‘‘චතූහි , භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අපණ්ණකප්පටිපදං පටිපන්නො හොති, යොනි චස්ස ආරද්ධා හොති ආසවානං ඛයාය. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලවා හොති, බහුස්සුතො හොති, ආරද්ධවීරියො හොති, පඤ්ඤවා හොති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අපණ්ණකප්පටිපදං පටිපන්නො හොති, යොනි චස්ස ආරද්ධා හොති ආසවානං ඛයායා’’ති. පඨමං.

‘‘චතූහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අපණ්ණකප්පටිපදං පටිපන්නො හොති, යොනි චස්ස ආරද්ධා හොති ආසවානං ඛයාය. කතමෙහි චතූහි? නෙක්ඛම්මවිතක්කෙන, අබ්‍යාපාදවිතක්කෙන, අවිහිංසාවිතක්කෙන, සම්මාදිට්ඨියා - ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අපණ්ණකප්පටිපදං පටිපන්නො හොති, යොනි චස්ස ආරද්ධා හොති ආසවානං ඛයායා’’ති. දුතියං.

‘‘චතූහි , භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො අසප්පුරිසො වෙදිතබ්බො. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො යො හොති පරස්ස අවණ්ණො තං අපුට්ඨොපි පාතු කරොති, කො පන වාදො පුට්ඨස්ස! පුට්ඨො ඛො පන පඤ්හාභිනීතො අහාපෙත්වා අලම්බිත්වා පරිපූරං විත්ථාරෙන පරස්ස අවණ්ණං භාසිතා හොති. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො අයං භවන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො යො හොති පරස්ස වණ්ණො තං පුට්ඨොපි න පාතු කරොති, කො පන වාදො අපුට්ඨස්ස! පුට්ඨො ඛො පන පඤ්හාභිනීතො හාපෙත්වා ලම්බිත්වා අපරිපූරං අවිත්ථාරෙන පරස්ස වණ්ණං භාසිතා හොති. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො අයං භවන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො යො හොති අත්තනො අවණ්ණො තං පුට්ඨොපි න පාතු කරොති, කො පන වාදො අපුට්ඨස්ස! පුට්ඨො ඛො පන පඤ්හාභිනීතො හාපෙත්වා ලම්බිත්වා අපරිපූරං අවිත්ථාරෙන අත්තනො අවණ්ණං භාසිතා හොති. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො අයං භවන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො යො හොති අත්තනො වණ්ණො තං අපුට්ඨොපි පාතු කරොති, කො පන වාදො පුට්ඨස්ස! පුට්ඨො ඛො පන පඤ්හාභිනීතො අහාපෙත්වා අලම්බිත්වා පරිපූරං විත්ථාරෙන අත්තනො වණ්ණං භාසිතා හොති. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො අයං භවන්ති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො අසප්පුරිසො වෙදිතබ්බො.

‘‘චතූහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො සප්පුරිසො වෙදිතබ්බො. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො යො හොති පරස්ස අවණ්ණො තං පුට්ඨොපි න පාතු කරොති, කො පන වාදො අපුට්ඨස්ස! පුට්ඨො ඛො පන පඤ්හාභිනීතො හාපෙත්වා ලම්බිත්වා අපරිපූරං අවිත්ථාරෙන පරස්ස අවණ්ණං භාසිතා හොති. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො අයං භවන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො යො හොති පරස්ස වණ්ණො තං අපුට්ඨොපි පාතු කරොති, කො පන වාදො පුට්ඨස්ස! පුට්ඨො ඛො පන පඤ්හාභිනීතො අහාපෙත්වා අලම්බිත්වා පරිපූරං විත්ථාරෙන පරස්ස වණ්ණං භාසිතා හොති. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො අයං භවන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො යො හොති අත්තනො අවණ්ණො තං අපුට්ඨොපි පාතු කරොති, කො පන වාදො පුට්ඨස්ස! පුට්ඨො ඛො පන පඤ්හාභිනීතො අහාපෙත්වා අලම්බිත්වා පරිපූරං විත්ථාරෙන අත්තනො අවණ්ණං භාසිතා හොති. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො අයං භවන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො යො හොති අත්තනො වණ්ණො තං පුට්ඨොපි න පාතු කරොති, කො පන වාදො අපුට්ඨස්ස! පුට්ඨො ඛො පන පඤ්හාභිනීතො හාපෙත්වා ලම්බිත්වා අපරිපූරං අවිත්ථාරෙන අත්තනො වණ්ණං භාසිතා හොති. වෙදිතබ්බමෙතං , භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො අයං භවන්ති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො සප්පුරිසො වෙදිතබ්බො.

‘‘සෙය්‍යථාපි, භික්ඛවෙ, වධුකා යඤ්ඤදෙව රත්තිං වා දිවං වා ආනීතා හොති, තාවදෙවස්සා තිබ්බං හිරොත්තප්පං පච්චුපට්ඨිතං හොති සස්සුයාපි සසුරෙපි සාමිකෙපි අන්තමසො දාසකම්මකරපොරිසෙසු. සා අපරෙන සමයෙන සංවාසමන්වාය විස්සාසමන්වාය සස්සුම්පි සසුරම්පි සාමිකම්පි එවමාහ - ‘අපෙථ, කිං පන තුම්හෙ ජානාථා’ති! එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉධෙකච්චො භික්ඛු යඤ්ඤදෙව රත්තිං වා දිවං වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො හොති, තාවදෙවස්ස තිබ්බං හිරොත්තප්පං පච්චුපට්ඨිතං හොති භික්ඛූසු භික්ඛුනීසු උපාසකෙසු උපාසිකාසු අන්තමසො ආරාමිකසමණුද්දෙසෙසු. සො අපරෙන සමයෙන සංවාසමන්වාය විස්සාසමන්වාය ආචරියම්පි උපජ්ඣායම්පි එවමාහ - ‘අපෙථ, කිං පන තුම්හෙ ජානාථා’ති! තස්මාතිහ, භික්ඛවෙ, එවං සික්ඛිතබ්බං - ‘අධුනාගතවධුකාසමෙන චෙතසා විහරිස්සාමා’ති. එවඤ්හි වො, භික්ඛවෙ, සික්ඛිතබ්බ’’න්ති. තතියං.

‘‘චත්තාරිමානි, භික්ඛවෙ, අග්ගානි. කතමානි චත්තාරි? සීලග්ගං, සමාධිග්ගං (සමාධග්ගං (සී. ස්‍යා. කං)), පඤ්ඤාග්ගං, විමුත්තග්ගං - ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි අග්ගානී’’ති. චතුත්ථං.

‘‘චත්තාරිමානි , භික්ඛවෙ, අග්ගානි. කතමානි චත්තාරි? රූපග්ගං, වෙදනාග්ගං, සඤ්ඤාග්ගං, භවග්ගං - ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි අග්ගානී’’ති. පඤ්චමං.

එකං සමයං භගවා කුසිනාරායං විහරති උපවත්තනෙ මල්ලානං සාලවනෙ අන්තරෙන යමකසාලානං පරිනිබ්බානසමයෙ. තත්‍ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි - ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච -

‘‘සියා ඛො පන, භික්ඛවෙ (දී. නි. 2.217), එකභික්ඛුස්සපි කඞ්ඛා වා විමති වා බුද්ධෙ වා ධම්මෙ වා සඞ්ඝෙ වා මග්ගෙ වා පටිපදාය වා, පුච්ඡථ, භික්ඛවෙ, මා පච්ඡා විප්පටිසාරිනො අහුවත්ථ - ‘සම්මුඛීභූතො නො සත්ථා අහොසි, නාසක්ඛිම්හ භගවන්තං සම්මුඛා පටිපුච්ඡිතු’’’න්ති. එවං වුත්තෙ තෙ භික්ඛූ තුණ්හී අහෙසුං. දුතියම්පි ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි - ‘‘සියා ඛො පන, භික්ඛවෙ, එකභික්ඛුස්සපි කඞ්ඛා වා විමති වා බුද්ධෙ වා ධම්මෙ වා සඞ්ඝෙ වා මග්ගෙ වා පටිපදාය වා, පුච්ඡථ, භික්ඛවෙ, මා පච්ඡා විප්පටිසාරිනො අහුවත්ථ - ‘සම්මුඛීභූතො නො සත්ථා අහොසි, නාසක්ඛිම්හ භගවන්තං සම්මුඛා පටිපුච්ඡිතු’’’න්ති. දුතියම්පි ඛො තෙ භික්ඛූ තුණ්හී අහෙසුං. තතියම්පි ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි - ‘‘සියා ඛො පන, භික්ඛවෙ, එකභික්ඛුස්සපි කඞ්ඛා වා විමති වා බුද්ධෙ වා ධම්මෙ වා සඞ්ඝෙ වා මග්ගෙ වා පටිපදාය වා, පුච්ඡථ, භික්ඛවෙ, මා පච්ඡා විප්පටිසාරිනො අහුවත්ථ - ‘සම්මුඛීභූතො නො සත්ථා අහොසි, නාසක්ඛිම්හ භගවන්තං සම්මුඛා පටිපුච්ඡිතු’’’න්ති. තතියම්පි ඛො තෙ භික්ඛූ තුණ්හී අහෙසුං.

අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි - ‘‘සියා ඛො පන, භික්ඛවෙ, සත්ථුගාරවෙනපි න පුච්ඡෙය්‍යාථ, සහායකොපි, භික්ඛවෙ, සහායකස්ස ආරොචෙතූ’’ති. එවං වුත්තෙ තෙ භික්ඛූ තුණ්හී අහෙසුං. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච - ‘‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! එවං පසන්නො අහං, භන්තෙ! නත්ථි ඉමස්මිං භික්ඛුසඞ්ඝෙ එකභික්ඛුස්සපි කඞ්ඛා වා විමති වා බුද්ධෙ වා ධම්මෙ වා සඞ්ඝෙ වා මග්ගෙ වා පටිපදාය වා’’ති.

‘‘පසාදා ඛො ත්වං, ආනන්ද, වදෙසි. ඤාණමෙව හෙත්ථ, ආනන්ද, තථාගතස්ස - ‘නත්ථි ඉමස්මිං භික්ඛුසඞ්ඝෙ එකභික්ඛුස්සපි කඞ්ඛා වා විමති වා බුද්ධෙ වා ධම්මෙ වා සඞ්ඝෙ වා මග්ගෙ වා පටිපදාය වා’. ඉමෙසඤ්හි, ආනන්ද, පඤ්චන්නං භික්ඛුසතානං යො පච්ඡිමකො භික්ඛු සො සොතාපන්නො අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායණො’’ති. ඡට්ඨං.

‘‘චත්තාරිමානි, භික්ඛවෙ, අචින්තෙය්‍යානි, න චින්තෙතබ්බානි; යානි චින්තෙන්තො උම්මාදස්ස විඝාතස්ස භාගී අස්ස. කතමානි චත්තාරි? බුද්ධානං, භික්ඛවෙ, බුද්ධවිසයො අචින්තෙය්‍යො, න චින්තෙතබ්බො; යං චින්තෙන්තො උම්මාදස්ස විඝාතස්ස භාගී අස්ස. ඣායිස්ස, භික්ඛවෙ, ඣානවිසයො අචින්තෙය්‍යො, න චින්තෙතබ්බො; යං චින්තෙන්තො උම්මාදස්ස විඝාතස්ස භාගී අස්ස. කම්මවිපාකො, භික්ඛවෙ, අචින්තෙය්‍යො, න චින්තෙතබ්බො; යං චින්තෙන්තො උම්මාදස්ස විඝාතස්ස භාගී අස්ස. ලොකචින්තා, භික්ඛවෙ, අචින්තෙය්‍යා, න චින්තෙතබ්බා; යං චින්තෙන්තො උම්මාදස්ස විඝාතස්ස භාගී අස්ස. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි අචින්තෙය්‍යානි, න චින්තෙතබ්බානි; යානි චින්තෙන්තො උම්මාදස්ස විඝාතස්ස භාගී අස්සා’’ති. සත්තමං.

‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා විසුද්ධියො. කතමා චතස්සො? අත්ථි, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා දායකතො විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො; අත්ථි, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා පටිග්ගාහකතො විසුජ්ඣති, නො දායකතො; අත්ථි, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා නෙව දායකතො විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො; අත්ථි, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා දායකතො චෙව විසුජ්ඣති පටිග්ගාහකතො ච.

‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා දායකතො විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො? ඉධ, භික්ඛවෙ, දායකො හොති සීලවා කල්‍යාණධම්මො; පටිග්ගාහකා හොන්ති දුස්සීලා පාපධම්මා (පටිග්ගාහකො හොති දුස්සීලො පාපධම්මො (ස්‍යා. කං. ක.) ම. නි. 3.381 ඔලොකෙතබ්බං). එවං ඛො, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා දායකතො විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො.

‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා පටිග්ගාහකතො විසුජ්ඣති, නො දායකතො? ඉධ, භික්ඛවෙ , දායකො හොති දුස්සීලො පාපධම්මො; පටිග්ගාහකා හොන්ති සීලවන්තො කල්‍යාණධම්මා. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා පටිග්ගාහකතො විසුජ්ඣති, නො දායකතො.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා නෙව දායකතො විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො? ඉධ, භික්ඛවෙ, දායකො හොති දුස්සීලො පාපධම්මො; පටිග්ගාහකාපි හොන්ති දුස්සීලා පාපධම්මා. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා නෙව දායකතො විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා දායකතො චෙව විසුජ්ඣති පටිග්ගාහකතො ච? ඉධ, භික්ඛවෙ, දායකො හොති සීලවා කල්‍යාණධම්මො; පටිග්ගාහකාපි හොන්ති සීලවන්තො කල්‍යාණධම්මා. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණා දායකතො චෙව විසුජ්ඣති පටිග්ගාහකතො ච. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො දක්ඛිණා විසුද්ධියො’’ති. අට්ඨමං.

අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවන්තං එතදවොච - ‘‘කො නු ඛො, භන්තෙ, හෙතු කො පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසාව වණිජ්ජා පයුත්තා ඡෙදගාමිනී හොති? කො පන, භන්තෙ, හෙතු කො පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසාව වණිජ්ජා පයුත්තා න යථාධිප්පායා (යථාධිප්පායං (සී.)) හොති? කො නු ඛො, භන්තෙ හෙතු කො පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසාව වණිජ්ජා පයුත්තා යථාධිප්පායා (යථාධිප්පායං (සී.)) හොති? කො පන, භන්තෙ, හෙතු කො පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසාව වණිජ්ජා පයුත්තා පරාධිප්පායා හොතී’’ති?

‘‘ඉධ, සාරිපුත්ත, එකච්චො සමණං වා බ්‍රාහ්මණං වා උපසඞ්කමිත්වා පවාරෙති - ‘වදතු, භන්තෙ, පච්චයෙනා’ති. සො යෙන පවාරෙති තං න දෙති. සො චෙ තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගච්ඡති, සො යඤ්ඤදෙව වණිජ්ජං පයොජෙති, සාස්ස හොති ඡෙදගාමිනී.

‘‘ඉධ පන, සාරිපුත්ත, එකච්චො සමණං වා බ්‍රාහ්මණං වා උපසඞ්කමිත්වා පවාරෙති - ‘වදතු , භන්තෙ, පච්චයෙනා’ති. සො යෙන පවාරෙති තං න යථාධිප්පායං දෙති. සො චෙ තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගච්ඡති, සො යඤ්ඤදෙව වණිජ්ජං පයොජෙති, සාස්ස න හොති යථාධිප්පායා (යථාධිප්පායං (සී. ක.)).

‘‘ඉධ පන, සාරිපුත්ත, එකච්චො සමණං වා බ්‍රාහ්මණං වා උපසඞ්කමිත්වා පවාරෙති - ‘වදතු, භන්තෙ, පච්චයෙනා’ති. සො යෙන පවාරෙති තං යථාධිප්පායං දෙති. සො චෙ තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගච්ඡති, සො යඤ්ඤදෙව වණිජ්ජං පයොජෙති, සාස්ස හොති යථාධිප්පායා (යථාධිප්පායං (සී. ක.)).

‘‘ඉධ, සාරිපුත්ත, එකච්චො සමණං වා බ්‍රාහ්මණං වා උපසඞ්කමිත්වා පවාරෙති - ‘වදතු, භන්තෙ, පච්චයෙනා’ති. සො යෙන පවාරෙති තං පරාධිප්පායං දෙති. සො චෙ තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගච්ඡති, සො යඤ්ඤදෙව වණිජ්ජං පයොජෙති, සාස්ස හොති පරාධිප්පායා (පරාධිප්පායං (ක.)).

‘‘අයං ඛො, සාරිපුත්ත, හෙතු අයං පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසාව වණිජ්ජා පයුත්තා ඡෙදගාමිනී හොති. අයං පන, සාරිපුත්ත, හෙතු අයං පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසාව වණිජ්ජා පයුත්තා න යථාධිප්පායා හොති. අයං ඛො පන, සාරිපුත්ත, හෙතු අයං පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසාව වණිජ්ජා පයුත්තා යථාධිප්පායා හොති. අයං පන, සාරිපුත්ත, හෙතු අයං පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසාව වණිජ්ජා පයුත්තා පරාධිප්පායා හොතී’’ති. නවමං.

එකං සමයං භගවා කොසම්බියං විහරති ඝොසිතාරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච -

‘‘කො නු ඛො, භන්තෙ, හෙතු කො පච්චයො, යෙන මාතුගාමො නෙව සභායං නිසීදති, න කම්මන්තං පයොජෙති, න කම්බොජං ගච්ඡතී’’ති? ‘‘කොධනො, ආනන්ද, මාතුගාමො; ඉස්සුකී, ආනන්ද, මාතුගාමො; මච්ඡරී , ආනන්ද, මාතුගාමො; දුප්පඤ්ඤො, ආනන්ද, මාතුගාමො - අයං ඛො , ආනන්ද, හෙතු අයං පච්චයො, යෙන මාතුගාමො නෙව සභායං නිසීදති, න කම්මන්තං පයොජෙති, න කම්බොජං ගච්ඡතී’’ති. දසමං.