‘‘තීහි , භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො ඤාතො භික්ඛු බහුජනඅහිතාය පටිපන්නො හොති බහුජනදුක්ඛාය, බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. කතමෙහි තීහි? අනනුලොමිකෙ කායකම්මෙ සමාදපෙති, අනනුලොමිකෙ වචීකම්මෙ සමාදපෙති, අනනුලොමිකෙසු ධම්මෙසු සමාදපෙති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො ඤාතො භික්ඛු බහුජනඅහිතාය පටිපන්නො හොති බහුජනදුක්ඛාය, බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං.

‘‘තීහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො ඤාතො භික්ඛු බහුජනහිතාය පටිපන්නො හොති බහුජනසුඛාය, බහුනො ජනස්ස අත්ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්සානං. කතමෙහි තීහි? අනුලොමිකෙ කායකම්මෙ සමාදපෙති, අනුලොමිකෙ වචීකම්මෙ සමාදපෙති, අනුලොමිකෙසු ධම්මෙසු සමාදපෙති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො ඤාතො භික්ඛු බහුජනහිතාය පටිපන්නො හොති බහුජනසුඛාය, බහුනො ජනස්ස අත්ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්සාන’’න්ති. පඨමං.

‘‘තීණිමානි , භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස යාවජීවං සාරණීයානි (සරණීයානි (සී. ස්‍යා. කං. පී.)) භවන්ති. කතමානි තීණි? යස්මිං, භික්ඛවෙ, පදෙසෙ රාජා ඛත්තියො මුද්ධාවසිත්තො ජාතො හොති. ඉදං, භික්ඛවෙ, පඨමං රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස යාවජීවං සාරණීයං හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, යස්මිං පදෙසෙ රාජා ඛත්තියො මුද්ධාවසිත්තො හොති. ඉදං, භික්ඛවෙ, දුතියං රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස යාවජීවං සාරණීයං හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, යස්මිං පදෙසෙ රාජා ඛත්තියො මුද්ධාවසිත්තො සඞ්ගාමං අභිවිජිනිත්වා විජිතසඞ්ගාමො තමෙව සඞ්ගාමසීසං අජ්ඣාවසති. ඉදං, භික්ඛවෙ, තතියං රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස යාවජීවං සාරණීයං හොති. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, තීණි රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස යාවජීවං සාරණීයානි භවන්ති.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, තීණිමානි භික්ඛුස්ස යාවජීවං සාරණීයානි භවන්ති. කතමානි තීණි? යස්මිං, භික්ඛවෙ, පදෙසෙ භික්ඛු කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො හොති. ඉදං, භික්ඛවෙ, පඨමං භික්ඛුස්ස යාවජීවං සාරණීයං හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, යස්මිං පදෙසෙ භික්ඛු ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති. ඉදං, භික්ඛවෙ, දුතියං භික්ඛුස්ස යාවජීවං සාරණීයං හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, යස්මිං පදෙසෙ භික්ඛු ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. ඉදං, භික්ඛවෙ, තතියං භික්ඛුස්ස යාවජීවං සාරණීයං හොති. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, තීණි භික්ඛුස්ස යාවජීවං සාරණීයානි භවන්තී’’ති. දුතියං.

‘‘තයොමෙ , භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? නිරාසො, ආසංසො, විගතාසො. කතමො ච, භික්ඛවෙ පුග්ගලො නිරාසො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො නීචෙ කුලෙ පච්චාජාතො හොති, චණ්ඩාලකුලෙ වා වෙනකුලෙ (වෙණකුලෙ (ස්‍යා. කං. පී.)) වා නෙසාදකුලෙ වා රථකාරකුලෙ වා පුක්කුසකුලෙ වා දලිද්දෙ අප්පන්නපානභොජනෙ කසිරවුත්තිකෙ, යත්ථ කසිරෙන ඝාසච්ඡාදො ලබ්භති. සො ච හොති දුබ්බණ්ණො දුද්දසිකො ඔකොටිමකො බව්හාබාධො (බහ්වාබාධො (ස්‍යා. කං. පී. ක.)) කාණො වා කුණී වා ඛඤ්ජො වා පක්ඛහතො වා, න ලාභී අන්නස්ස පානස්ස වත්ථස්ස යානස්ස මාලාගන්ධවිලෙපනස්ස සෙය්‍යාවසථපදීපෙය්‍යස්ස. සො සුණාති - ‘ඉත්ථන්නාමො කිර ඛත්තියො ඛත්තියෙහි ඛත්තියාභිසෙකෙන අභිසිත්තො’ති. තස්ස න එවං හොති - ‘කුදාස්සු නාම මම්පි ඛත්තියා ඛත්තියාභිසෙකෙන අභිසිඤ්චිස්සන්තී’ති! අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො නිරාසො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ආසංසො? ඉධ , භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස ජෙට්ඨො පුත්තො හොති ආභිසෙකො අනභිසිත්තො අචලප්පත්තො (මචලප්පත්තො (සී. පී.)). සො සුණාති - ‘ඉත්ථන්නාමො කිර ඛත්තියො ඛත්තියෙහි ඛත්තියාභිසෙකෙන අභිසිත්තො’ති. තස්ස එවං හොති - ‘කුදාස්සු නාම මම්පි ඛත්තියා ඛත්තියාභිසෙකෙන අභිසිඤ්චිස්සන්තී’ති! අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ආසංසො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො විගතාසො? ඉධ, භික්ඛවෙ, රාජා හොති ඛත්තියො මුද්ධාවසිත්තො. සො සුණාති - ‘ඉත්ථන්නාමො කිර ඛත්තියො ඛත්තියෙහි ඛත්තියාභිසෙකෙන අභිසිත්තො’ති. තස්ස න එවං හොති - ‘කුදාස්සු නාම මම්පි ඛත්තියා ඛත්තියාභිසෙකෙන අභිසිඤ්චිස්සන්තී’ති! තං කිස්ස හෙතු? යා හිස්ස, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනභිසිත්තස්ස අභිසෙකාසා සා (සාස්ස (සී. ස්‍යා. කං. පී.)) පටිප්පස්සද්ධා. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො විගතාසො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා භික්ඛූසු. කතමෙ තයො? නිරාසො, ආසංසො, විගතාසො. කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො නිරාසො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො දුස්සීලො හොති පාපධම්මො අසුචි සඞ්කස්සරසමාචාරො පටිච්ඡන්නකම්මන්තො අස්සමණො සමණපටිඤ්ඤො අබ්‍රහ්මචාරී බ්‍රහ්මචාරිපටිඤ්ඤො අන්තොපූති අවස්සුතො කසම්බුජාතො. සො සුණාති - ‘ඉත්ථන්නාමො කිර භික්ඛු ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරතී’ති. තස්ස න එවං හොති - ‘කුදාස්සු නාම අහම්පි ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරිස්සාමී’ති! අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො නිරාසො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ආසංසො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලවා හොති කල්‍යාණධම්මො. සො සුණාති ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරතී’ති. තස්ස එවං හොති - ‘කුදාස්සු නාම අහම්පි ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරිස්සාමී’ති! අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ආසංසො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො විගතාසො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරහං හොති ඛීණාසවො. සො සුණාති - ‘ඉත්ථන්නාමො කිර භික්ඛු ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරතී’ති. තස්ස න එවං හොති - ‘කුදාස්සු නාම අහම්පි ආසවානං ඛයා...පෙ.... සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරිස්සාමී’ති! තං කිස්ස හෙතු? යා හිස්ස, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අවිමුත්තස්ස විමුත්තාසා සා පටිප්පස්සද්ධා. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො විගතාසො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා භික්ඛූසූ’’ති. තතියං.

‘‘යොපි සො, භික්ඛවෙ, රාජා චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා සොපි න අරාජකං චක්කං වත්තෙතී’’ති. එවං වුත්තෙ අඤ්ඤතරො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච - ‘‘කො පන, භන්තෙ, රඤ්ඤො චක්කවත්තිස්ස ධම්මිකස්ස ධම්මරඤ්ඤො රාජා’’ති (චක්කන්ති (ක.))? ‘‘ධම්මො, භික්ඛූ’’ති භගවා අවොච - ‘‘ඉධ, භික්ඛු, රාජා චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මංයෙව නිස්සාය (ගරුකරොන්තො (සී. ස්‍යා. කං. පී.)) ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්‍යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහති අන්තොජනස්මිං’’.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛු, රාජා චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මංයෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්‍යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහති ඛත්තියෙසු, අනුයන්තෙසු (අනුයුත්තෙසු (සී. ස්‍යා. කං. පී.)), බලකායස්මිං, බ්‍රාහ්මණගහපතිකෙසු , නෙගමජානපදෙසු, සමණබ්‍රාහ්මණෙසු, මිගපක්ඛීසු. ස ඛො සො භික්ඛු රාජා චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මංයෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්‍යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා අන්තොජනස්මිං, ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා ඛත්තියෙසු, අනුයන්තෙසු, බලකායස්මිං, බ්‍රාහ්මණගහපතිකෙසු, නෙගමජානපදෙසු, සමණබ්‍රාහ්මණෙසු, මිගපක්ඛීසු, ධම්මෙනෙව චක්කං වත්තෙති. තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං කෙනචි මනුස්සභූතෙන පච්චත්ථිකෙන පාණිනා.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛු (භික්ඛවෙ (ක.)), තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මංයෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්‍යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහති කායකම්මස්මිං - ‘එවරූපං කායකම්මං සෙවිතබ්බං, එවරූපං කායකම්මං න සෙවිතබ්බ’’’න්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛු, තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මංයෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්‍යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහති වචීකම්මස්මිං - ‘එවරූපං වචීකම්මං සෙවිතබ්බං, එවරූපං වචීකම්මං න සෙවිතබ්බ’න්ති...පෙ.... මනොකම්මස්මිං - ‘එවරූපං මනොකම්මං සෙවිතබ්බං, එවරූපං මනොකම්මං න සෙවිතබ්බ’’’න්ති.

‘‘ස ඛො සො, භික්ඛු, තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මංයෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්‍යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා කායකම්මස්මිං, ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා වචීකම්මස්මිං, ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා මනොකම්මස්මිං, ධම්මෙනෙව අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තෙති. තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං සමණෙන වා බ්‍රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්‍රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මි’’න්ති. චතුත්ථං.

එකං සමයං භගවා බාරාණසියං විහරති ඉසිපතනෙ මිගදායෙ. තත්‍ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි - ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච -

‘‘භූතපුබ්බං, භික්ඛවෙ, රාජා අහොසි සචෙතනො (පචෙතනො (සී. ස්‍යා. කං. පී.)) නාම. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, රාජා සචෙතනො රථකාරං ආමන්තෙසි - ‘ඉතො මෙ, සම්ම රථකාර, ඡන්නං මාසානං අච්චයෙන සඞ්ගාමො භවිස්සති. සක්ඛිස්සසි (සක්ඛසි (ස්‍යා. කං. පී.)) මෙ, සම්ම රථකාර, නවං චක්කයුගං කාතු’න්ති? ‘සක්කොමි දෙවා’ති ඛො, භික්ඛවෙ, රථකාරො රඤ්ඤො සචෙතනස්ස පච්චස්සොසි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, රථකාරො ඡහි මාසෙහි ඡාරත්තූනෙහි එකං චක්කං නිට්ඨාපෙසි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, රාජා සචෙතනො රථකාරං ආමන්තෙසි - ‘ඉතො මෙ, සම්ම රථකාර, ඡන්නං දිවසානං අච්චයෙන සඞ්ගාමො භවිස්සති, නිට්ඨිතං නවං චක්කයුග’න්ති? ‘ඉමෙහි ඛො, දෙව, ඡහි මාසෙහි ඡාරත්තූනෙහි එකං චක්කං නිට්ඨිත’න්ති. ‘සක්ඛිස්සසි පන මෙ, සම්ම රථකාර, ඉමෙහි ඡහි දිවසෙහි දුතියං චක්කං නිට්ඨාපෙතු’න්ති? ‘සක්කොමි දෙවා’ති ඛො, භික්ඛවෙ, රථකාරො ඡහි දිවසෙහි දුතියං චක්කං නිට්ඨාපෙත්වා නවං චක්කයුගං ආදාය යෙන රාජා සචෙතනො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා රාජානං සචෙතනං එතදවොච - ‘ඉදං තෙ, දෙව, නවං චක්කයුගං නිට්ඨිත’න්ති. ‘යඤ්ච තෙ ඉදං, සම්ම රථකාර, චක්කං ඡහි මාසෙහි නිට්ඨිතං ඡාරත්තූනෙහි යඤ්ච තෙ ඉදං චක්කං ඡහි දිවසෙහි නිට්ඨිතං, ඉමෙසං කිං නානාකරණං? නෙසාහං කිඤ්චි නානාකරණං පස්සාමී’ති. ‘අත්ථෙසං, දෙව, නානාකරණං. පස්සතු දෙවො නානාකරණ’’’න්ති.

‘‘අථ ඛො, භික්ඛවෙ, රථකාරො යං තං චක්කං ඡහි දිවසෙහි නිට්ඨිතං තං පවත්තෙසි. තං පවත්තිතං සමානං යාවතිකා අභිසඞ්ඛාරස්ස ගති තාවතිකං ගන්ත්වා චිඞ්ගුලායිත්වා භූමියං පපති. යං පන තං චක්කං ඡහි මාසෙහි නිට්ඨිතං ඡාරත්තූනෙහි තං පවත්තෙසි. තං පවත්තිතං සමානං යාවතිකා අභිසඞ්ඛාරස්ස ගති තාවතිකං ගන්ත්වා අක්ඛාහතං මඤ්ඤෙ අට්ඨාසි.

‘‘‘කො නු ඛො, සම්ම රථකාර, හෙතු කො පච්චයො යමිදං (යදිදං (ක.)) චක්කං ඡහි දිවසෙහි නිට්ඨිතං තං පවත්තිතං සමානං යාවතිකා අභිසඞ්ඛාරස්ස ගති තාවතිකං ගන්ත්වා චිඞ්ගුලායිත්වා භූමියං පපති? කො පන, සම්ම රථකාර, හෙතු කො පච්චයො යමිදං චක්කං ඡහි මාසෙහි නිට්ඨිතං ඡාරත්තූනෙහි තං පවත්තිතං සමානං යාවතිකා අභිසඞ්ඛාරස්ස ගති තාවතිකං ගන්ත්වා අක්ඛාහතං මඤ්ඤෙ අට්ඨාසී’ති? ‘යමිදං, දෙව, චක්කං ඡහි දිවසෙහි නිට්ඨිතං තස්ස නෙමිපි සවඞ්කා සදොසා සකසාවා, අරාපි සවඞ්කා සදොසා සකසාවා, නාභිපි සවඞ්කා සදොසා සකසාවා. තං නෙමියාපි සවඞ්කත්තා සදොසත්තා සකසාවත්තා, අරානම්පි සවඞ්කත්තා සදොසත්තා සකසාවත්තා, නාභියාපි සවඞ්කත්තා සදොසත්තා සකසාවත්තා පවත්තිතං සමානං යාවතිකා අභිසඞ්ඛාරස්ස ගති තාවතිකං ගන්ත්වා චිඞ්ගුලායිත්වා භූමියං පපති. යං පන තං, දෙව, චක්කං ඡහි මාසෙහි නිට්ඨිතං ඡාරත්තූනෙහි තස්ස නෙමිපි අවඞ්කා අදොසා අකසාවා, අරාපි අවඞ්කා අදොසා අකසාවා, නාභිපි අවඞ්කා අදොසා අකසාවා. තං නෙමියාපි අවඞ්කත්තා අදොසත්තා අකසාවත්තා, අරානම්පි අවඞ්කත්තා අදොසත්තා අකසාවත්තා, නාභියාපි අවඞ්කත්තා අදොසත්තා අකසාවත්තා පවත්තිතං සමානං යාවතිකා අභිසඞ්ඛාරස්ස ගති තාවතිකං ගන්ත්වා අක්ඛාහතං මඤ්ඤෙ අට්ඨාසී’’’ති.

‘‘සියා ඛො පන, භික්ඛවෙ, තුම්හාකං එවමස්ස - ‘අඤ්ඤො නූන තෙන සමයෙන සො රථකාරො අහොසී’ති! න ඛො පනෙතං, භික්ඛවෙ, එවං දට්ඨබ්බං. අහං තෙන සමයෙන සො රථකාරො අහොසිං. තදාහං, භික්ඛවෙ, කුසලො දාරුවඞ්කානං දාරුදොසානං දාරුකසාවානං. එතරහි ඛො පනාහං, භික්ඛවෙ, අරහං සම්මාසම්බුද්ධො කුසලො කායවඞ්කානං කායදොසානං කායකසාවානං, කුසලො වචීවඞ්කානං වචීදොසානං වචීකසාවානං, කුසලො මනොවඞ්කානං මනොදොසානං මනොකසාවානං. යස්ස කස්සචි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුස්ස වා භික්ඛුනියා වා කායවඞ්කො අප්පහීනො කායදොසො කායකසාවො, වචීවඞ්කො අප්පහීනො වචීදොසො වචීකසාවො, මනොවඞ්කො අප්පහීනො මනොදොසො මනොකසාවො, එවං පපතිතා තෙ, භික්ඛවෙ, ඉමස්මා ධම්මවිනයා, සෙය්‍යථාපි තං චක්කං ඡහි දිවසෙහි නිට්ඨිතං.

‘‘යස්ස කස්සචි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුස්ස වා භික්ඛුනියා වා කායවඞ්කො පහීනො කායදොසො කායකසාවො, වචීවඞ්කො පහීනො වචීදොසො වචීකසාවො, මනොවඞ්කො පහීනො මනොදොසො මනොකසාවො , එවං පතිට්ඨිතා තෙ, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ, සෙය්‍යථාපි තං චක්කං ඡහි මාසෙහි නිට්ඨිතං ඡාරත්තූනෙහි.

‘‘තස්මාතිහ , භික්ඛවෙ, එවං සික්ඛිතබ්බං - ‘කායවඞ්කං පජහිස්සාම කායදොසං කායකසාවං, වචීවඞ්කං පජහිස්සාම වචීදොසං වචීකසාවං, මනොවඞ්කං පජහිස්සාම මනොදොසං මනොකසාව’න්ති. එවඤ්හි වො, භික්ඛවෙ, සික්ඛිතබ්බ’’න්ති. පඤ්චමං.

‘‘තීහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අපණ්ණකපටිපදං (අපණ්ණකතං පටිපදං (සී. පී.) ටීකාය පන සමෙති) පටිපන්නො හොති, යොනි චස්ස ආරද්ධා හොති ආසවානං ඛයාය. කතමෙහි තීහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඉන්ද්‍රියෙසු ගුත්තද්වාරො හොති, භොජනෙ මත්තඤ්ඤූ හොති, ජාගරියං අනුයුත්තො හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඉන්ද්‍රියෙසු ගුත්තද්වාරො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්‍යඤ්ජනග්ගාහී. යත්වාධිකරණමෙනං (යත්වාධිකරණමෙතං (සී.)) චක්ඛුන්ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්‍යුං තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති, රක්ඛති චක්ඛුන්ද්‍රියං, චක්ඛුන්ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. සොතෙන සද්දං සුත්වා... ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා... ජිව්හාය රසං සායිත්වා... කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා... මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්‍යඤ්ජනග්ගාහී. යත්වාධිකරණමෙනං මනින්ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්‍යුං තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති, රක්ඛති මනින්ද්‍රියං, මනින්ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඉන්ද්‍රියෙසු ගුත්තද්වාරො හොති.

‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, භික්ඛු භොජනෙ මත්තඤ්ඤූ හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පටිසඞ්ඛා යොනිසො ආහාරං ආහාරෙති - ‘නෙව දවාය න මදාය න මණ්ඩනාය න විභූසනාය, යාවදෙව ඉමස්ස කායස්ස ඨිතියා යාපනාය විහිංසූපරතියා බ්‍රහ්මචරියානුග්ගහාය, ඉති පුරාණඤ්ච වෙදනං පටිහඞ්ඛාමි, නවඤ්ච වෙදනං න උප්පාදෙස්සාමි, යාත්‍රා ච මෙ භවිස්සති අනවජ්ජතා ච ඵාසුවිහාරො චා’ති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු භොජනෙ මත්තඤ්ඤූ හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ජාගරියං අනුයුත්තො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු දිවසං චඞ්කමෙන නිසජ්ජාය ආවරණීයෙහි ධම්මෙහි චිත්තං පරිසොධෙති, රත්තියා පඨමං යාමං චඞ්කමෙන නිසජ්ජාය ආවරණීයෙහි ධම්මෙහි චිත්තං පරිසොධෙති, රත්තියා මජ්ඣිමං යාමං දක්ඛිණෙන පස්සෙන සීහසෙය්‍යං කප්පෙති පාදෙ පාදං අච්චාධාය සතො සම්පජානො උට්ඨානසඤ්ඤං මනසි කරිත්වා, රත්තියා පච්ඡිමං යාමං පච්චුට්ඨාය චඞ්කමෙන නිසජ්ජාය ආවරණීයෙහි ධම්මෙහි චිත්තං පරිසොධෙති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ජාගරියං අනුයුත්තො හොති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අපණ්ණකපටිපදං පටිපන්නො හොති, යොනි චස්ස ආරද්ධා හොති ආසවානං ඛයායා’’ති. ඡට්ඨං.

‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා අත්තබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති, පරබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති, උභයබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති. කතමෙ තයො? කායදුච්චරිතං, වචීදුච්චරිතං, මනොදුච්චරිතං. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො ධම්මා අත්තබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති, පරබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති, උභයබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති.

‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා නෙවත්තබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති, න පරබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති, න උභයබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති. කතමෙ තයො? කායසුචරිතං, වචීසුචරිතං, මනොසුචරිතං. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො ධම්මා නෙවත්තබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති, න පරබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්ති, න උභයබ්‍යාබාධායපි සංවත්තන්තී’’ති. සත්තමං.

‘‘සචෙ වො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්‍යුං - ‘දෙවලොකූපපත්තියා, ආවුසො, සමණෙ ගොතමෙ බ්‍රහ්මචරියං වුස්සථා’ති? නනු තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, එවං පුට්ඨා අට්ටීයෙය්‍යාථ හරායෙය්‍යාථ ජිගුච්ඡෙය්‍යාථා’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘ඉති කිර තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, දිබ්බෙන ආයුනා අට්ටීයථ හරායථ ජිගුච්ඡථ, දිබ්බෙන වණ්ණෙන දිබ්බෙන සුඛෙන දිබ්බෙන යසෙන දිබ්බෙනාධිපතෙය්‍යෙන අට්ටීයථ හරායථ ජිගුච්ඡථ; පගෙව ඛො පන, භික්ඛවෙ, තුම්හෙහි කායදුච්චරිතෙන අට්ටීයිතබ්බං හරායිතබ්බං ජිගුච්ඡිතබ්බං, වචීදුච්චරිතෙන... මනොදුච්චරිතෙන අට්ටීයිතබ්බං හරායිතබ්බං ජිගුච්ඡිතබ්බ’’න්ති. අට්ඨමං.

‘‘තීහි , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො පාපණිකො අභබ්බො අනධිගතං වා භොගං අධිගන්තුං, අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කාතුං. කතමෙහි තීහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, පාපණිකො පුබ්බණ්හසමයං (මජ්ඣන්තිකසමයං (සී. ස්‍යා. කං. පී.)) න සක්කච්චං කම්මන්තං අධිට්ඨාති, මජ්ඣන්හිකසමයං න සක්කච්චං කම්මන්තං අධිට්ඨාති, සායන්හසමයං න සක්කච්චං කම්මන්තං අධිට්ඨාති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො පාපණිකො අභබ්බො අනධිගතං වා භොගං අධිගන්තුං, අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කාතුං (ඵාතිකත්තුං (සී.), ඵාතිකාතුං (ස්‍යා. කං. පී.)).

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අභබ්බො අනධිගතං වා කුසලං ධම්මං අධිගන්තුං, අධිගතං වා කුසලං ධම්මං ඵාතිං කාතුං. කතමෙහි තීහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පුබ්බණ්හසමයං න සක්කච්චං සමාධිනිමිත්තං අධිට්ඨාති, මජ්ඣන්හිකසමයං න සක්කච්චං සමාධිනිමිත්තං අධිට්ඨාති, සායන්හසමයං න සක්කච්චං සමාධිනිමිත්තං අධිට්ඨාති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අභබ්බො අනධිගතං වා කුසලං ධම්මං අධිගන්තුං, අධිගතං වා කුසලං ධම්මං ඵාතිං කාතුං.

‘‘තීහි , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො පාපණිකො භබ්බො අනධිගතං වා භොගං අධිගන්තුං, අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කාතුං. කතමෙහි තීහි? ඉධ , භික්ඛවෙ, පාපණිකො පුබ්බණ්හසමයං සක්කච්චං කම්මන්තං අධිට්ඨාති, මජ්ඣන්හිකසමයං...පෙ.... සායන්හසමයං සක්කච්චං කම්මන්තං අධිට්ඨාති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො පාපණිකො භබ්බො අනධිගතං වා භොගං අධිගන්තුං, අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කාතුං.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු භබ්බො අනධිගතං වා කුසලං ධම්මං අධිගන්තුං, අධිගතං වා කුසලං ධම්මං ඵාතිං කාතුං. කතමෙහි තීහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පුබ්බණ්හසමයං සක්කච්චං සමාධිනිමිත්තං අධිට්ඨාති, මජ්ඣන්හිකසමයං...පෙ.... සායන්හසමයං සක්කච්චං සමාධිනිමිත්තං අධිට්ඨාති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු භබ්බො අනධිගතං වා කුසලං ධම්මං අධිගන්තුං, අධිගතං වා කුසලං ධම්මං ඵාතිං කාතු’’න්ති. නවමං.

‘‘තීහි , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො පාපණිකො නචිරස්සෙව මහත්තං වෙපුල්ලත්තං (මහන්තත්තං වා වෙපුල්ලත්තං වා (පී. ක.)) පාපුණාති භොගෙසු. කතමෙහි තීහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, පාපණිකො චක්ඛුමා ච හොති විධුරො ච නිස්සයසම්පන්නො ච. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පාපණිකො චක්ඛුමා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, පාපණිකො පණියං ජානාති - ‘ඉදං පණියං එවං කීතං, එවං වික්කයමානං (වික්කීයමානං (?)), එත්තකං මූලං භවිස්සති, එත්තකො උදයො’ති (උද්දයොති (සී.)). එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පාපණිකො චක්ඛුමා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පාපණිකො විධුරො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, පාපණිකො කුසලො හොති පණියං කෙතුඤ්ච වික්කෙතුඤ්ච. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පාපණිකො විධුරො හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පාපණිකො නිස්සයසම්පන්නො හොති? ඉධ භික්ඛවෙ , පාපණිකං යෙ තෙ ගහපතී වා ගහපතිපුත්තා වා අඩ්ඪා මහද්ධනා මහාභොගා තෙ එවං ජානන්ති - ‘අයං ඛො භවං පාපණිකො චක්ඛුමා විධුරො ච පටිබලො පුත්තදාරඤ්ච පොසෙතුං, අම්හාකඤ්ච කාලෙන කාලං අනුප්පදාතු’න්ති. තෙ නං භොගෙහි නිපතන්ති - ‘ඉතො, සම්ම පාපණික, භොගෙ කරිත්වා (හරිත්වා (සී. ස්‍යා. කං.)) පුත්තදාරඤ්ච පොසෙහි, අම්හාකඤ්ච කාලෙන කාලං අනුප්පදෙහී’ති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පාපණිකො නිස්සයසම්පන්නො හොති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො පාපණිකො නචිරස්සෙව මහත්තං වෙපුල්ලත්තං පාපුණාති භොගෙසු.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු නචිරස්සෙව මහත්තං වෙපුල්ලත්තං පාපුණාති කුසලෙසු ධම්මෙසු. කතමෙහි තීහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුමා ච හොති විධුරො ච නිස්සයසම්පන්නො ච. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුමා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුමා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විධුරො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආරද්ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විධුරො හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නිස්සයසම්පන්නො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙ තෙ භික්ඛූ බහුස්සුතා ආගතාගමා ධම්මධරා විනයධරා මාතිකාධරා තෙ කාලෙන කාලං උපසඞ්කමිත්වා පරිපුච්ඡති පරිපඤ්හති - ‘ඉදං, භන්තෙ, කථං, ඉමස්ස කො අත්ථො’ති? තස්ස තෙ ආයස්මන්තො අවිවටඤ්චෙව විවරන්ති, අනුත්තානීකතඤ්ච උත්තානීකරොන්ති, අනෙකවිහිතෙසු ච කඞ්ඛාඨානියෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛං පටිවිනොදෙන්ති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නිස්සයසම්පන්නො හොති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, තීහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු නචිරස්සෙව මහත්තං වෙපුල්ලත්තං පාපුණාති කුසලෙසු ධම්මෙසූ’’ති. දසමං.