“පඤ්චිමානි භික්ඛවෙ, බලානි. කතමානි පඤ්ච? සද්ධාබලං විරියබලං සතිබලං සමාධිබලං පඤ්ඤාබලං. ඉමානි ඛො භික්ඛවෙ, පඤ්ච බලානි.”
මහණෙනි, බලධර්මයෝ පස් දෙනෙකි. කවර පස්දෙනෙක් ද යත්? මහණෙනි, සද්ධාබලය ය, විරිය බලය ය, සති බලය ය, සමාධි බලය ය, පඤ්ඤා බලය ය යන මොවුහු පස්දෙනා බල ධර්මයෝ ය.
ලෝකයෙහි අනේකප්‍ර‍කාර වූ බොහෝ බල ඇත්තේ ය. පටිසම්භිදා මග්ගයෙහි “අට්ඨසට්ඨි බලානි” යි බල සැට අටක් දක්වා තිබේ. ඒ සැම බලයක් ම යෝගාවචරයන්ට වුවමනා නැත. මහජනයාට නිවන් මඟට බසින්නට නො දෙන්නා වූ ද, නිවන් පසක් කරනු පිණිස පිළිවෙත් පිරීමට පටන් ගැනීම් වශයෙන් නිවන් මඟට බැස සිටින යෝගාවචරයන් පෙළා, ඔවුන් නිවන් මඟින් බැහැර කරන්නා වූ ද, ඔවුනට නිවන් මඟ වසා සිටින්නා වූ ද, මාරසේනාවන් ඇති බව මහාපදාන සූත්‍රයෙහි මෙසේ වදාරා තිබේ.
“කාමා තෙ පඨමා සෙනා දුතියා අරති වුච්චති,
තතියා ඛුප්පිපාසා තෙ චතුත්ථි තණ්හා පවුච්චති
පඤ්චමි ථීනමිද්ධන්තෙ ජට්ඨා භීරු පවුච්චති.
සත්තමී විචිකිච්ඡා තෙ මක්ඛො ථම්භො ච අට්ඨමො
ලාහො සිලොකො සක්කාරො මිච්ඡාල‍ඩො ච යො යසො
යොචත්තානං සමුක්කංසෙ පරෙ ච අවජානති
එසා නමුචි තෙ සෙනා කණ්හස්සාභිප්පහාරිනි
න නං අසූරො ජිනාති ජෙත්වාව ලභතෙ සුඛං”
අඹු දරුවන් ආදීන් හා වස්තුව පිළිබඳ වූ කාම තෘෂ්ණාව ගිහියන් මුළා කරයි. ඔවුනට නිවන් මඟට බැසීමට නො දෙයි. නිවන් මඟ ආවරණය කෙරේ. එසේ කරන්නා වූ කාමතෘෂ්ණාව මාර සේනාවෙහි එක් යෝධයෙකි.
යම් කිසි ක්‍ර‍මයකින් ඒ කාමතෘෂ්ණාව මැඩ ස්වසන්තානයෙන් බැහැර කොට නිවන් මඟට බැසීම් වශයෙන් පැවිදි බවට පැමිණියවුන්ට සිවුරු පිළිබඳ ව ලද සැටියකින් සතුටු වන බවය. ආහාරය පිළිබඳ ව ලද සැටියකින් සතුටු වන බවය, සෙනසුන් පිළිබඳ ව ලද සැටියකින් සතුටු වන බවය, භාවනාවෙහි ඇලෙන බවය යන ආර්‍ය්‍යවංශ ධර්මය වූ ශ්‍ර‍මණ ප්‍ර‍තිපත්තිය ගැන ඇති වන නො සතුටු බව වූ අරති නම් වූ සූක්ෂ්ම ද්වේෂය බාධා කෙරෙයි. පැවිදි වූවන්ට ඇති වන ඒ අරතිය මාරසේනාවේ එක් යෝධයෙකි.
පැවිදිව අනුන් නිසා ජීවත් වන්නා වූ තැනැත්තා හට සෑහෙන පමණ ආහාරපානයන් නො ලැබීමෙන් සා පිපාසා දෙකින් ඔහු පෙළෙනු ලබයි. පැවිද්දන් පෙළන සා පිපාසා දෙක මාරසේනාවේ එක් යෝධයෙකි.
සා පිපාසා දෙකින් පෙළෙන පැවිද්දා කෙරෙහි සෙවීම පිළිබඳ වූ තෘෂ්ණාව ඇති වේ. එයින් ඔහු ගේ සිත පෙළා දුබල කරනු ලැබේ. සිත දුබල කරන්නා වූ ඒ තෘෂ්ණාව මාරසේනාවේ එක් යෝධයෙකි. සිත දුබල වූ කල්හි ථීනමිද්ධය ඇති වේ. එය මාර සේනාවේ එක් යෝධයෙකි.
ථීනමිද්ධය නිසා ධ්‍යානාදි ගුණ විශේෂ නො ලබන්නහුට ජනයාගෙන් ඈත්ව අරණ්‍යසේනාසනාදියෙහි විසීම ගැන බිය ඇති වේ. ඒ බිය මාරසේනාවේ එක් යෝධයෙකි.
බියෙන් විවේක සුවය විවේක රසය නො ලබා කල් යවන්නහුගේ සන්තානයෙහි මේ ප්‍ර‍තිපත්තිය වැඩ ඇතියක් ද නැතියක් ද යනාදීන් විචිකිච්ඡාව උපදී. එය මාරසේනාවේ එක් යෝධයෙකි.
ප්‍ර‍තිපත්තියෙන් මඳ ගුණයක් වුවද ඇතිවුව හොත් එයින් මත් ව අනුන්ගේ ගුණ අවලංගු කරන අනුන්ගේ ගුණ නො පිළිගන්නා ස්වභාවය වූ මක්ඛය ඇති වේ. එය මාරසේනාවේ එක් යෝධයෙකි.
ප්‍ර‍තිපත්තියෙන් මඳ ගුණයක් වුවද ඇති වුව හොත් එයින් මත් ව අනුන්ගේ ගුණ අවලංගු කරන අනුන්ගේ ගුණ නො පිළිගන්නා ස්වභාවය වූ මක්ඛය ඇති වේ. එය මාරසේනාවේ එක් යෝධයෙකි.
ලැබූ මඳ ගුණය නිසා නැමිය යුත්තන්ට නො නැමෙන ගරු කළ යුත්තන්ට ගරු නො කරන ස්වභාවය වූ ථම්භය ඇති වේ. එය මාරසේනාවේ එක් යෝධයෙකි. ඇත්තා වූ මඳ ගුණය නිසා ඇති වන ලාභ සත්කාර කීර්ති ප්‍ර‍ශංසාවන්ගෙන් මත් වී තමා උසස් කොට ගනී. එය මාර සේනාවේ එක් යෝධයෙකි.
ලාභාදියෙන් මත් ව අනුන් පහත් කොට සිතයි. එය මාර සේනාවේ එක් යෝධයෙකි.
පිටත සිට ගෙන පහර දෙන සතුරාගෙන් බේරීම පහසුය. මාර සේනාව නිවන් පසක් කරනු කැමති සත්පුරුෂයන්ට පහර දෙනුයේ පිටත සිට ගෙන නොව ඔවුන්ගේ සිත් තුළ ම සිට ගෙන ය. එ බැවින් ඒ මාර සේනාව මැඩලීම ඉතා දුෂ්කර කාර්‍ය්‍යයෙකි. බෝම්බවලින් හෝ කාලතුවක්කුවලින් මාර සේනාව නො මැඩිය හැකි ය. සිත් තුළට වදනා මාර සේනාව මැඩලීමට මානසික බල ම තිබිය යුතු ය. සතුරන් රැක සිටන මගක යාම හෝ සතුරු සේනාවක් රැක සිටින තැනට පිවිසීම හෝ සතුරු පීඩනයට ඔරොත්තු දෙන සතුරන් මැඩලිය හැකි නැසිය හැකි බලයක් නැතියකුට නො කළ හැකි වන්නා සේ නිවන් මඟ වසා ගෙන නිවන් දොර වසා ගෙන රැක සිටින මාර සේනාවේ පීඩනයට ඔරොත්තු දෙන මාර සේනාව මැඩීමට පලවා හැරීමට සමත් බලයක් නැතියකුට නිවන් මඟ නො යා හකි ය. නිවනට නො පිවිසිය හැකි ය. එබැවින් නිවන් ලබනු කැමති සෑම දෙනා විසින් ම මාර සේනාව මැඩිය හැකි බලයක් ඇති කර ගත යුතු ය. මේ බෝධිපාක්ෂික ධර්ම කථාවෙහි දැක්වෙන්නේ මාර සේනාව මැඩ නිවනට පිවිසීමට උත්සාහ කරන යෝගාවචරයනට ඒ සඳහා තිබිය යුතු බල පස ය.
එනම් :-
සද්ධා බලය ය, විරිය බලය ය, සති බලය ය, සමාධි බලය ය, පඤ්ඤා බලය ය යනු බල පස ය. ඉහත දැක් වූ ඉන්ද්‍රිය කථාවෙහි දී සද්ධාදි ධර්ම පසෙහි ලක්ෂණ දක්වන ලදි. මෙහිදී විශේෂයෙන් දත යුත්තේ ඒවායේ බල භාවය ය.
ලෝභාදි කෙලෙසුන්ට නො සෙල්විය හැකි පමණට, කෙලෙස් පීඩනය ඉවසිය හැකි පමණට, කෙලෙසුන් පැරදවිය හැකි නැසිය හැකි පමණට ශක්තිමත් වූ ශ්‍රද්ධාව ම ශ්‍රද්ධා බලය ය. සෑම දෙනාට ම ඇති වන සාමාන්‍ය ශ්‍රද්ධාව කෙලෙස් පීඩනයට ඔරොත්තු දෙන්නක් නො වේ. ධර්ම ශ්‍ර‍වණාදියෙන් ශ්‍රද්ධාව ඇති වූ බොහෝ දෙනා දන් දෙන්නට සිල් රකින්නට තවත් නොයෙක් පින්කම් කරන්නට සිතති. එහෙත් තෘෂ්ණාව ඉපදී සැණෙකින් ම ඒ අදහස් ඔවුන් ගෙන් බැහැර කරයි. ඔවුහු තෘෂ්ණාවට යට වී ඒ අදහස් කළ එකකුදු නො කරති. භවභෝග සම්පත් හා කීර්ති ප්‍ර‍ශංසා බලාපොරොත්තුවෙන් පින්කම් කරන්නන් ගේ ශ්‍රද්ධාව භවභෝග සම්පත් වලට ආශාව වූ තෘෂ්ණාවට අනුකූලව තෘෂ්ණාවට යටත් ව පවත්නා ශ්‍රද්ධාවකි. එය තෘෂ්ණාව නැසීමට සමත් ශ්‍රද්ධාවක් නො වේ. එ බැවින් දානාදි පින්කම් කරන සාමාන්‍ය ජනයා ගේ ශ්‍රද්ධාව බෝධිපාක්ෂික ශ්‍රද්ධා බලය නො වන බව දත යුතු ය.
තෘෂ්ණාව මැඩලීමට සමත් වූ බෝධිපාක්ෂික ශ්‍රද්ධා බලය ආර්‍ය්‍යවංශ ධර්මය විෂය කොට ඇතියකි. එය හැසිරෙන වැඩෙන තැන ආර්‍ය්‍යවංශ ධර්මය ය. ඇතැමකුට ධර්මශ්‍ර‍වණාදියෙන් ශ්‍රද්ධා බලය ඉක්මනින් ද ඇති වේ. ඇතැම් පින්වතුන් දහම් අසා අඹුදරුවන් කෙරෙහි හා වස්තුව කෙරෙහි පැවැති ආලය දුරු කොට අඹුදරුවන් හැර නෑ මිතුරන් හැර ධනය හැර පැවිදි වන්නේ ඒ මහා තෘෂ්ණාස්කන්ධය පෙරළීමට තරම් ශක්තිය ඇති ශ්‍රද්ධාවක් ඔවුනට ඇති වූ බැවිනි. මනුෂ්‍යයන් තමන් ඇලුම් කරන අඹුදරුවන් නිසා වස්තුව නිසා නො විඳිනා දුකක් නැත. සමහර විට ඒවා රැක ගැනීමට ඔවුහු ජීවිතය ද පරිත්‍යාග කරති. දිවි නැසෙතත් ඔවුහු ඒවා ගැන ආශාව නො හරිති. එය තෘෂ්ණාවේ බලය ය. එපමණ බලයක් ඇති දීර්ඝකාලයක පටන් සත්ත්වසන්තානයෙහි පැවත එන ඒ තෘෂ්ණාව සැණෙකින් නැසීමට සමත්වන ඒ ශ්‍රද්ධාව සුළු බලයකැයි නො සිතිය යුතු ය. එය මහා බලයෙකි.
ඒ මහත් වූ ශ්‍රද්ධා බලය ඉක්මණින් ඇති වන්නේ සමහර කෙනකුට පමණකි. අන්‍යයන් විසින් දහම් ඇසීමෙන් ද, දහම් පොත පත ඉගෙනීමෙන් ද, කියවීමෙන් ද, ශමථ විදර්ශනා භාවනාවන්හි යෙදීමෙන් ද ක්‍ර‍මයෙන් ඇති කර ගත යුතුය. විරිය - සති - සමාධි - පඤ්ඤා යන මොවුන්ගේ බල භාවය ද සද්ධා බලය අනුව තේරුම් ගත යුතු ය. එක් බලයකුදු නැති තැනැත්තාට බල ධර්මයක් ඇති කර ගැනීම දුෂ්කර ය. එක් බලයක් ඇති කර ගත් තැනැත්තා හට ඉතිරි බල සතර ඇති කර ගැනීම පහසු ය.
කවර ආකාරයකින් හෝ දුබල සැදැහැයෙන් මෙකල සසුන් ගත වී සිටින බොහෝ කුලපුත්‍රයෝ ද පන්සල් පිළිබඳ වූ ද දායක - කාරක - ගෝල - බාලයන් පිළිබඳ වූ ද ඉන්ද්‍රිය පිනවීම පිළිබඳ වූ ද ආශාව නමැති මහෝඝයට යට වී ආර්‍ය්‍යවංශධර්‍මයෙන් බැහැරව වෙසෙති. ඔවුනට එයින් ගොඩ ඒමට ඇත්තා වූ එක ම උපාය තම තමන් තුළ බලධර්‍ම ඇති කර ගැනීම ය. කෙලෙස්මරහු ගේ දත් අතරට හසු වී සිටින ගිහිභවතුන්ට එයින් මිදීමට ඇති උපාය ද බලධර්‍ම ඇති කර ගැනීම ය. කවර ආකාරයකින් හෝ කියන ලද බලධර්මයන් ඇති කරගෙන තම තමන් ගේ සිත් තුළට වැදහිඳ තම තමන්ට නැවත නැවත ජාති ජරා ව්‍යාධි මරණ දුඃඛයන් හා අපාය දුඃඛය ද ගෙන දෙන මාරසේනා පරදවා පලවා හැර නිවන් සුවය ලැබීමට සැම දෙනා ම උත්සාහ කෙරෙත්වා!