“යො පන භික්ඛු අදින්නං මුඛද්වාරං ආහාරං ආහරෙය්‍ය අඤ්ඤත්‍ර උදකදන්තපොනා පාචිත්තියං.”[1]
යම් මහණෙක් දිය දැහැටි හැර අනුපසම්පන්නයකු විසින් නො පිළිගන්වන ලද ආහාරයක් උගුරෙන් ඇතුළට ගනී නම් පචිති ඇවැත් වේ.
අදින්නාදාන පාරාජිකා ශික්ෂාපදයෙහි “අදින්න” යන වචනයෙන් කියැවෙන්නේ අනුන් අයත් දෙයය. මේ සිකපදයේ “අදින්න” යන වචනයෙන් කියැවෙන්නේන නො පිළිගන්වන ලද්දය. තමාට අයත් දෙය වුව ද අනුපසම්පන්නයකු විසින් නො පිළිගන්වන ලද ලම් එය අදින්න නම් වේ. තමා විසින් ගෙන වැළඳුව ඇවැත් වේ. මුඛද්වාරය යනු උගුරය. නො පිළිගත් දෙයක් උගුරට ඇතුළු නො කළ හොත් මුඛයට ගත් පමණින් ඇවැත් නො වේ. මෙහි ආහාරයයි කියනුයේ කනබොන සියල්ල ම ය. යාවකාලික යාමකාලික සත්තාහකාලික යාවජීවික වශයෙන් දක්වා ඇති සියල්ල ම ගිලින දෙයය යන අර්ථයෙන් ආහාර නම් වේ. අදින්නය විනය පාළියෙහි විස්තර කර ඇත්තේ මෙසේය:-
‘අදින්නං නාම අපටිග්ගහිතකං වුච්චති, දින්නං නාම කායෙන වා කායපටිබද්ධෙන වා නිස්සග්ගියෙන වා දෙන්තො හත්ථපාසෙ ඨිතො කායෙන වා කායපටිබද්ධෙන වා පතිගණ්හාති එතං දින්නං නාම.’[2]
“අදින්නය” යනු නො පිළිගන්නා ලද්දය. “දින්නය” නම් කයින් හෝ කය හා බැඳී ඇති සැඳි ආදි යම්කිසිවකින් හෝ භික්ෂුවගේ අතට හෝ භාජනයට වැටෙන පරිදි අතින් මුදා හෙළීමෙන් හෝ දෙන කල්හි අත්පස සිටි භික්ෂුව කයින් ම හෝ කය හා බැඳී ඇති පාත්‍රාදි දෙයකින් හෝ පිළිගනී නම් එසේ පිළිගන්නා ලද්දය. එය “දින්න” නම් වේය යනු එහි තේරුම ය. දැහැටි හා පිරිසිදු ජලය තමා විසින් ම ගෙන වැළඳිය හැකිය. වතුරට යම්කිසිවක් මිශ්‍ර වී ඇති නම් පිළිගෙන මිස නො පිළිගෙන නො වැළඳිය යුතුය.
ආහාරපානයන් ඉදිරියෙහි තබා දායකයා විසින් “ඉමං භික්ඛං භික්ඛුසංඝස්ස දෙම” යි කීම ද දීමකි. යම් කිසිවක් මෙය ඔබ වහන්සේට දෙමිය කියා හෝ පූජා කරමිය කියා හෝ ඉදිරියෙහි තැබීමත් දීමකි. එසේ දීමෙන් වස්තුව භික්ෂුවට අයත් වේ. එහෙත් එපමණනින් එය භික්ෂුවට නො වැළඳිය හැකිය. වැළඳීමට සුදුසු වීමට ඒ දායකයා ලවා හෝ අන් අනුපසම්පන්නයකු ලවා පිළිගන්වා ගත යුතුය. දායකයා විසින් “භික්ඛු සංඝස්ස දෙම” යි වචනයෙන් දෙන ලද්ද උපසම්පන්නයකු විසින් ගෙන අන් උපසම්පන්නයකුට පිළිගැන්වීම ද නුසුදුසු ය. උපසම්පන්නයකු විසින් නො පිළිගෙන ඔසවන ලද ආහාරය “උග්ගහිතක” නම් වේ. එය සියලු ම උපසම්පන්නයන්ට අකැපය. නො පිළිගෙන උපසම්පන්නයකු විසින් ඔසවන ලද්ද අනුපසම්පන්නයන්ට දිය යුතුය. එය ලැබූ අනුපසම්පන්නයා නුවණැතියකු වී පසුව භික්ෂූන්ට පිළිගැන්වුව හොත් වැළඳීම කැපය.
උග්ගහණය, පටිග්ගහණය කියා ගැනීම් දෙකක් ඇත. ඒ දෙකේ වෙනස පැවිද්දන් විසින් හොඳින් දැන ක්‍රියා කළ යුතුය. යම් කිසිවක් තුබූ තැනින් ඔසවා ගැනීම උග්ගහණ නම් වේ. තමාගේ අතෙහි හෝ අතේ ඇති භාජනයෙහි හෝ අනිකකු විසින් තබන දෙය හෝ අතට භාජනයට හෙළන දෙය හෝ ගැනීම “පටිග්ගහණ” නම් වේ. උග්ගහිතය වැළඳීමෙන් පචිති ඇවැත් වේ. ගිහියන් විසින් තැටිවල තබා භික්ෂුව ඉදිරියට අල්ලන තැටියෙන් හෝ භාජනයෙන් හෝ භික්ෂුව යම්කිසිවක් තමාගේ අතින් ගැනීම ද “උග්ගහණ”නම් වේ. එය වැළඳීමෙන් පචිති වේ. කවර ආකාරයකින් හෝ පිළිගත ද පිළිගැනීම හරියන්නේ නො වේ. පිළිගැනීම හරියන්නේ පඤ්චාංගයකින් යුක්ත වීමෙනි. ඒ පඤ්චාංගය මෙසේ ය.
- මධ්‍යම ප්‍ර‍මාණයෙන් කායබලය ඇතියකුට එසවිය හැකි දෙයක් වීම.
- පිළිගන්වන පිළිගන්න දෙදෙනා ඔවුනොවුන් අත්පස සිටීම.
- පිළිගන්වන දෙය භික්ෂුව වෙත එළවීම,
- කයින් හෝ කය හා සම්බන්ධ දෙයකින් හෝ මුදාලීමෙන් හෝ දීම.
- භික්ෂුව විසින් කයින් හෝ කය හා සම්බන්ධ වී ඇති පාත්‍රාදි යම්කිසිවකින් ගැනීම.
මේ පිළිගැනීම සම්පූර්ණ වීමට තිබිය යුතු පඤ්චාංගයය. මධ්‍යමබල ඇති පුරුෂයකුට එසවිය නො හෙන දෙයක් කීප දෙනකුන් විසින් හෝ මහබලැතියකු විසින් හෝ ඔසවා පිළිගැන්වුවද එය සිද්ධියට නො පැමිණේ. මධ්‍යම බලැතියකුට එසවිය හැකි තරමේ දෙයක් දුබලයන් දෙතුන් දෙනකු විසින් ඔසවා පිළිගැන්වුව ද පැත්තක් ඔසවා ඒ පැත්ත භික්ෂුවගේ අතේ තැබුව ද භික්ෂුව අත බිම තබා සිටියදී අතට පෙරළුව ද පිළිගැනීම සිද්ධ වේ.
“අත්පස” යනු දෙරියන්හමාරය. එය ගණන් ගනු ලබන්නේ භික්ෂුවගේ පිටිපස සිටය. භික්ෂුව වාඩිවී සිටිනවා නම් ඔහුගේ ශරීරයේ පිටිපස කෙළවරේ පටන් පිළිගන්වන තැනැත්තාගේ පිළිගැන්වීමට දිගු කරන අත හැර ඉතා ම සමීප අංගයට දෙරියන් හමාරක් තිබේ නම් අත්පස ලැබේ. එයට වඩා දුරින් සිට අමාරුවෙන් අත දිගු කොට හෝ පිළිගැන්වුව ද එසේ කළ දෙය නො පිළිගත් දෙයක් ම වේ. දිග මිට ඇති සැන්දකින් දුර සිට බෙදුව ද පිළිගැනීම සිදු නො වේ. වළඳන කල්හි දුර සිට බෙදන්නට තැත් කරනවා නම් වැළැක්විය යුතුය. වළකද්දීම බෙදුයේ නම් එය නැවත පිළිගෙන වැළඳිය යුතුය.
පිළිගන්වන දෙය භික්ෂුවගේ අතට හෝ භාජනයට නො එළවා ආහාරය ගෙනැවිත් ගන්නය කියා භික්ෂුව ඉදිරියේ තබා ගෙන සිටිය ද නො ගත යුතු ය. ගත ද පිළිගැනීම සිදු නො වේ. තැටියක ලා පලතුරු ආදි යමක් ගෙනවුත් ගන්නය කියා ඒ තැටිය භික්ෂුව වෙත එළවා නම් යටින් අත තබා සම්පූර්ණ තැටිය පිළිගෙන අනික් අතින් එහි ඇති තමාට වුවමනා දෙයක් ගැනීම සුදුසුය. පිළිගැනීම සිද්ධය.
පිළිගන්වන්නා භික්ෂුවගේ අත්පස සිට අතින් ම භික්ෂුවගේ අතෙහි හෝ භාජනයෙහි හෝ ආහාරය තැබීමෙන් ද, සැඳි ආදි උපකරණයකින් එසේ දුන ද, අතින් හෝ සැන්දෙන් මුදා භික්ෂුවගේ අතට හෝ භාජනයට හෙළුව ද පිළිගැනීම සිදු වේ. මේ තුන් ආකාරයෙන් එක් ආකාරයකින් නුදුන් දෙය තමා අයත් දෙය වුව ද නො පිළිගත් දෙය බැවින් නො වැළඳිය යුතු ය.
අනුපසම්පන්නයා පිළිගන්වන දෙය භික්ෂුව විසින් ද කයින් හෝ කය හා සම්බන්ධ වූ දෙයකින් ගත යුතුය. භික්ෂුවගේ අපේක්ෂාව ඇති නම් පිළිගන්වන්නා ඒ වස්තුව භික්ෂුවගේ අතේ තැබුව ද ශරීරයේ අන් තැනක තැබුව ද පිළිගැනීම සිද්ධය. භික්ෂුවගේ අතේ ඇති භාජනයෙහි තැබුව ද භික්ෂුවගේ ශරීරය හා සම්බන්ධ වී ඇති අන් කිසිවක තැබුව ද පිළිගැනීම සිද්ධ වේ. භික්ෂුව සමීපයේ භාජනය තබා එය යටත් පිරිසෙයින් ඉදිකටු තුඩකින් වුව ද ස්පර්ශ කර ගෙන ඉන්නා කල්හි එයට හෙළන ලද දෙය පිළිගත්තේ වෙයි. භාජන බොහෝ ගණනක් එකිනෙක ගැටෙන සේ තබා එකක් ස්පර්ශ කර සිටියදී ඒ භාජනවලින් කවරකට හෝ බෙදන ලද දෙය පිළිගන්නා ලද්දේ වේ. භික්ෂුව ඇඳක් මේසයක් පුටුවක් අල්ලාගෙන සිටිය දී එහි තබන ලද දෙයත් පිළිගන්නා ලද්දේ වේ. තැනකින් තැනකට ගෙන යා නොහෙන පරිදි පිහිටුවා ඇති දෙයක හෝ නො ගෙන යා හැකි ගලක හෝ තැබීමෙන් පිළිගැනීම සිදු නො වේ. ගසින් වෙන් නො කළ එහි ඇති කොළයකට පිළිගැනීම ද නුසුදුසු ය. සියඹලා ආදි කුඩා කොළ ගොඩක පිළිගැනීම ද නුසුදුසු ය. එක් උපසම්පන්නයකු විසින් පිළිගත් දෙය සියලු ම උපසම්පන්නයන්ට කැපය. එසේ ම එක් උපසම්පන්නයකු විසින් අකැප ලෙස කබා ගත් දෙය සියලු ම උපසම්පන්නයන්ට අකැපය.