තව ද: අප බුදුන් දෙවදත්තාවතාරයෙහි ලද සම මෙත් නොඑක් ජාතිභෙද පූජා නම් කවර? යත්;
ඒ දෙවිදත් යම් දවසෙක බුදුන්ට යම් රන්තලියක් නිසා ආඝාත බැඳ එ තැන් පටන් සංසාරයෙහි දු ඔබට වෛරීව ම අවුදින් සසර අටවාරයෙක්හි ම මහ පොළව ගලන ලදුව බුදුවූ ජාතියෙහි බුදුන්ට නො එක් වාරයෙහි වධක ප්‍රයෝග කොට, ඔබට හානියක් කොට ගත නොහී, කෙළවර දෙවුරම් වෙහෙර පොකුණු මියර දී ඔහු මහ පොළොව ගැල නව නව වාරයෙහි අවීචි මහ නරකයට වන් නියාව ත්, ඔහු ම නිසා බුදුන් නො එක් පූජා ලත් නියාවත්, පන්සිය පනස් ජාතකයෙන් නො එක් උදාහරණ දක්වා මා විසින් කියන්නාවූ මේ කුශලා කුශලයාගේ විභාගය හා ද්වේෂයාගේ ආදීනවය හා බුදුන්ගේ ක්‍ෂාන්ති පාරමිතාවගේ විභාගයත් සත්පුරුෂයන් විසින් සාවධාන ව ඇසිය යුතු.
මේ මහා භද්‍රකල්පයට යට පස්වැනි වූ බුද්ධශූන්‍ය කල්පයෙහි මාගේ ශ්‍රී මහාබෝධිසත්ත්වයෝ සසර පාරමිතා භූමියෙහි ඇවිදිනා සේක් වෙළෙඳ කුලෙහි ඉපැද, ධර්මිෂ්ඨ ව වෙළෙඳාම් කොට ඇවිද, කුටුම්බ සණ්ඨාපනය කරණ සේක. දෙවිදත් බොළඳවූ වෙළඳව, අඥාන ව, සොර වෙළෙඳාම් කොට සෙරිවාණිජ නම් වෙළෙඳ ව අධර්මයෙන් ජීවත් වෙයි. එ කල බෝසතාණෝ ඔහු හා සමඟ එක නුවරෙක් වෙළෙඳාම් කොට දවසෙක ඇවිදිමින් සිටියාහ.
එ නුවර පෙර අසූ කෙළක් ධන ඇති සිටුකුලයක් ක්‍රමයෙන් පිරිහී දුඃඛිත ව මුත්තණියක හා මිණිබිරියක හා දෙදෙනෙක් ව අනුන්ට බැලමෙහෙ කොට ජීවත්වෙති. එ ගෙයි පෙර සිටාණන් බත් අනුභව කළ ලක්‍ෂයක් අගනා රන්තලිය දීර්ඝකාලයක් නොමැදීමෙන් පැහැ පෙරළී මැටි තලියක් සේ තිබෙයි. ඔවුන් දෙදෙනාගේ පින්නැත්තෙනුත් මැටි වළඳක් සේ තිබෙයි. එ කල දෙවිදත් ඒ වීථියට පැමිණ “වළලු ගනුව දැරියනි “යි හඬගෑය, කුමාරිකා එ තෙපුල් අසා “මුත්ත! මා අත වළලු ලව’”යි හැඬුව. එ වේලෙහි මුත්තණියෝ “කම් කළ දුව! කුමක් කියවුද, අනුන්ට බැලමෙහෙකොට ජීවත් වන හෙයින් කිසි සරණක් නැති වුව, කෙසේ තී අත වළලු ලම් දැ”යි කීහ.
නැවත කුමාරිකා මිදුල පියවා යන වෙළෙඳහු බලා වළල්ලෙහි ලෝභයෙන් දොහොත් මුදුනෙහි තබා ගෙන මුත්තණියන් වැඳ වැඳ “තෙල යටිගුල නිෂ්ප්‍රයෝජනව දමා පියා තිබෙන මැටි තලිය දීලා වී නමුත් මට වළලු ලවාලන්නැ”යි කිව. මුත්තණියෝ දුව නළවා ගත නො හී වෙළෙඳහු කැඳවා හිඳිනා හසුන් දී “පුතණ්ඩ! නුඹගේ මේ නං වළල්ලට අඬයි, මේ මැටිතළිය. ගෙන මස්සෙක වළලු ඈ අත ලා පියන්නැ”යි කියා තලිය දුන්හ. එ වේලෙහි සොර වෙළෙඳ තලිය බර හෙයින් “මේ මැටිවළඳෙක් නොවෙ” යි දැන තලිය පිට යකටුවකින් හිරා ඝනරන්තලි බවු දැන මොහු වෙළෙඳ කමක් නො දන්නා බොළඳ කමක් ඇති කෙනෙක, ඝන රන් තලි ය එක මස්සකට දෙත් ල, එක මස්සකුත් නොදී මුන් මුහුණ වැලි ගසා පියා නිකම් ම මා හැරගත මැනැව, මා අත තුබූ බඩු විකොට ගතහැකි බඩු ය. ගෙට ගොස් බිඳීගිය වළලු ගෙනවුත් දීලා මස්සකු ත් නො නසා දැන්දක් හැරගෙන යෙමි” යි සිතාලා “මේ තලිය මස්සක් තබා අඩමඳටකුත් නො වටී, එ මට හැයිදැ” යි බිමට දමා පියා කුඩා කෙල්ල හඬ හඬා සිටිය දී නිෂ්කරුණාව ම පලා ගියේය.
ඔහු ගිය පසු, මූර්තිමත් වූ කරුණාපිඩක් සේ මාගේ සත්ත්‍වයෝ දෙවිදත්හුගේ සොර වෙළෙඳාම් නමැති ගිනිගත් මඟ හැල් පැන් ඉස්නා නේ ධර්මිෂ්ඨවූ වෙළෙඳාමෙන් ඇවිදිනා සේක් ඒ වීථියට පැමිණ “කැමැති කෙනෙක් වළලු ගනුව”යි හඬගෑ දෑ ය. බෝසතුන්ගේ මධුර වූ තෙපුල් අසා “මොහු මෘදු වූ බස් ඇති කෙනෙක, රූක්‍ෂ වූ කෙනෙක් නො වෙ”යි වචනානුසාරයෙන් බෝසතුන්ගේ ගුණ දැන ගෙට කැඳවා හිඳිනා හසුන් පෙර සේ ම කියා බෝසතුන් අතට තලිය දී මස්සෙක වළලු ඉල්වූහ. බෝසතාණෝ ද, පරීක්ෂා කොට ඝනරන්තලියක් බවු දැන ඔවුන් කෙරෙහි උපන් මහාකරුණා ඇතිව “මෑණියනි! නුඹ මෙසේම බොළඳ හැයි ද, මේ තලිය මට පෑවා සේ අනිකක්හට නො පානේය, මේ රත්රන් දහසෙකින් කළා වූ ලක්‍ෂයක් අගනා ඝනරන්තලි ය. නුවණැති වුව හොතින් එක් කුලයෙක ඇත්තන් එත්ජාතියක් මුළුල්ලෙහි ජීවත් ව යාහැකි ධනයෙක, සඟවා තබාගත මැනැවැ”යි කී දෑ ය.
එ බසට මැහැලි වහන්සේ “තෙල ආ වෙළෙඳාණෝ අඩමඳටකුත් නො වටිති යි කියා බිමට දමා ගියහ, දැන් නුඹගේ පිනින් ඝනරන් වූනියා ය, එ නුඹ ම ගෙන නුඹගේ නැඟණියන් අත වළලු ලා උන්ගේ හැඬුම් සන්හිඳුවා උන් නළවා දීලුයේ නම් ඒ ලක්‍ෂය ම ලද්දා හා සමයැ”යි කියාතලිය බෝසතාණන්ට ම පාවා දුන්හ. එ වේලෙහි බෝසතාණෝ “මැහැණියෙනි! මේ තලිය වටිනා මිලයෙක් මාගේ නැත. එසේ හෙයින් නුඹදෑගෙන් නිකම් දුන්නා හා සම ය, මමද මාගේ ශක්ති පමණින් සංග්‍රහ කෙරෙමි”යි කියාලා අත තුබූ මසු දහසක් අගනා බඩුපයිය බඳවනින්ම පාවාදී ඔරු කුලියට එක රන්අටමස්සක් හා පසුඹිය පමණක් උන් අතින් ම ඉල්වා ගෙන “ලද ධනය උපායෙන් රක්‍ෂා කළ මනා වේ දැ”යි සිතා එ තැන නොරඳා වහ වහා පලා ගොස් ඔරු කුලීයට අටමස්ස දී ඔරුවට පැනනැඟි මතු තමන් වහන්සේ සද්ධර්‍මගඩ්ගාවට බස්නාට දෘෂ්ටාන්ත පෑවා සේ එ ගං මැදට වැද ගිය සේක.
ඉක්බිත්තෙන් දෙවිදත් තමාගේ ගෙට ගොස් සුන් බුන් වළලු අවුත් කල් යවා පියා කැබලි වළලු ගණනක් හැරගෙන දිව දිව අවුත් එ ගෙට වැද “වැළි තොප දුක්පත් බැවින් මස්සක් වටිනා දෙයකුත් දීගත නොහෙන බැවින් මින් වළලු ගණනක් හැරගෙන අර තලිමාල්ල දීපියව, අපගේ ගෙයි කෙල්ලෝ කීපදවසක් කා දමා පියති” යි මායම් කී ය. එ බසට දෙපුතුමවු ඕහට නොඑක් පරුෂ බැණ “කොල චණ්ඩාලයකුත් නොවටිනා සොර වෙළෙඳ! තා මස්සකු ත් නො වටිති යි කී තලිය ලක්‍ෂයක් වටී ල, තට ස්වාමිදරුවකු බඳු වූ ධර්මිෂ්ට වෙළෙඳාන කෙනෙක් ඒ දැක අපට මසු දහසක් දී අප අතින් ම ඉල්වාගෙන ගියහ. උන් අපට දුන් අනැඟි වූ නො එක් බඩු බලගැ”යි කියා බිණූහ. එ බසට දෙවිදත් යටි ගුල බලා ආදි තුබූ තැන තලි ය නො දැක උපන් මහා ශෝකයෙන් කඹුරුසමක් මැඩපුවා සේ සුස්මක් ලා පියා “එ බඳු වූ ලක්‍ෂයක් ධනයෙන් පැරද ගියෙමි” යි උපන්නාවූ ධනශෝකයෙන් උමතු ව තෙමේ තමා බවු නො දැන අත තුබූ දහසක් අගනා බඩු එම ගේම බහා හින තුබූ කඩ ද දමා උමතු වූ ශුනකයකු සේ අපගත වස්ත්‍රයෙන් පළම්දඬ අමෝරා ගෙන බෝසතුන් පසුපස්සේ ගං තොටට දිව බෝසතුන් අසුකොට ගත නොහී “කොල තොටි ය! තුලු දුන් අටමස්සට මම සොළොස් මස්සක් දෙමි, ඔරුව ආපස්සේ පදුව” යි කී ය. තොටියා එ බසට ආපස්ස බලා ඔහු නග්නයෙන් පොල්ලක් කර තබාගෙන වියරු හුණු ආකාරයෙන් සිටියා දැකැ බසට සරු නො කොට ඔරුව පැද බෝසතුන් එ තෙර කෙළේ ය.