තමහට මව්පිය ගුරුවරාදි ගුණවතුන් විසින් කළා වූ ගුණයන් සුළු කොට දක්වන්නා වූ ද, අගුණ කොට දක්වන්නා වූ ද, ඒවායින් තමන්ට පලක් නුවූ බව දක්වන්නා වූ ද, ගුණයක් නො කළ බව දක්වා සම්පූර්ණයෙන් කළ ගුණ අවලංගු කරන්නාවූ ද, ලෝකයෙහි වෙසෙන නොයෙක් තරාතිරම්වල ගුණවතුන්ගේ ඒ ඒ ගුණ සුළු කොට දක්වන්නා වූ ද, අගුණ කොට දක්වන්නා වූ ද, අවලංගු කරන්නා වූ ද, ස්වභාවය ගුණමකුබව නම් වේ. මෙය ඒ ඒ පුද්ගලයාට ඇත්තයුත්ත නො වැටහෙන පරිදි සිත අඳුරු කරන කිලිටි කරන ස්වභාවයක් වූයෙන් චිත්තෝපක්ලේශයකි.
මක්ඛයෙන් කිලිටි වූ සිත් ඇති පුද්ගලයා මව්පිය ගුරුවරාදි හිතවතුන්ගේ උපකාරයෙන් දියුණුවට පැමිණි කල්හි, අද මා මේ තත්ත්වයේ සිටින්නේ නුඹලාගේ උපකාරයෙන් ද? මාගේ වීර්‍ය්‍යය නැති නම් මේ තත්ත්වයට මා පැමිණේද යනාදීන් කියා මව්පියාදීන්ගේ ගුණය සුළු කොට හෝ කථා කරයි. “අද මා මේ තත්ත්වයේ සිටින්නේ නුඹලා කියන ලෙස කළ නිසාය. නැති නම් මට මීට වඩා බොහෝ උසස් වන්නට තිබුණේ ය”යි කියා ගුණය අගුණය කොට හෝ දක්වයි. ‘නුඹලා මා ගැන වෙහෙසුණ බව වියදම් කළ බව නම් සැබෑය. නුමුත් ඒවායින් මට සිදුවූ වැඩක් නැත. මා මේ තත්ත්වයේ සිටින්නේ මාගේ ම උත්සාහයෙනැ’යි කියා කළ ගුණ නිෂ්ඵල කොට හෝ දක්වයි. ‘නුඹලා මට කළ දෙයක් නැති ය’යි සම්පූර්ණයෙන් ම ගුණ නැති කර දැමීම හෝ කරයි.
ගුණමකු පුඟුලා අනුන්ගේ ගුණ නො කියයි. නො කියා ම බැරි තැනකදී අනුන්ගේ ගුණ කීවත් ඉතා සුළු කොට සැහැල්ලු කොට කියයි. තත් වූ පරිද්දෙන් අනිකකුගේ ගුණ නො කියයි. අනුන් ගුණ කියන කල්හි ද අනුමත නො කරයි. අනුන්ගේ ගුණ ඇසීමට ද කැමැත්ත නො දක්වයි. අනුන්ගේ අගුණ කීමටත් කියනු ඇසීමටත් ඉතා කැමතිය. පෙනෙන්නා වූ අනුන්ගේ ගුණය යටපත් කර දැමීම ද, අනුන්ගේ අගුණ ම සෙවීම ද ගුණමකුවන්ගේ ස්වභාවයයි. මේ ගුණමකු බව ම පාපයකි. මෙය මව්පියාදි ගුණවතුනට ද්‍රෝහිකම් කිරීමට ද මිත්‍ර‍යන්ට ද්‍රොහිකම් කිරීමට ද හේතු වෙයි.
ගුණමකුවා දෙවියන් සහිත ලෝකයාගේ ගර්හාවට භාජන වේ. ඔහුට උපකාරයක් කිරීමෙන් කරන්නාට පලක් නො වන බැවින් විපත්තියේ දී ද ඔහුට අනිකෙක් පිහිට නොවේ. ගුණමකුවාට උපකාර කිරීමෙන් උපකාරකයාට ඔහුගෙන් ලැබෙතොත් ලැබෙනුයේ කරදරයක් විපතක් පමණෙකි. එබැවින් නුවණැත්තෝ ගුණමකුවන් දුරු කරති. ඔවුන්ගෙන් දුරු වෙති. එබැවින් අනුන්ගේ සහයෝගය නො ලැබීමෙන් ගුණමකුවා දුකට ද පිරිහීමට ද පත් වෙයි. මරණින් මතු අපායට ද යෙයි. දෙලොව වැඩ කැමැත්තෝ තමාගේ චිත්තසන්තානයට මේ ගුණමකු බවට වැදෙන්නට නොදී සිහිනුවණින් සිය සිත් ආරක්ෂා කර ගනිත්වා!