ත්‍රිපිටකය
සංයුත්තනිකායො සංයුත්ත නිකාය
මහාවග්ගො මහා වර්ගය
1. මග්ගසංයුත්තං 1. මාර්ග සංයුත්තය
1. අවිජ්ජාවග්ගො 1. අවිජ්ජා වර්ගය
1. අවිජ්ජාසුත්තං 1. අවිජ්ජා සූත්‍රය
2. උපඩ්ඪසුත්තං 2. උපඩ්ඪ සූත්‍රය
2
එවං මෙ සුතං - එකං සමයං භගවා සක්‍යෙසු විහරති නගරකං නාම (නාගරකං නාම (සී.), සක්කරං නාම (ස්‍යා. ක.)) සක්‍යානං නිගමො. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච - ‘‘උපඩ්ඪමිදං, භන්තෙ, බ්‍රහ්මචරියං, යදිදං - කල්‍යාණමිත්තතා කල්‍යාණසහායතා කල්‍යාණසම්පවඞ්කතා’’ති.
‘‘මා හෙවං, ආනන්ද, මා හෙවං, ආනන්ද! සකලමෙවිදං, ආනන්ද, බ්‍රහ්මචරියං, යදිදං - කල්‍යාණමිත්තතා කල්‍යාණසහායතා කල්‍යාණසම්පවඞ්කතා. කල්‍යාණමිත්තස්සෙතං, ආනන්ද, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්‍යාණසහායස්ස කල්‍යාණසම්පවඞ්කස්ස - අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති.
‘‘කථඤ්චානන්ද, භික්ඛු කල්‍යාණමිත්තො කල්‍යාණසහායො කල්‍යාණසම්පවඞ්කො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධානන්ද, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං; සම්මාසඞ්කප්පං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං ...පෙ.... සම්මාවාචං භාවෙති ...පෙ.... සම්මාකම්මන්තං භාවෙති...පෙ.... සම්මාආජීවං භාවෙති...පෙ.... සම්මාවායාමං භාවෙති...පෙ.... සම්මාසතිං භාවෙති...පෙ.... සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, ආනන්ද, භික්ඛු කල්‍යාණමිත්තො කල්‍යාණසහායො කල්‍යාණසම්පවඞ්කො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති.
‘‘තදමිනාපෙතං , ආනන්ද, පරියායෙන වෙදිතබ්බං යථා සකලමෙවිදං බ්‍රහ්මචරියං, යදිදං - කල්‍යාණමිත්තතා කල්‍යාණසහායතා කල්‍යාණසම්පවඞ්කතා. මමඤ්හි, ආනන්ද, කල්‍යාණමිත්තං ආගම්ම ජාතිධම්මා සත්තා ජාතියා පරිමුච්චන්ති; ජරාධම්මා සත්තා ජරාය පරිමුච්චන්ති; මරණධම්මා සත්තා මරණෙන පරිමුච්චන්ති; සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසධම්මා සත්තා සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසෙහි පරිමුච්චන්ති. ඉමිනා ඛො එතං, ආනන්ද, පරියායෙන වෙදිතබ්බං යථා සකලමෙවිදං බ්‍රහ්මචරියං, යදිදං - කල්‍යාණමිත්තතා කල්‍යාණසහායතා කල්‍යාණසම්පවඞ්කතා’’ති. දුතියං.
2
[1] මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් කලෙක්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ශාක්‍යජනපදයෙහි නාගරක නම් ශාක්‍යයන්ගේ නියම්ගමෙහි වැඩ වසනසේක. එකල්හි වනාහි ආයුෂ්මත් ආනන්ද ස්ථවිරතෙමේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යම් තැනෙක්හිද එතැනට පැමිණියේය. පැමිණ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඳ එක්පසෙක හුන්නේය. එක්පසෙක හුන්නාවූ ආයුෂ්මත් ආනන්ද ස්ථවිරයන් වහන්සේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙසේ කීය.
“ස්වාමීනි, යම් ඒ කල්‍යාණ මිත්‍රයන් ඇති බවය, කල්‍යාණ මිත්‍රයන් සහායකොට ඇති බවය, කල්‍යාණ මිත්‍රයන් කෙරෙහි සිත නැමී පවත්නා බවය යන මෙය මාර්ගබ්‍රහ්මචර්යාව ලැබීම පිණිස කොටසක් (බාගයක්) වෙයි” යනුයි. “ආනන්දය, එය එසේ නොවෙයි. ආනන්දය, එය එසේ නොවෙයි.
“ආනන්දය, යම් ඒ කල්‍යාණ මිත්‍රයින් ඇති බවක් වේද, කල්‍යාණ මිත්‍රයින් සහායකොට ඇති බවක්වේද, කල්‍යාණ මිත්‍රයින් කෙරෙහි සිත නැමී පවත්නා බවක් වේද, මුළු මාර්ග බ්‍රහ්මචර්යාවම එය නිසා පවත්නේය.
“ආනන්දය, කල්‍යාණ මිත්‍රයින් ඇති, කල්‍යාණ මිත්‍රයින් සහායකොට ඇති, කල්‍යාණ මිත්‍රයින් කෙරෙහි නැමුනු සිත් ඇති භික්ෂුවට ආර්ය අෂ්ටාඩ්ගික මාර්ගය වඩන්නේය, ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය බහුල වශයෙන් වඩන්නේයයි කැමති විය යුතුය. ආනන්දය, කල්‍යාණ මිත්‍රයින් ඇති කල්‍යාණ මිත්‍රයින් සහයකොට ඇති, කල්‍යාණ මිත්‍රයින් කෙරෙහි නැමුනු සිත් ඇති භික්ෂුව කෙසේනම් ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය වඩාද, ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය බහුල වශයෙන් කෙරේද?
[2] “ආනන්දය, මේ ශාසනයෙහි භික්ෂුතෙම (තදංගවික්ඛම්භන සමුච්ඡේද පටිප්පස්සද්ධි නිස්සරණ) නම් පඤ්චවිධ විවේකය ඇසුරුකළ, විරාගය ඇසුරුකළ, නිරෝධය ඇසුරුකළ, (පරිච්චාග පක්ඛන්දන) වශයෙන් දෙවැදෑරුම්වූ කෙලෙස් ප්‍රහාණය පිණිස නැමුනාවූ සම්‍යක් දෘෂ්ටිය වඩයි. විවේකය ඇසුරුකළ, විරාගය ඇසුරුකළ, නිරෝධය ඇසුරුකළ, කෙලෙස් ප්‍රහාණය පිණිස නැමුනාවූ සම්‍යක් සංකල්පය වඩයි. විවේකය ඇසුරුකළ විරාගය ඇසුරුකළ, නිරෝධය ඇසුරු කළ කෙලෙස් ප්‍රහාණය පිණිස නැමුණු සම්‍යක් වචනය වඩයි. විවේකය ඇසුරුකළ, විරාගය ඇසුරුකළ, නිරෝධය ඇසුරු කළ කෙලෙස් ප්‍රහාණය පිණිස නැමුනු සම්‍යක් කර්මාන්තය වඩයි. විවේකය ඇසුරු කළ, විරාගය ඇසුරු කළ, නිරෝධය ඇසුරුකළ කෙලෙස් ප්‍රහාණය පිණිස නැමුනු සම්‍යක් ආජීවය වඩයි. විවේකය ඇසුරුකළ, විරාගය ඇසුරුකළ, නිරෝධය ඇසුරුකළ කෙලෙස් ප්‍රහාණය පිණිස නැමුනු සම්‍යක් ව්‍යායාමය වඩයි. විවේකය ඇසුරුකළ, විරාගය ඇසුරුකළ, නිරෝධය ඇසුරුකළ කෙලෙස් ප්‍රහාණය පිණිස නැමුනු සම්‍යක් සතිය වඩයි. විවේකය ඇසුරුකළ, විරාගය ඇසුරුකළ නිරෝධය ඇසුරුකළ කෙලෙස් ප්‍රහාණය පිණිස සම්‍යක් සමාධිය වඩයි.
[3] “ආනන්දය, මෙසේ වනාහි කල්‍යාණ මිත්‍රයින් ඇත්තාවූ කල්‍යාණ මිත්‍රයින් සහායකොට ඇත්තාවූ කල්‍යාණ මිත්‍රයින් කෙරෙහි නැමුනු සිත් ඇත්තාවූ මහණතෙම ආර්යඅෂ්ටාංගික මාර්ගය වඩයි. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය බහුලකොට වඩයි. ආනන්දය, මේ සියලුම ආර්ය මාර්ගය කල්‍යාණ මිත්‍රයින් ඇතිබව නිසාම, කල්‍යාණමිත්‍ර සහායත්වය නිසාම, කල්‍යාණ මිත්‍රයින් කෙරෙහි නැමුනු සිත් ඇතිබව නිසාම, පවත්නාබව මේ ආකාරයෙන් දත යුතුය. ආනන්දය, කල්‍යාණ මිත්‍රවූ මා නිසා ඉපදීම ස්වභාවකොට ඇති සත්වයෝ ඉපදීමෙන් මිදෙති. ජරාව ස්වභාවකොට ඇති සත්වයෝ ජරාවෙන් මිදෙති. මරණය ස්වභාව කොට සත්වයෝ මරණයෙන් මිදෙති. සෝක, වැළපීම්, දුක්, දොම්නස්, උපායාසයන් ස්වභාවකොට ඇති සත්වයෝ ඒ සෝක වැලපීම් දුක් දොම්නස්, උපායාසයන්ගෙන් මිදෙත්.
“ආනන්දය, සියලු ආර්ය මාර්ගයම යම් මේ කල්‍යාණ මිත්‍රයින් ඇති බව කල්‍යාණ මිත්‍රයින් සහායකොට ඇති බව කල්‍යාණ මිත්‍රයින් කෙරෙහි නැමුනු සිත් ඇති බව නිසාම පවත්නාබව මේ ක්‍රමයෙන් දතයුතුය.”
3. සාරිපුත්තසුත්තං 3. සාරිපුත්ත සූත්‍රය
4. ජාණුස්සොණිබ්‍රාහ්මණසුත්තං 4. බ්‍රාහ්මණ සූත්‍රය
5. කිමත්ථියසුත්තං 5. කිමත්ථිය සූත්‍රය
6. පඨමඅඤ්ඤතරභික්ඛුසුත්තං 6. භික‍්ඛු සූත්‍රය
7. දුතියඅඤ්ඤතරභික්ඛුසුත්තං 7. දුතිය භික්‍ෂු සූත්‍රය
8. විභඞ්ගසුත්තං 8. විභඞ්ග සූත්‍රය
9. සූකසුත්තං 9. සූක සූත්‍රය
10. නන්දියසුත්තං 10. නන්දිය සූත්‍රය
2. විහාරවග්ගො 2. විහාර වර්ගය
1. පඨමවිහාරසුත්තං 1. විහාර සූත්‍රය
2. දුතියවිහාරසුත්තං 2. දෙවන විහාර සූත්‍රය
3. සෙක්ඛසුත්තං 3. සේඛ සූත්‍රය
4. පඨමඋප්පාදසුත්තං 4. උප්පාද සූත්‍රය
5. දුතියඋප්පාදසුත්තං 5. දෙවන උප්පාද සූත්‍රය
6. පඨමපරිසුද්ධසුත්තං 6. පරිසුද්ධ සූත්‍රය
7. දුතියපරිසුද්ධසුත්තං 7. දෙවන පරිසුද්ධ සූත්‍රය
8. පඨමකුක්කුටාරාමසුත්තං 8. පළමුවෙනි කුක්කුටාරාම සූත්‍රය
9. දුතියකුක්කුටාරාමසුත්තං 9. දෙවෙනි කුක්කුටාරාම සූත්‍රය
10. තතියකුක්කුටාරාමසුත්තං 10. තුන්වෙනි කුක්කුටාරාම සූත්‍රය
3. මිච්ඡත්තවග්ගො 3. මිච්ඡත්ත වර්ගය
1. මිච්ඡත්තසුත්තං 1. මිච්ඡත්ත සූත්‍රය
2. අකුසලධම්මසුත්තං 2. අකුසලධම්ම සූත්‍රය
3. පඨමපටිපදාසුත්තං 3. පඨම පටිපදා සූත්‍රය
4. දුතියපටිපදාසුත්තං 4. දුතිය පටිපදා සූත්‍රය
5. පඨමඅසප්පුරිසසුත්තං 5. පඨම අසප්පුරිස සූත්‍රය
6. දුතියඅසප්පුරිසසුත්තං 6. දුතිය අසප්පුරිස සූත්‍රය
7. කුම්භසුත්තං 7. කුම්භ සූත්‍රය
8. සමාධිසුත්තං 8. සමාධි සූත්‍රය
9. වෙදනාසුත්තං 9. වේදනා සූත්‍රය
10. උත්තියසුත්තං 10. උත්තිය සූත්‍රය
4. පටිපත්තිවග්ගො 4. පටිපත්ති වර්ගය
1. පඨමපටිපත්තිසුත්තං 1. පටිපත්ති සූත්‍රය
2. දුතියපටිපත්තිසුත්තං 2. පටිපන්න සූත්‍රය
3. විරද්ධසුත්තං 3. විරද්ධ සූත්‍රය
4. පාරඞ්ගමසුත්තං 4. පාරංගම සූත්‍රය
5. පඨමසාමඤ්ඤසුත්තං 5. සාමඤ්ඤ සූත්‍රය
6. දුතියසාමඤ්ඤසුත්තං 6. දෙවන සාමඤ්ඤ සූත්‍රය
7. පඨමබ්‍රහ්මඤ්ඤසුත්තං 7. බ්‍රහ්මඤ්ඤ සූත්‍රය
8. දුතියබ්‍රහ්මඤ්ඤසුත්තං 8. දෙවන බ්‍රහ්මඤ්ඤ සූත්‍රය
9. පඨමබ්‍රහ්මචරියසුත්තං 9. බ්‍රහ්මචරිය සූත්‍රය
10. දුතියබ්‍රහ්මචරියසුත්තං 10. දෙවන බ්‍රහ්මචරිය සූත්‍රය
5. අඤ්ඤතිත්ථියපෙය්‍යාලවග්ගො 5. අඤ්ඤතිත්ථිය පෙය්‍යාලය
1. රාගවිරාගසුත්තං 1. විරාග සූත්‍රය
2-7. සංයොජනප්පහානාදිසුත්තඡක්කං 2-7. සංයෝජන පහාණ ආදී සූත්‍ර හය
8. අනුපාදාපරිනිබ්බානසුත්තං 8. අනුපාදා සූත්‍රය
6. සූරියපෙය්‍යාලවග්ගො 6. සූරිය පෙය්‍යාලය
1. කල්‍යාණමිත්තසුත්තං 1. කල්‍යාණමිත්ත සූත්‍රය
2-6. සීලසම්පදාදිසුත්තපඤ්චකං 2-6. සීලසම්පදා ආදී සූත්‍ර පහ
7. යොනිසොමනසිකාරසම්පදාසුත්තං 7. යෝනිසෝ සූත්‍රය
1. කල්‍යාණමිත්තසුත්තං 8. දුතිය කල්‍යාණමිත්ත සූත්‍රය
2-6. සීලසම්පදාදිසුත්තපඤ්චකං 9-13. සීල පුබ්බංගම ආදී සූත්‍ර පහ
7. යොනිසොමනසිකාරසම්පදාසුත්තං 14. දුතිය යෝනිසෝ සූත්‍රය
7. එකධම්මපෙය්‍යාලවග්ගො 7. ඒකධම්ම පෙය්‍යාලය
1. කල්‍යාණමිත්තසුත්තං 1. කල්‍යාණමිත්ත සූත්‍රය
2-6. සීලසම්පදාදිසුත්තපඤ්චකං 2-6. සීලවිවෙක ආදී සූත්‍ර පහ
7. යොනිසොමනසිකාරසම්පදාසුත්තං 7. යෝනිසෝ සූත්‍රය
1. කල්‍යාණමිත්තසුත්තං 8. දුතිය කල්‍යාණමිත්ත සූත්‍රය
2-6. සීලසම්පදාදිසුත්තපඤ්චකං 9-13. සීලවිරාග ආදී සූත්‍ර පහ
7. යොනිසොමනසිකාරසම්පදාසුත්තං 14. දුතිය යෝනිසෝ සූත්‍රය
8. දුතියඑකධම්මපෙය්‍යාලවග්ගො 8. දුතිය ඒකධම්ම පෙය්‍යාලය
1. කල්‍යාණමිත්තසුත්තං 1. කල්‍යාණමිත්ත සූත්‍රය
2-6. සීලසම්පදාදිසුත්තපඤ්චකං 2-6. සීල සම්පදා ආදී සූත්‍ර පහ
7. යොනිසොමනසිකාරසම්පදාසුත්තං 7. යෝනිසෝ සූත්‍රය
1. කල්‍යාණමිත්තසුත්තං 8. දුතිය කල්‍යාණමිත්ත සූත්‍රය
2-6. සීලසම්පදාදිසුත්තපඤ්චකං 9-13. සීලසම්පදා ආදී සූත්‍ර පහ
7. යොනිසොමනසිකාරසම්පදාසුත්තං 14. දුතිය යෝනිසෝ සූත්‍රය
1. ගඞ්ගාපෙය්‍යාලවග්ගො 9. ගංගා පෙය්‍යාලය
1. පඨමපාචීනනින්නසුත්තං 1. පාචීනනින්න සූත්‍රය
2-5. දුතියාදිපාචීනනින්නසුත්තචතුක්කං 2-5. දුතිය පාචීනනින්න ආදී වූ සූත්‍ර හතර
6. ඡට්ඨපාචීනනින්නසුත්තං 6. ඡට්ඨ පාචීනනින්න සූත්‍රය
1. පඨමසමුද්දනින්නසුත්තං 7. සමුද්දනින්න සූත්‍රය
2-6. දුතියාදිසමුද්දනින්නසුත්තපඤ්චකං 8-12. දුතිය සමුද්දනින්න ආදී වූ සූත්‍ර පහ
2. දුතියගඞ්ගාපෙය්‍යාලවග්ගො 10. දුතිය ගංගා පෙය්‍යාලය
1. පඨමපාචීනනින්නසුත්තං 1. පාචීනනින්න සූත්‍රය
2-6. දුතියාදිපාචීනනින්නසුත්තපඤ්චකං 2-6. දුතිය පාචීනනින්න ආදී වූ සූත්‍ර පහ
1. පඨමසමුද්දනින්නසුත්තං 7. සමුද්දනින්න සූත්‍රය
2-6. දුතියාදිසමුද්දනින්නසුත්තපඤ්චකං 8-12. දුතිය සමුද්දනින්න ආදී වූ සූත්‍ර පහ
1. පඨමපාචීනනින්නසුත්තං 1. පාචීනනින්න සූත්‍රය
2-6. දුතියාදිපාචීනනින්නසුත්තපඤ්චකං 2-6. දුතිය පාචීනනින්න ආදී වූ සූත්‍ර පහ
1. පඨමසමුද්දනින්නසුත්තං 7. සමුද්දනින්න සූත්‍රය
2-6. දුතියාදිසමුද්දනින්නසුත්තපඤ්චකං 8-12. දුතිය සමුද්දනින්න ආදී වූ සූත්‍ර පහ
1. පඨමපාචීනනින්නසුත්තං 1. පාචීනනින්න සූත්‍රය
2-6. දුතියාදිපාචීනනින්නසුත්තපඤ්චකං 2-6. දුතිය පාචීනනින්න ආදී වූ සූත්‍ර පහ
1. පඨමසමුද්දනින්නසුත්තං 7. සමුද්දනින්න සූත්‍රය
2-6. දුතියාදිසමුද්දනින්නසුත්තපඤ්චකං 8-12. දුතිය සමුද්දනින්න ආදී වූ සූත්‍ර පහ
5. අප්පමාදපෙය්‍යාලවග්ගො 13. අප්පමාද වර්ගය
1. තථාගතසුත්තං 1. පඨම අප්පමාද සූත්‍රය
2. පදසුත්තං 2. දුතිය අප්පමාද සූත්‍රය
3-7. කූටාදිසුත්තපඤ්චකං 3-7. කූටාගාර ආදී වූ සූත්‍ර පහ
8-10. චන්දිමාදිසුත්තතතියකං 8-10. චන්දිම ආදී වූ සූත්‍ර තුන
6. බලකරණීයවග්ගො 14. බලකරණීය වර්ගය
1. බලසුත්තං 1. බල සූත්‍ර
2. බීජසුත්තං 2. බීජ සූත්‍ර
3. නාගසුත්තං 3. නාග සූත්‍ර
4. රුක්ඛසුත්තං 4. රුක්ඛ සූත්‍ර
5. කුම්භසුත්තං 5. කුම්භ සූත්‍ර
6. සූකසුත්තං 6. සූඛ සූත්‍ර
7. ආකාසසුත්තං 7. ආකාස සූත්‍ර
8. පඨමමෙඝසුත්තං 8. මේඝ සූත්‍ර
9. දුතියමෙඝසුත්තං 9. දුතිය මේඝ සූත්‍ර
10. නාවාසුත්තං 10. නාවා සූත්‍ර
11. ආගන්තුකසුත්තං 11. ආගන්තුක සූත්‍ර
12. නදීසුත්තං 12. නදී සූත්‍ර
7. එසනාවග්ගො 15. ඒසනා වර්ගය
1. එසනාසුත්තං 1. ඒසනා සූත්‍ර
2. විධාසුත්තං 2. විධා සූත්‍ර
3. ආසවසුත්තං 3. ආසව සූත්‍ර
4. භවසුත්තං 4. භව සූත්‍ර
5. දුක්ඛතාසුත්තං 5. දුක්ඛතා සූත්‍ර
6. ඛිලසුත්තං 6. ඛීල සූත්‍ර
7. මලසුත්තං 7. මල සූත්‍ර
8. නීඝසුත්තං 8. නීඝ සූත්‍ර
9. වෙදනාසුත්තං 9. වේදනා සූත්‍ර
10. තණ්හාසුත්තං 10. තණ්හා සූත්‍ර
11. තසිනාසුත්තං 11. තසිනාසුත්තං
8. ඔඝවග්ගො 16. ඕඝ වර්ගය
1. ඔඝසුත්තං 1. ඕඝ සූත්‍ර
2. යොගසුත්තං 2. යෝග සූත්‍ර
3. උපාදානසුත්තං 3. උපාදාන සූත්‍ර
4. ගන්ථසුත්තං 4. ගන්ථ සූත්‍ර
5. අනුසයසුත්තං 5. අනුසය සූත්‍ර
6. කාමගුණසුත්තං 6. කාමගුණ සූත්‍ර
7. නීවරණසුත්තං 7. නීවරණ සූත්‍ර
8. උපාදානක්ඛන්ධසුත්තං 8. උපාදානස්ඛන්ධ සූත්‍ර
9. ඔරම්භාගියසුත්තං 9. ඕරම්භාගියසංයෝජන සූත්‍ර
10. උද්ධම්භාගියසුත්තං 10. උද්ධම්භාගියසංයෝජන සූත්‍ර