උදාරවූ අදස් ඇති යම් මනුෂ්‍යයෙක් නොපසුබස්නාවූ සිතින් කුශල ධර්මයන් වඩාද, හෙතෙමේ පිළිවෙලින් සියලු සංයෝජනයන්ගේ ක්ෂයවීම ඇත්තාවූ අර්හත් ඵලයට පැමිණෙන්නේයයි” කීයේය.

“යොගක්ෂෙම නම්වූ නිර්වාණයට පැමිණෙනු පිණිස දුරුකළාවූ නීවරණයන් ඇති සිතින් එසේම පහවූ නීවරණයන් ඇති හෙයින් නිර්මලවූ සිත් ඇති යම් මනුෂ්‍යයෙක් නිරාමිසාර්ථයෙන් කුසල නම්වූ බොධිපාක්ෂික ධර්මය වඩාද, හෙතෙමේ සියලු සංයෝජනයන්ගේ නැසීමට පිළිවෙලින් පැමිණෙන්නේයයි” කීයේය.

“වානරේන්ද්‍රය, සත්‍ය වචනයද පරීක්ෂණ බුද්ධියද නැතිනොවන ධෛර්‍ය්‍යද ත්‍යාගයද යන මේ ධර්මයෝ සතරදෙන තොපට මෙන් යමෙකුට විද්‍යමාන වෙද්ද හෙතෙම පසමිතුරා ඉක්මවා පවතීයයි” කීයේය.

“වඳුරු රජ උතුම් වීර්යයයි කියනලද දක්ෂභාවයද, ශූරභාවයද, උපාය, ප්‍රඥාවද යන මේ ධර්මයෝ තිදෙන තොපට මෙන් යමෙකුට ඇත්තාහුද, හෙතෙම සතුරා ඉක්ම පවතීයයි” කීයේය.

“බෙර ගසන්නේය කල් ඉක්මවා වැඩියක් නොගසන්නේය. කුමක්හෙයින්දයත්, එසේ ඉක්මවා බෙර ගැසීම වනාහි ලාමකය. බෙර ගසන්නහු විසින් කහවණු සියයක් ලබනලදී. එය කල් ඉක්මවා බෙරගසන්නහු විසින් නසනලද්දේයයි” කීයේය.

“සක් පිඹින්නේය. කල් ඉක්මවා වැඩියක් නොපිඹින්නේය. අධිකකොට පිඹීම වනාහි ලාමකය. කුමක්හෙයින්දයත්, සක් පිඹින්නහු විසින් සම්පත් ලබනලදහ. ඒ සම්පත් නැවත නැවත සක් පිඹින්නාවූ පියතෙම විනාශ කෙළේයයි” කීයේය.

“ලෝකයෙහි ස්ත්‍රීහු නම් ලාමකයහ. (නොහොත්) සාතයයි කියනලද සැපය මොවුන් කෙරෙහි නැත්දැයි අසාත නම් වෙත්. ඒ ස්ත්‍රීන්ගේ ක්ලේෂොත්පත්ති නිවාරණයට සීමාවක් නැත. ඔව්හු විශේෂයෙන් ඇළුනාහුද, හික්මීමක් නැත්තාහුද හොඳ, නරක සියල්ල අනුභවකරණ ගිනි වැන්නාහ. ඔවුන් හැර විවේකය වඩන්නෙම පැවිදි වන්නෙමියි” කීයේය.

“බමුණුතෙම යම් කාරණයකින් ඝන වස්ත්‍රයකින් මුහුණ සමග වෙළනලද්දේ වීණාව වාදනය කෙළේද, ඒ බැමිණිය බිජ භූත (හෙවත්) මව්කුසින් නොනික්මී කල්හිම ගෙණාවාවූ (නොහොත්) මව්කුසෙහිදීම රක්ෂාකළාවූ භාර්යාව වේ. එබඳු භාර්යාවන් කෙරෙහි කවරෙක් ඒකාන්තයෙන් විශ්වාස කරන්නේද?” (නොකරන්නේය යනු භාවයි.)

“ස්ත්‍රීහු නම් ක්‍රොධ ඇත්තාහ. කළ ගුණ නොදන්නාහුද වෙති. කේලාම් කියන්නහුද වෙති. ඔවුනොවුන් භෙද කරන්නාහුද වෙති. මහණ බ්‍රහ්මචර්යාවෙහි හැසිරෙව ඒ බ්‍රහ්මචර්යාවෙහි හැසිරෙන තෝ ධ්‍යානාදී සුවය නොහරින්නෙහි යයි’ වදාළේය.

“මේ ස්ත්‍රී මා කැමැත්තීයයි සතුටු නොවෙව. මා නොකැමැත්තීයයි ශොක නොකරව ස්ත්‍රීන්ගේ භාවය හෙවත් අදහස නොදත හැක්කේය. කුමක් මෙන්ද? දියෙහි මත්ස්‍යයාගේ ගමන මෙනැයි” කීයේය.

“ගංගාවද මාර්ගයද සුරාපාන ශාලාවද සභා ශාලාවද පැන් මඩුවද යන මොහු යම් සේ (සියල්ලන්ට සාධාරණ වෙද්ද) ලෝකයෙහි ස්ත්‍රීහුද එසේමැයි එහෙයින් පණ්ඩිත ජනයෝ මේ ස්ත්‍රීන්ට නොකිපෙත්ය”යි කීයේය.

“මුදු ලක්ඛණාව නොලදින් පෙර එක් තෘෂ්ණාවක් විය. විශාල නෙත්‍ර ඇත්තී යම් තැනක පටන් ලබන ලද්දීද. ඒ තෘෂ්ණාතොමෝ ගෘහොපකරණාදියෙහි අනෙක් තෘෂ්ණාවක් ඉපදවීයයි” කීයේය.

“දෙවයන් වහන්ස, පුත්‍ර තෙමේ මාගේ ඇකයෙහිමය. ස්වාමිතෙමේ හුදකලාව මඟ යන්නාවූ මට සුලභය. යම් දෙශයකින් සහෝදරයකු ගෙණ එම්ද, ඒ මාතෘකුක්ෂි නම් දෙශය නොදක්නෙමි”යි (එහෙයින් මාගේ සහෝදරයා දෙවයි ඉල්වූ.)

“යම් පුද්ගලයෙකු කෙරෙහි සිත පිහිටාද, සිතත් දුටු පමණෙකින් පහදීද, නුදුටු විරූදවූ ඒ පුරුෂයා කෙරෙහි එකාන්තයෙන් විශ්වාස කරන්නේයයි” කීයේය.

“යම් විෂයක් හරණ ලදද ඒ වමනය කළ විෂය මම ජීවිත හේතුවෙන් නැවත හැරගනිම්ද, එයට නින්දා වේවා, මාගේ ජීවත් වීමට වඩා (විෂය උරා නොගෙන ගින්නට වැද) මිය යෑමම උතුම්යයි” කීයේය.

“යම් රටක් දිනන ලද්දේ නැවත සතුරන් විසින් පරදවනු ලැබේද, නොහොත් සතුරන් මැඩ ලැබූ යම් ජයක් නැවත සතුරන් විසින් පරදවනු ලැබේද, ඒ දිනුම මනාකොට දිනන ලද්දක් නොවේ. යමක් සතුරන් මැඩ දිනන ලදද නොහොත්, යම් ජයක් සතුරන් විසින් නොපරදවනු ලැබේද, ඒ දිනීම වනාහි යහපත් කොට දිනුවා නම් වේයයි” කීයේය.

“යමෙක් තෙමේ පළමු කටයුතුදෑ පසුව කරන්නට කැමැතිවේද, හෙතෙමේ ළුණු වරණ දඬු බිඳි ශිෂ්‍යයා මෙනි. එබඳු පුද්ගලතෙමේ පසුව තැවේ යයි” කීයේය.

“කළගුණ නොදන්නාවූ නිරන්තරයෙන් අනුන්ගේ සිදුරු සොයන්නාවූ පුරුෂයාහට ඉදින් සියලු පොළොව දුන්නේ වී නමුත් ඔහු සතුටු කළ නොහැක්කේයයි” කීයේය.

“ගඟ දියෙහි යන්නාවූ දරදඬු නඟා ගොඩ තබන ලද්දේ උතුම් වේ. කළගුණ නොදන්නා සමහර පුරුෂයෙක් උතුම් නොවේ මැයි මේ ලෝකයෙහි සමහර පණ්ඩිත මනුෂ්‍යයෝ සැබවක්ම කීවේලුයි” කීයේය.

“බොහෝවූ එක්වසිටි නෑයෝ යහපත්හ. වනයෙහි හටගත්තාවූ වෘක්ෂයෝද, ඝනව සිටි හෙයින් ශොභනයහ. තනිව සිටියාවූ මහත්වූද වන දෙටු රුක වාතයතෙමේ උදුරා දමායයි” කීයේය.

“මේඝය ගර්ජනා කරව. කවුඩු සමූහයාගේ මත්ස්‍ය නිධානය නසව. කපුටු සමූහයා ශෝකය පිණිස රඳවව, මාද ශෝකයෙන් මුදවවයි” කීයේය.

“ගමෙහිද, සැකනැත්තේ වෙමි. අරණ්‍යයෙහිද මට කිසි භයක් නැත්තේය. මෛත්‍රියෙන්ද කරුණාවෙන්ද සෘජුවූ බ්‍රහ්මලොකගාමී මාර්ගයට ආරූඪ වූයෙමි. නොහොත් සිල්වත්බව හේතුකොටගෙණ කාම ද්වාරාදියෙන් අකුටිල හෙයින් ඍජුවූ දිව්‍යලෝක ගාමී මාර්ගයට නැංගේ වෙමියි” කීයේය.

“ලබු කබල් ගැලෙති පාෂාණයෝ ඉල්පෙති. මැඩි පැටියෝ කෘෂ්ණ සර්පයන් ගිලිති. කවුඩෙකු ස්වර්ණහංසයෝ පිරිවරති. එළුවන්ට භයින් වෘකයෝ තැතිගනිති. විපර්යාසයෙක් පවතී. මේ කාලයෙහි මේ ස්වප්නයන්ගේ නිෂ්පත්ති නැත්තේය”යි කීයේය.

“දෙදෙනම ලුහුඬු පා ඇත්තාහ. දෙදෙනම කුණ්ඨවූ අත් ඇත්තාහ. (දණින් වැලමිටෙන් පාත ලුහුඬු පුරුක් ඇත්තාහ.) දෙදෙනම විසමවූ ඇස් ඇත්තාහ. හෙවත් වපරයහ. දෙදෙනාගේම හිසෙහි පිළිකාවෝ හටගත්හ. මම ඉල්ලීසයා නොදකිමියි” කීයේය.

“යම් කලෙක්හි ගවයෝ පැහැරගෙණ යන ලද්දාහුද, නසන ලද්දාහුද, ගෘහයෝ දවන ලද්දාහුද ජනතෙමේද තිර කොට බැඳගෙණ යන ලදද එකල්හි නැසුනු පුත්‍රයන් ඇත්තියගේ පුත්‍රතෙමේ අමධුරවූ ශබ්ද ඇති පටහ බෙරය වාදනය කරමින් ආයේයයි” කීයේය.

“භීමසේනය, තා විසින් යමක් කියන ලදද නැවත පසුව තාගේ කුණුව වැහෙන හෙයින් පූතිසර නම් වූ ශරීර මළ ධාරාවෝ වෑහෙත්. තාගේ යුද්ධ කථාවද මේ පීඩාවද යන දෙක සම නොවේයයි” කීයේය.

“සුරා පීම්හ, නැටුවෙමු, ගායනා කෙළෙමු. (නැවත ඒ නුසුදුසුය කියා හැඬීමි.) සිහි මුලාකරණ සුරාව පානයකොට යම් හෙයකින් වඳුරෝ නොවූයෙමුද එයම යෙහෙකැයි මෙසේ තමන්ගේ නුගුණ කීහු.”

“පළිඟු ප්‍රාසාදයද රජත ප්‍රාසාදයද, මාණික්‍ය ප්‍රාසාදයද ඉක්ම ඒ තෝ පාෂාණමයවූ උර චක්‍රයෙන් මඩනා ලද්දෙහි යම් හෙයකින් වූයේද, එහෙයින් ජීවත්වනතාක් උරචක්‍රයෙන් තෝ නොමිදෙන්නෙහියයි” කීයේය.

“ඒකාන්තයෙන් සත්පියවරක් එක්ව ගමන් කිරීමෙන් මිත්‍රවේ. දොළොස් දිනක් එක්ව විසීමෙන් වනාහි සහායයාවේ. “මසකින්ද, අඩ මසකින්ද, නෑයෙකු හා සමවේ. ඉන් වැඩිකලක් එක්ව විසීමෙන් ආත්ම සමානයෙක්ද වේ. ඒ මම ආත්ම සුඛය හේතුකොටගෙණ බොහෝ කලක් වැස පුරුදුවූ කාලකණ්ණි නම්වූ යහළුවා කෙසේ හැර පියම් දැයි” කීයේය.

“නිරෝගි බව නම්වූ උතුම්වූ ලාභයද ආචාරශීලයද, ගුණයෙන් වැඩිහිටියන්ගේ අනුමතියද (හෙවත්) අවවාදයද, බහුශ්‍රැත බවද, සුචරිත ධර්මයන්ට අනුව පැවැත්මද, නොපසුබටවූ සිත් ඇති බවද කැමති වන්නේය. මේ සදෙන අභිවෘද්ධියට ප්‍රධානවූ ද්වාරයෝ (හෙවත් උපායයෝ) වෙතියි” කීය.

“මත්තෙහි වන දෝෂ නොදැක යමෙක් කම්සැප සේවනය කෙරේද, ඒ කාමයෝ ඔහු විපාකාන්තයෙහි (නරකාදියෙහි උපන්නාහු) නසත්, කුමක් මෙන්ද යත්? අනුභව කරණ ලද කිම්පක්ක නම්වූ විෂ ඵලය මෙනි.”

“ශීලයම යහපත්වේ. ලෝකයෙහි ශීලය උතුම්ය. බලව, ඝොරවූ විෂ ඇති සර්පතෙම සිල්වත් වෙමියි අනුන්ට හිංසාවක් නොකෙරේයයි” කීයේය.

“යම් රහත්කෙනෙකුගේ දිට්ඨාදී මංගලයෝ මනාකොට නසන ලද්දාහුද, චන්ද්‍රග්‍රහණාදී උත්පාදයෝද, ශුභවූ ස්වප්නයෝද, සුභග, දුර්භගාදී ලක්ෂණයෝද යන මේ දෘෂ්ටිස්ථානයෝ මනාකොට නසන ලද්දාහුද, මංගල දෝෂයෙන් ඉක්ම පැවැත්තේද, ක්‍රොධ උපනාහ. ආදීවශයෙන් ගන්නාවූ තරඟයන්ද, කාමයෝගාදීවූ යෝග ධර්මයන්ද මැඩපවත්වා සිටියේද, ඒ ක්ෂීණාශ්‍රවතෙම කිසි කලෙකත් ප්‍රතිසන්ධිවශයෙන් මෙලොවට නොඑන්නේයයි” වදාළේය.

“යහපත්වූ වචනයක්ම කියන්නේය ලාමකවූ තෙපුලක් නොකියන්නේය. යහපත් වචනයාගේ මෝක්ෂය හෙවත් බිණීම ප්‍රශස්තය. ලාමකවූ තෙපුල මුදා හෙවත් කියා මෙලොව පරලොව තැවෙන්නේ යයි” වදාළේය.

“මෘදුවූ බස් කියන්නාවූ තොපගේ වචනයම සිළුටුවී තණ ගසක් පමණෙක කුකුස් කරමින් ඇළුනෙහිය. නිෂ්ක (කලං 25 ක රන්) සියයක් ගෙණයන්නෙහි නොඇළුනෙහිද වීයයි” කීයේය.

“යමෙක් පෙර අනුන් විසින් කරණලද උපකාර ඇත්තේ නිෂ්පාදිත කෘත්‍ය ඇත්තේ එය නොදනීද, පසුව කටයුත්තක් පැමිණිකල්හි එයට කිසිවක්හු නොලබායයි” කීයේය.

“උතුම්වූ තේජස් ඇති විෂ තැවරුණාවූ පස ඇටය ගිලින්නාවූ පුරුෂතෙම විෂ තැවරූ බව නොදනී. කොල ගිලව, පාපීවූ අක්ෂධූර්තය පස ඇටය ගිලව. පසුව තට මෙහි නොමිහිරි බව වන්නේ යයි” කීයේය.

“යුද්ධය ලංව ඇතිකල්හි ශූරවූ පුරුෂයා කැමතිවෙති. මන්ත්‍රණය කරණ කල්හි කළ මන්ත්‍රණය ප්‍රකාශ නොකරණ හෙයින් අකුතුහල පුරුෂයා කැමතිවෙති. ආහාරපාන එළවූකල්හි හෝ ප්‍රියවූවහුද කැමති වෙති. ප්‍රශ්න විසර්ජනාදීවූ අර්ථයක් උපන් කල්හි පණ්ඩිතයා කැමතිවෙත් යයි” කීයේය.

“පෙර විශ්වාසව පසුව අවිශ්වාසවූවහු කෙරෙහි විශ්වාස නොකරන්නේය. පෙර අවිශ්වාසව පසුව විශ්වාසවූවහු කෙරෙහිද, විශ්වාස නොකරන්නේය. කුමක්හෙයින්ද යත්? ඒ දෙදෙනා කෙරෙහිම විශ්වාසය හේතුකොටගෙණ භය පැමිණේ. කුමක් මෙන්ද යත් මීවින්න කෙරෙන් භය පැමිණි සිංහයාමෙනි. (නොහොත්) විශ්වාස වශයෙන් සිංහයා කරා පැමිණි මීවින්න මෙනැයි’ කීයේය.

“සූර්යතාපයෙන් විශේෂයෙන් තැවුනෙම්, හිම ජලයෙන් විශේෂයෙන් ශීතල වූයෙමි. භයානකවූ වනලැහැබ්හි හුදකළාවූයෙම්, නිර්වස්ත්‍රවූයෙම් ගිනි ලංව නොහිඳිනෙම්, බඹසර සෙවීමෙහි යෙදුනෙමි, මුනි නම් වී මියි” කීයේය.

“සංස්කාරයෝ ඒකාන්තයෙන් අනිත්‍යයහ. ඉපිද නස්නා ස්වභාව ඇත්තාහ. ඉපිද නිරුද්ධ වෙත්. ඒ සංස්කාර ධර්මයන්ගේ සංසිඳීමයයි කියන ලද නිර්වාණයම සැපයයි” වදාළේය.

“මුවවිට දක්වා පිරුණාවූ නොවැගිරෙන්නාවූ, තලතෙල් පාත්‍රය යම්සේ ගෙණයන්නේද එසේම නොගියවිරූ දිශාවවූ නිවන පතන්නේ ස්වකීයවූ සිත රක්නේයයි” වදාළේය.

“ජීවකයාද මළහු දැක ධනපාලියද දුප්පත්වූවා දැක පන්ථකයාද වනයෙහි මං මුළාවූවහු දැක පාපකයා නැවත ආයේයයි” කීයේය.

“පණ්ඩිතයා නම් යහපත්වේ. නාම මාත්‍රයෙන් අතිපණ්ඩිත නම්වූ තැනැත්තේ උතුම් නොවේමැයි අතිපණ්ඩිතවූ පුත්‍රයා විසින් ඇසිල්ලකින් දවන ලද්දේ වීමියි” කීයේය.

“රැස්වූවන් අතුරෙන් දහසකටත් වැඩිවූ ප්‍රඥා රහිතවූ ඔව්හු අවුරුදු සියයකුදු හඬන්නාහු නමුදු යමෙක් කියනලද වචනයාගේ අර්ථය දනීද, සප්‍රාඥවූ ඒ පුරුෂතෙමේම හුදකලාවූයේද, උතුම් වේයයි” කීයේය.

“නොමිහිරි දෙය මිහිරි ස්වරූපයෙන්ද, අප්‍රිය වස්තුව ප්‍රිය ස්වරූපයෙන්ද දුක සැපය වශයෙන්ද ප්‍රමාදවූ පුරුෂයා ඉක්මවා පවතීයයි” වදාළේය.

“රැස්වූවන් අතුරෙහි සියයකට අධිකවූද, ප්‍රඥා රහිතවූ ඔව්හු අවුරුදු සියයක් සිතා බලන්නාහු නමුදු යමෙක් කියනලද වචනයාගේ අර්ථය දනීද, ප්‍රඥා සහිතවූ හෙතෙම එකලාවූයේම උතුම් වේ යයි කීයේය.

“යමෙක් දුක් ඇති තැනැත්තියට ආරක්ෂාස්ථානය වන්නේද, මාගේ ඒ පියතෙම වනයෙහි මිත්‍රද්‍රොහි කර්මය කෙරෙයි. වනය මැද ඒ මම කවරෙකුට හඬා කියම්ද? යමෙක් ආරක්ෂාකරන්නේද, හෙතෙම බලාත්කාරකම් කෙරේයයි” කීයේය.

“යම් තැනක වෛර ඇති පුද්ගලතෙම වෙසේද, එතන්හි නුවණැත්තේ නොවසන්නේයි කුමක් හෙයින්දයත්? වෛර ඇත්තවුන් අතුරෙහි එක් දවසක් හෝ දෙදවසක් හෝ දුකසේ වාසය කෙරේයයි” කීයේය.

“සතර දෙනෙකුන්ගෙන් නොසතුටුව අටදෙනෙකු ළඟට ගියේය. අට දෙනෙකුගෙන් නොසතුටුව සොළොස් දෙනෙකු ළඟට ගියේය. සොළොස් දෙනෙකුගෙන්ද නොසතුටුව දෙතිස් දෙනෙකු ළඟට ගියේය. වැඩි වැඩියක් පතන්නේ උරචක්‍රයට ලංවීය. තෘෂ්ණාවෙන් නසනලද පුරුෂයාගේ මස්තකයෙහි උරචක්‍රය භ්‍රමණය වේයයි” කීයේය.

“වනයෙහි බොහෝ වූ දුර්වලවූ යම් මේ දරකඩක් සුළඟ බිඳීද, ඒ දර බිඳීමට හස්තිය, ඉදින් බිය වෙහි නම් ඒකාන්තයෙන් තෝ කෘශවූයෙක් වන්නෙහියයි” කීයේය.

“ඒකාන්තයෙන් ඉතා සුවසේ ජීවත්වන්නාවූ මා තවන්නාවූ නොහොත් කැමති කැමතිදෑ පිසන්නාවූ සැළින් හෝ ලිඳෙන් පැන් ගන්නා කිනිස්සක් නොහොත් කුඩා භාජනයක් මෙන් අනුන්ගෙන් වස්තුව හැර ගන්නාසේ දන්නාවූ අඹුවය යන නමින් සෙර ස්ත්‍රියක් තෙල්ද, ලුණුද, යන කැමති කැමතිදෑ ඉල්වායයි” කීයේය.

“යම් කෙබඳුවූද ශිල්පයක් ඉතා යහපත එළුබෙටි විදීමෙන් සතර දිග්හි වූ ගම් ලබන ලද්දාහුයයි” කීයේය.

“හික්මීමට සුදුසුවූ ශිල්පයන් ඉගෙණ ගන්නේය. ප්‍රයෝජන කිමදයත්, ඒ ඒ ශිල්පයෙහි කැමතිවූ ජනයෝ ඇත්තාහ. යම්හෙයකින් ජනපදයෙන් පිටත්හි උපන්නාවූ ස්ත්‍රිතොමෝ මනාකොට කළ මළපහකිරීමෙන් (හෙවත්) හිරිඔතප් ඇතුව විළියෙන් මුවාව කළ මළ පහකිරීමෙන් රජහු සතුටුකරවීද, එහෙයිනැයි” කීයේය.

“පුරුෂතෙම යම්බඳු ආහාරයක් ඇත්තේවේද, ඔහුගේ දේවතාවාද එබඳු ආහාරයක් ඇත්තී වේ. මේ කුඩු කැවුම ගෙණෙව. මාගේ කොටස නොනසවයි” කීයේය.

සියල්ල එකතුවූ සුවඳක් නැත. අමිශ්‍ර හෙයින් පිරිසුදුවූ පුවඟු මල්ද සුවඳ විහිදෙයි. මේ ධූර්ත තැනැත්තිය බොරු කියයි. මැහැල්ලී තොමෝ සැබවක් කීවායයි” කීයේය.

“ඉදින් රාජොත්තමය, නුඹ පුතුට වඩා පියා උතුම් යයි මෙසේ හඟින්නෙහි නම් එබැවින් ඔබගේ අශ්ව තරයාට වඩා මේ ගද්‍රභයා උතුම් වේ. එයට කරුණු කිමයත්? අශ්වතරයාට වනාහි කොටළුතෙම පියා වේයයි” කීයේය.

“යම් තැනෙක්හි හත්සුණු බත් තබා විකුණන කාඩි තබා විකුණන කඩ පිළෙක් ඇත්ද, යම් තැනෙක්හි පිපුනාවූ කොබෝලීල ගසක් ඇද්ද, යම් අතකින් කම්ද, ඒ අත දිශාවෙන් මග කියමි. යම් අතකින් නොකම්ද, ඒ අත දිශාවෙන් නොකියමි. යව මැදුම්ගම පිහිටි අපගේ ගෙට මාර්ගය වේ. මේ සඟවා කී මාර්ගය හෙවත්, කාරණය දැන ගණුවයි” කීයේය.

“බමුණ රා බොනලද සිවළාගේ වචනය අදහන්නෙහිද, ඔහුට බෙල්ලන් සියයකුදු නැත, කහවණු දෙසියයක් කොයින් දැයි” කීයේය.

“බහු චින්තී නම්වූ මත්ස්‍යයාද, අල්ප චින්තී නම් මත්ස්‍යයාද යන දෙදෙන දැළෙහි බැඳුනාහ. ප්‍රමාණවත් සිතිවිලි ඇති හෙයින් මිත චින්තී නම්වූ මත්ස්‍යතෙම දැළෙන් මිදීය. ඒ (බොහෝ සිතන) (ටිකක් සිතන) යන දෙදෙන ඒ ජලයෙහි මිත චින්තී නම් මත්ස්‍යයා හා එක්වූවාහුයයි කීයේය.

“යමක්තොමෝ ලොල්වූ හැසුරුම් ඇත්තී අනුන්ට අනුශාසනා කරන්නීද, ඒ මේ ශාරීකාතොමෝ චක්‍රයෙන් නසන ලද්දී පහවූ පක්ෂ ඇත්තී මාර්ගයෙහි සයනය කෙරේයයි” කීයේය.

“ආචාර්යය අධිකවූ ක්‍රියාවක් කෙළෙහිය නුඹගේ ශිෂ්‍යවූ මටද මේ කාරණය රුචි නොවේ. සතර වන ශස්ත්‍රය (හෙවත්) ආයුධය පැන පස්වන ආයුධයෙහි ඇවිණියේ වෙහියයි” කීයේය.

ඉතා ශබ්දවූ බොහෝ බල ස්වභාව ඇත්තාවූ කල් ඉක්මවා කියනලද වචනය නුවණ නැත්තහු නසයි. කුමක් මෙන්ද යත්? පමණ ඉක්මවා හැඬූ වටුවා මෙනි. (යම්සේ වටුවා නිතර ශබ්දකිරීමෙන් විනාශයට ගියේද, එසේම දොඩමළු තැනැත්තේ විනාශයට පැමිණේ.”)

“පුරුෂතෙම නොසිතන්නේ හෙවත් දුකට පැමිණ මේ උපායෙන් මේ දුකෙන් මිදෙමියි. කරුණු නොසළකන්නේ විශේෂයට නොපැමිණේ සිතන ලද කර්මයාගේ ප්‍රයෝජනය බලව, වධ බන්ධනයෙන් මිදුනේ වෙමියි” කීයේය.

“මව්පිය දෙදෙනා කෙරෙහි නොවැඩුනාවූ ඇදුරු කුලයෙහි නොවිසූ මේ කුකුළා හැඬීමට සුදුසු කාලය හෝ නුසුදුසු කාලය නොදනීයයි” කීයේය.

“යම් තැනෙක්හි අඥානයෝ කථා කෙරෙද්ද, එතැන්හි බන්ධනයට නුවණැත්තෝ කථා කෙරෙද්ද, එහි බන්ධනයට සුදුස්සෝද මිදෙත් යයි” කීයේය.

“ජාත්‍යාදීන් සමාන වූයේද මිත්‍ර ධර්මය කරන්නේය. නොහොත් ජාත්‍යාදියෙන් ශ්‍රේෂ්ඨ වූයේද මිත්‍ර ධර්මය කරන්නේය. ජාත්‍යාදියෙන් හීනවූද එකෙක් මිත්‍ර ධර්මය කරන්නේය. ඒ මිත්‍රයෝ ව්‍යසනයෙහිදී උත්තමවූ අර්ථයක් කරන්නාහුය. කවරෙකු මෙන්ද යත්? බුරුත ගස උපන් (මහෙශාක්‍ය දෙවතාවූ) මමත් (දිය බෙරලිය ගස උපන් අල්පෙශාක්‍ය දෙවතාවූ) කුස නාලිත් යම්සේද එමෙනි.”

“නුවණ නැත්තේ යසස් ලැබ තමහට අනර්ථයක් කෙරේ. තමහටද අන්‍යයන්ටද හිංසා පිණිස පිළිපදී යයි” කීයේය.

“අඥානතෙම සියලු තන්හි නොකියයුතු යුතු වචනය හැම තැන්හී කියයි. මෙතෙම මිදුනු කිරිද නොදන්නේය. නඟුලිසද නොදන්නේය. කුමක් හෙයින්ද යත්? මෙතෙම මිදුනු කිරිද නඟුලිස යයි සිතාද, එහෙයිනි.”

“නුවණැති පුරුෂතෙම උත්සාහ කරන්නේමැයි නොකලකිරෙන්නේය. ව්‍යායාමයාගේ ප්‍රයෝජනය බලව, ඒ කවරේද යත්? මෙසේද මෙසේද වීයයි ශ්‍රැති වශයෙන් නොව ප්‍රත්‍යක්ෂ වශයෙන්ම අඹ බොහෝ තපස්වීන් විසින් අනුභව කරණ ලදහයි කීයේය.”

“ඒ පුරුෂතෙම තමාගේ තොරතුරු නොදන්නා අන් ජනපදයකට ගියේ බොහෝ කොටද පරිභව වචනාදීන් කියන්නේය. තම ස්වාමිතෙම නැවත අවුත් දූෂණය කරන්නේය. කටාහකය, සම්පත් අනුභව කරවයි” කීයේය.

“එකෙකුට එසේම යහපත් වෙයි. එකෙකුට එසේම අයහපත් වෙයි. එහෙයින් සියල්ලම යහපත් නොවෙයි. සියල්ලම අයහපත් නොවේ යයි කීයේය. (සමහරුන්ට ඉෂ්ටදායකවූ කටයුත්ත සමහරුන්ට අනිෂ්ට දායකමය, යනුයි.”

“ඒ දේශයෝය. ඔහු වස්තූහුය වනය ගොචරකොට ඇත්තාවූ මමද දනිමි. ස්වාමිහු තා දැනගෙණ හැරගන්නාහුය. කලණ්ඩුකය, කිරිබීම් කරවයි කීයේය.”

“යමෙක් ඒකාන්තයෙන් දශකුශල ධර්මයන් ද්වජයක් කොට ගෙණ සත්වයන් විශ්වාසකොට ගෙණ සැඟවුනේ පාපයෙහි හැසිරේද, ඔහුගේ ඒ ව්‍රතය බිළාල ව්‍රත නම් වේ.”

“මේ මුදුන පිං පිණිස නොවෙයි. මේ මුදුන කෑම පිණිසවේ. ඇඟිලි ගණනට මූසික වර්ගයා නොපැමිණේ. අග්ගිකය, තාගේ මීයන් ගණන් කිරීම ප්‍රමාණයක් වේවායි” කීයේය.

“කෝසියාව, ලෙඩෙමි යන කීම පරිද්දෙන්ම ලෙඩට සුදුසු බෙහෙත් අනුභවකරව, තී අනුභව කළ ප්‍රණීත ආහාරවූ පරිද්දෙන්ම කියව, තීගේ කීමද වැඳීමද යන මේ දෙක සම නොවේයයි” කීයේය.

“යම්කිසි හීනවූද, උත්තම වූද, වස්තුවක්හුගේ නොගැන්මෙන් අඥානයාගේ මිත්‍රයෝ කිළුටුවූවාහු වෙත්, (හෙවත්) බිඳෙත්. එහෙයින් මිත්‍රයා විසින් දෙනලද බොල් කුරුණි සතර ගණිමියි, මාගේ මිත්‍රභාවය පිරිහීමට නොයේවා. මේ මිත්‍රත්වය කලක් නොපවතීවායි” කීයේය.

“දක්ෂවූ පසේබුදුවරයන්ගේ අවවාදයෙහි දැඩිවූ ධෛර්‍ය්‍යයෙන්ද, සිත් තැතිගැණීමද, ශරීරය කම්පාකරණ මහත් භය ඇති බවද, හේතුකොට ගෙණ නොනැවතිහෙයින්ද, යකින්නන්ගේ වශඟබවට නොපැමිණියෙමු. මට මහත්වූ භයින් ඒ සෙත්බව වූයේය.”

“යම් තැනෙක්හි නිර්භයද, එතන්හී සතුරා නැගීසිටියේය. ජලය මැද ඝතාසන නම්වූ ගින්න දිළිහේ. පොළොවෙහිවූ ගසෙහි අද අපට වාසයෙක් නැත. නොයෙක් දිශාවන් සේවනය කරව්. අද අපට පිහිටවූ තැනින් භය උපන්නේයයි” කීයේය.

“යම් සචිත්තක සත්වකෙනෙක් ඇද්ද ඔවුහූද දුගීහ. අසංඥ භවයෙහි උපන්නාවූ යම් අචිත්තක සත්ව කෙනෙක් ඇද්ද ඔවුහුද (නෙවසඤ්ඤා නාසඤ්ඤායතන සමාපත්තිය නොලැබීමෙන්) දුර්ගතයහ. මේ (සංඥී භාවයද, අසංඥී භාවයද යන) දෙක දුරු කරව. ඒ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතන සමාපත්ති සැපය නිර්දෝෂ වේයයි” කීයේය.

“චන්ද්‍රයා වැනිවූ ඔදාත කසිනයද, සූර්යයා වැනිවූ පීත කසීනයද යමෙක් මෙහිලා නුවණින් අරමුණු කොට ඇතුළුවේද, හෙවත් එහි පිහිටාද, නොහොත් චන්ද්‍රප්‍රභාව යම් තැනෙක පතලේද සූර්යප්‍රභාවයම තැනෙක පතලේද ඒ තන්හි ප්‍රතිභාග කසිනය වඩා ඒ අරමුණු කොට ධ්‍යානය උපදවන්නේය. මෙසේ දෙවැදෑරුම් ආලෝකය ප්‍රඥාවෙන් වඩාද, මෙසේ වැඩූ විතර්ක රහිතවූ ද්විතීය ධ්‍යානයෙන් ආභශ්වර බ්‍රහ්ම ලෝකයට පැමිණියේ වේයයි” කීයේය.”

“යමක් ලබන ලදද එයින් සතුටු විය යුතුයි. අධිකවූ ලෝභය වනාහි ලාමකවේ. හංසරාජයා ගෙණ ස්වර්ණයෙන් පිරිහුණේයයි කීයේය.

“යම් තැනෙක්හි එක් බළලෙක් (මූෂිකාදි කිසි ගොදුරක්) ලබාද එතැන්හි දෙවෙනි බළලෙක් උපදී. තුන්වෙනි බළලෙක්ද, සතරවෙනි බළලෙක්ද, උපදී. තීගේ මේ පළිඟු බිලය බබ්බුකා බිල නම් වේ.

“මෝඩය, තට ජටායෙන් කවර ප්‍රයෝජනද? තට අඳුන් දිවි සමින් කවර ප්‍රයෝජනද? තාගේ හෘදය රාගාදියෙන් ගහනය. පිටත තපස් වෙස් දැරීමෙන් පිරිමදනෙහියයි” කීයේය.

“ඇස් දෙක බිඳුනහ. ගොඩ තිබූ වස්ත්‍රයද නැති විය. යෙහෙලිය හා ගෙහි අඹුවගේ කලහයවිය. දියෙහිද, ගොඩෙහිද යන දෙතන්හි අවුලට පැමිණි වැඩ ඇත්තේ වෙහියයි” කීයේය.

“නිරන්තරයෙන් බියපත්වූ සිත් ඇත්තාහ. සියලු ලෝකයා වෙහෙසන්නාහ. එහෙයින් අපගේ නෑයන්වූ ඒ කවුඩන්ගේ වුරුණු තෙල් නැත්තේ යයි” කීයේය.

“ලාමක ජනයා සේවනය කරන්නා එකාන්තයෙන් සැපය නොලබයි. කුමක් මෙන්ද යත්? ගොධා කුලයේ කටුස්සා මෙන් තමා විනාශයට පමුණුවා යයි” කීයේය.

“යම් හෙයකින් මළහු මෙන් හෝනෙහිද, තාගේ මේ කාරය දැනගත නොහැකිය. දඬු කෙළවර ගෙණ අදිනු ලබන්නාවූ යම් බඳුවූ තාගේ අතින් මුගුරු දණ්ඩ නොමිදේද, එහෙයිනැයි” කීයේය.

“තාගේ හිස් මුල්ද නික්මුණහ. මස්තකයද පළන ලදී. තාගේ සියලු පරාළ පතු හෙවත් ඉල ඇට බිඳුනහ. අද වනාහි තෝ බබළන්නෙහියයි” කීයේය.

“අසත්පුරුෂවූ වහ්නි දෙවතාවෙනි, යම් බඳුවූ තා වාලධියෙන් පුදමු. මෙපමණකුදු බොහෝයයි සිතව මාංශානුභවයට සුදුසුවූ තට අද මස් නැත. පින්වත් තෙමේ නගුටද පිළිගණීවා”යි කීයේය.

“රාධය, තෝ අර්ධ රාත්‍රිය නොපැමිණි කල්හි (මෙතෙක් දෙන අඩුයයි) නොදන්නෙහිය අව්‍යක්තවූ විලාපයක් කියන්නෙහිය. බ්‍රාහ්මණයා කෙරෙහි බැමිණි නොඇළුණි වේයයි කීයේය.

අපගේ වනාහි හකුදෙක ශාන්තයහ. මුඛයද වියලෙහි වීර්ය කරම්හයි දිය අදුම්හ. වීර්ය කොට කෙළවරකට නොයා හැක්කම්හ. සමුද්‍රය ඉඩ පමණින් පිරේම යැයි” කීයේය.

“කවුඩු තෙමේ මට අනියි යන යමක් ඇද්ද මේ දුක් නොවෙයි. සාමාව වනුක් මලින් රැඳූ වස්ත්‍රයෙන් යුක්තවී ඉල්මාසයෙහි වාරොත්සවය නොවිඳින්නේය යන යමක් ඇද්ද මේ දුක් වේයයි” කීයේය.

“මම නැවත, නැවතද හස්ති ශරීරයට ඇතුළු නොවන්නෙමි. ඒ එසේමැයි භයින් තැති ගත්තේවෙමියි” කීයේය.

“මේ ගස දෙ පැත්තෙහි එක එක පත්‍ර ඇත්තේය. භූමියෙන් සතරඟුලක් පමණ වැසියේත් නොවෙයි. හලාහල විෂයකට බඳු ඵලයෙන් යුක්තවූ මේ ගස මහත්ව වැඩියේ නම් කුමක් වන්නේදැයි” කීයේය.

“යමෙක් අසත්පුරුෂයාට උපකාර කෙරේද, අසත්පුරුෂයා සෙවනය හෝ කෙරේද, ඔහුම ආහාරය කරන්නේය. කුමක් මෙන්ද, යත්, ව්‍යාඝ්‍ර සඤ්ජීවක දෙදෙනා මෙනියි” කීයේය.