ත්‍රිපිටකය
3. ධාතුසංයුත්තං 3. ධාතු සංයුත්තය
1. නානත්තවග්ගො 1. නානත්ත වර්ගය
1. ධාතුනානත්තසුත්තං 1. ධාතු සූත්‍රය
2. ඵස්සනානත්තසුත්තං 2. සම්ඵස්ස සූත්‍රය
3. නොඵස්සනානත්තසුත්තං 3. නෝසම්ඵස්ස සූත්‍රය
4. වෙදනානානත්තසුත්තං 4. වේදනා සූත්‍රය
5. දුතියවෙදනානානත්තසුත්තං 5. නෝවේදනා සූත්‍රය
6. බාහිරධාතුනානත්තසුත්තං 6. ධාතු සූත්‍රය
7. සඤ්ඤානානත්තසුත්තං 7. සඤ්ඤා සූත්‍රය
91
සාවත්ථියං විහරති...පෙ.... ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච - ‘‘ධාතුනානත්තං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්තං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? රූපධාතු...පෙ.... ධම්මධාතු - ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං’’.
‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්තං?
‘‘රූපධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපසඤ්ඤා , රූපසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපසඞ්කප්පො, රූපසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපච්ඡන්දො, රූපච්ඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපපරිළාහො, රූපපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපපරියෙසනා...පෙ.... ධම්මධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඤ්ඤා, ධම්මසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඞ්කප්පො, ධම්මසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මච්ඡන්දො, ධම්මච්ඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මපරිළාහො, ධම්මපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මපරියෙසනා.
‘‘එවං, ඛො, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්ත’’න්ති. සත්තමං.
91
මා විසින් මෙසේ අසනලදී. එක් කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත්නුවර සමීපයෙහිවූ අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවන ලද ජේතවනාරාමයෙහි වාසය කරන සේක. එහිදී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ “මහණෙනියි” කියා භික්ෂූන් ඇමතූහ. “ස්වාමීනියි” කියා ඒ භික්ෂූහු භාග්‍යවතුන් වහන්සේට උත්තරදුන්හ. (එවිට) භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙය වදාළ සේක.
“මහණෙනි, ධාතුන්ගේ නානත්වය නිසා සංඥාවන්ගේ නානත්වය ඇතිවෙයි. සංඥාවන්ගේ නානත්වය නිසා සංකල්පනාවන්ගේ නානත්වය ඇතිවේ. සංකල්පනාවන්ගේ නානත්වය නිසා ඡන්දයන්ගේ (තෘෂ්ණාවන්ගේ) නානත්වය ඇතිවේ. ඡන්දයන්ගේ නානත්වය නිසා පරිදාහයන්ගේ (ආශාවෙන් දැවෙන ස්වභාවයන්ගේ) නානත්වය ඇතිවේ. පරිදාහයන්ගේ නානත්වය නිසා පරියේසනයන්ගේ (සෙවීම්වල) නානත්වය ඇතිවේ.
“මහණෙනි, ධාතූන්ගේ නානත්වය කවරේද?”
රූප ධාතුව, ශබ්ද ධාතුව, ගන්ධ ධාතුව, රස ධාතුව, ස්පර්ශ ධාතුව සහ ධම්ම ධාතුවයි. මහණෙනි, මෙය ධාතූන්ගේ නානත්වයයි කියනු ලැබේ.
“මහණෙනි, කෙසේ නම් ධාතූන්ගේ නානත්වය නිසා සංඥාවන්ගේ නානත්වය ඇතිවෙයිද? සංඥාවන්ගේ නානත්වය නිසා සංකල්පනාවන්ගේ නානත්වය ඇතිවෙයිද? සංකල්පනා වන්ගේ නානත්වය නිසා ඡන්දයන්ගේ (ආශාවන්ගේ) නානත්වය ඇතිවෙයිද? ඡන්දයන්ගේ නානත්වය නිසා පරිදාහයන්ගේ නානත්වය ඇතිවේද? පරිදාහයන්ගේ නානත්වය නිසා පරියේසනයන්ගේ නානත්වය ඇතිවේද?
“මහණෙනි, රූප ධාතුව නිසා රූප සංඥාව (චක්ඛු විඤ්ඤාණය සමග පවත්නා සංඥාව) උපදින්නීය. රූපසංඥාව නිසා රූප සංකල්පනාව (සම්පටිච්ඡනාදි සිත් තුන සමග පවත්නා සංඥාව) උපදියි. රූප සංකල්පනාව නිසා රූපච්ඡන්දය රූපයෙහි ආශාව උපදියි. රූපච්ඡන්දය නිසා රූප පරිදාහය (රූප ආශාවෙන් දැවීම) උපදියි. රූප පරිදාහය නිසා රූප පරියේසනය (රූපයන් සෙවීම) ඇතිවේ.
“ශබ්ද ධාතුව නිසා ශබ්ද සංඥාව ඇති වන්නීය. ශබ්ද සංඥාව නිසා ශබ්ද සංකල්පනාව ඇතිවෙයි. ශබ්ද සංකල්පනාව නිසා ශබ්දච්ඡන්දය ඇතිවෙයි. ශබ්දච්ඡන්දය නිසා ශබ්දපරිදාහය ඇතිවෙයි. ශබ්දපරිදාහය නිසා ශබ්ද පරියේසනය ඇතිවේ.
“ගන්ධ ධාතුව නිසා ගන්ධ සංඥාව ඇතිවන්නීය. ගන්ධ සංඥාව නිසා ගන්ධ සංකල්පනාව ඇතිවෙයි. ගන්ධ සංකල්පනාව නිසා ගන්ධච්ඡන්දය ඇතිවෙයි. ගන්ධච්ඡන්දය නිසා ගන්ධ පරිදාහය ඇතිවෙයි. ගන්ධ පරිදාහය නිසා ගන්ධ පරියේසනය ඇතිවෙයි.
“රස ධාතුව නිසා රස සංඥාව ඇතිවන්නීය. රස සංඥාව නිසා රස සංකල්පනාව ඇතිවෙයි. රස සංකල්පනාව නිසා රසච්ඡන්දය ඇතිවෙයි. රසච්ඡන්දය නිසා රස පරිදාහය ඇතිවෙයි. රස පරිදාහය නිසා රස පරියේසනය ඇතිවේ.
“ස්පර්ශය ධාතුව නිසා ස්පර්ශ සංඥාව ඇතිවන්නීය. ස්පර්ශය සංඥාව නිසා ස්පර්ශ සංකල්පනාව ඇතිවෙයි. ස්පර්ශ සංකල්පනාව නිසා ස්පර්ශච්ඡන්දය ඇතිවෙයි. ස්පර්ශච්ඡන්දය නිසා ස්පර්ශ පරිදාහය ඇතිවෙයි. ස්පර්ශ පරිදාහය නිසා ස්පර්ශපරියේසනය ඇතිවේ.
“ධර්මධාතුව නිසා ධර්මසංඥාව ඇතිවන්නීය. ධර්මසංඥාව නිසා ධර්ම සංකල්පනාව ඇතිවෙයි. ධර්ම සංකල්පනාව නිසා ධර්මච්ඡන්දය ඇතිවෙයි. ධර්මච්ඡන්දය නිසා ධර්ම පරිදාහය ඇති වෙයි. ධර්ම පරිදාහය නිසා ධර්ම පරියේසනය ඇතිවේ.
“මහණෙනි, මෙසේ වනාහි ධාතූන්ගේ නානත්වය නිසා සංඥාවන්ගේ නානත්වය ඇතිවේ. සංඥාවන්ගේ නානත්වය නිසා සංකල්පනාවන්ගේ නානත්වය ඇතිවේ. සංකල්පනාවන්ගේ නානත්වය නිසා ඡන්දයන්ගේ නානත්වය ඇතිවේ. ඡන්දයන්ගේ නානත්වය නිසා පරිදාහයන්ගේ නානත්වය ඇතිවේ. පරිදාහයන්ගේ නානත්වය නිසා පරියේසනයන්ගේ නානත්වය ඇතිවේ.
(හත්වෙනි සඤ්ඤා සූත්‍රය නිමි.)
8. නොපරියෙසනානානත්තසුත්තං 8. නෝසඤ්ඤා සූත්‍රය
9. බාහිරඵස්සනානත්තසුත්තං 9. ඵස්ස සූත්‍රය
10. දුතියබාහිරඵස්සනානත්තසුත්තං 10. නෝඵස්ස සූත්‍රය
2. දුතියවග්ගො 2. සත්තධාතු වර්ගය
1. සත්තධාතුසුත්තං 1. සත්තිම සූත්‍රය
2. සනිදානසුත්තං 2. සනිදාන සූත්‍රය
3. ගිඤ්ජකාවසථසුත්තං 3. ගිඤ්ජකාවසඵ සූත්‍රය
4. හීනාධිමුත්තිකසුත්තං 4. හීනාධිමුත්තික සූත්‍රය
5. චඞ්කමසුත්තං 5. චංකම සූත්‍රය
6. සගාථාසුත්තං 6. සගාථ සූත්‍රය
7. අස්සද්ධසංසන්දනසුත්තං 7. අස්සද්ධ සූත්‍රය
8. අස්සද්ධමූලකසුත්තං 8. අස්සද්ධමූලක සූත්‍රය
9. අහිරිකමූලකසුත්තං 9. අහිරිකමූලක සූත්‍රය
10. අනොත්තප්පමූලකසුත්තං 10. අනොත්තප්පමූලක සූත්‍රය
11. අප්පස්සුතමූලකසුත්තං 11. අප්පස්සුත සූත්‍රය
12. කුසීතමූලකසුත්තං 12. කුසීත සූත්‍රය
3. කම්මපථවග්ගො 3. කම්මපථ වර්ගය
1. අසමාහිතසුත්තං 1. අසමාභිත සූත්‍රය
2. දුස්සීලසුත්තං 2. දුස්සීල සූත්‍රය
3. පඤ්චසික්ඛාපදසුත්තං 3. පඤ්චසික්ඛාපද සූත්‍රය
4. සත්තකම්මපථසුත්තං 4. සත්තකම්මපථ සූත්‍රය
5. දසකම්මපථසුත්තං 5. දසකම්මපථ සූත්‍රය
6. අට්ඨඞ්ගිකසුත්තං 6. අට්ඨඩ්ගික සූත්‍රය
7. දසඞ්ගසුත්තං 7. දසඩ්ග සූත්‍රය
4. චතුත්ථවග්ගො 4. චතු ධාතු වර්ගය
1. චතුධාතුසුත්තං 1. චතු සූත්‍රය
2. පුබ්බෙසම්බොධසුත්තං 2. පුබ්බ සූත්‍රය
3. අචරිංසුත්තං 3. අචරි සූත්‍රය
4. නොචෙදංසුත්තං 4. නොවෙදං සූත්‍රය
5. එකන්තදුක්ඛසුත්තං 5. දුක්ඛ සූත්‍රය
6. අභිනන්දසුත්තං 6. අභිනන්දන සූත්‍රය
7. උප්පාදසුත්තං 7. උප්පාද සූත්‍රය
8. සමණබ්‍රාහ්මණසුත්තං 8. සමණ බ්‍රාහ්මණ සූත්‍රය
9. දුතියසමණබ්‍රාහ්මණසුත්තං 9. සමණ බ්‍රාහ්මණ සූත්‍රය
10. තතියසමණබ්‍රාහ්මණසුත්තං 10. සමණ බ්‍රාහ්මණ සූත්‍රය