“මහණෙනි, පැවිද්දහු විසින් නො සෙවිය යුතු මේ කෙළවර දෙකෙකි. ඒ කවර දෙකෙක් ද? හීන ග්‍රාම්‍ය අන්ධබාල ලෞකිකයන් ගේ පුරුද්දක් වන, අනාර්‍ය්‍ය අවැඩ ගෙන දෙන කාමසුඛල්ලිකානු යෝගය ද, දුක් උපදවන, අනාර්‍ය්‍ය, අවැඩ ගෙන දෙන අත්තකිලමථානුයෝග ය ද යන අන්ත දෙක යැ.
මහණෙනි, මේ කී අන්ත දෙක හැර දමා, නුවණැස පිරිසිදු කරන, ඥානය පහළ කරන, කෙලෙස් දුරු කරනු පිණිස, සත්‍ය ප්‍රතිවේධය පිණිස, සම්බෝධිය පිණිස, නිවන් ප්‍රත්‍යක්ෂ කරනු පිණිස පවත්නා මධ්‍යම ප්‍රතිපත්තිය තථාගත වූ මා විසින් පසක් කැරිණ. ඒ මධ්‍යම ප්‍රතිපත්තිය නම්
1. සම්‍යක් දෘෂ්ටිය
2. සම්‍යක් සංකල්පය
3. සම්‍යක් වචනයට
4. සම්‍යක් කර්මාන්තය
5. සම්‍යක් ආජීවය
6. සම්‍යක් ව්‍යායාමය
7. සම්‍යක් ස්මෘතිය
8. සම්‍යක් සමාධිය
යන මේ අංග අටක් ම වූ87 ආර්‍ය්‍ය මාර්ගය යැ.
මහණෙනි, මේ වනාහි තථාගත මා විසින් අවබෝධ කරන ලද, නුවණ පහළ වීම පිණිස ද නිවන ප්‍රත්‍යක්ෂ කරනු පිණිස ද පවත්නා ඒ මධ්‍යම ප්‍රතිපත්තිය යි.
දුක්ඛ සත්‍යය
මහණෙනි, “ඉපැත්ම දුක් ය, ජරාව ද දුක් ය, ව්‍යාධිය ද දුක් ය, මරණය ද දුක් ය, අප්‍රියයන් හා එක්වීමත්, ප්‍රියයන්ගෙන් වෙන්වීමත් දුක් ය. ලබනු කැමති දෑ නො ලැබීම දුක් ය. සැකෙවින් කියතොත් උපාදාන ස්කන්ධ පසම දුක් ය” යන මෙය වනාහි දුඃඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යය යි.88
සමුදය සත්‍යය
මහණෙනි, නැවත නැවත සසර ඉපැත්ම සිදු කරන. නන්දි රාගය හා එක්ව හට ගන්නා ඒ ඒ උපනුපන් භවයෙහි ඇල්ම කරන යම් තෘෂ්ණාවෙක් වේද,
කාම තෘෂ්ණා, භව තෘෂ්ණා, විභව තෘෂ්ණා යැ යි තුන් වැදෑරුම් වූ ඒ තෘෂ්ණාව දුඃඛ සමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍යය යි.89
නිරෝධ සත්‍යය
මහණෙනි, ඒ තෘෂ්ණාව ගේ යම් මුල් සිඳීමෙක් වේ ද, යම් දුරු කිරීමෙක් වේ ද, සර්වප්‍රකාරයෙන් යම් බැහැර ලීමෙක් වේ ද, යම් ආලය නො කිරීමෙක් වේ ද, තෘෂ්ණා නිරෝධයට කාරණ වූ ඒ නිර්වාණය දුඃඛ නිරෝධාර්‍ය්‍ය90 සත්‍යය යි.
මාර්ග සත්‍යය
මහණෙනි, සම්‍යග්දෘෂ්ටි, සම්‍යක්සංකල්ප, සම්‍යග්වචන, සම්‍යක් කර්මාන්ත, සම්‍යගාජීව, සම්‍යග්ව්‍යායාම, සම්‍යක් ස්මෘති, සම්‍යක්සමාධි යන මේ අංග අට ම වූ උතුම් උපාය ම දුඃඛ නිරෝධගාමිනී ප්‍රතිපදාර්‍ය්‍ය91 සත්‍යය යි.”
සත්‍ය ඥානය 92
මහණෙනි, මේ දුඃඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යය නමැති පෙර නෑසු චතුස්සත්‍ය ධර්ම විෂයයෙහි නුවණැස, ඥානය, ප්‍රඥාව, විද්‍යාව, ඥනාලෝකය මට පහළ විය.
කෘත්‍ය ඥානය 93
මහණෙනි, ඒ දුඃඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යය පිරිසිඳ දත යුතු ය යි පෙර නෑසූ ධර්ම විෂයෙහි නුවණැස, ඥානය, ප්‍රඥාව, විද්‍යාව, ඥනාලෝකය මට පහළ වී ය.
කෘත ඥානය 94
මහණෙනි, ඒ දුඃඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යය මා විසින් පිරිසිඳ දන්නා ලද්දේ වේ යැ යි පෙර නො ඇසූ ධර්ම විෂයයෙහි නුවණැස, ඥානය, ප්‍රඥාව, විද්‍යාව, ආලෝකය මට පහළ වී ය.
සමුදය සත්‍යයෙහි සත්‍ය ඥානය 95
මහණෙනි, මේ දුක්ඛ සමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍ය යැ යි කියා පෙර නෑසූ ධර්ම විෂයයෙහි නුවණැස, ඥානය, ප්‍රඥාව, විද්‍යාව, ආලෝකය මට පහළ වී ය.
සමුදය සත්‍යයෙහි කෘත්‍ය ඥානය 96
මහණෙනි, “ඒ දුක්ඛ සමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍ය ය (තෘෂ්ණාව) පහ කළ යුතු යැ” යි පෙර නෑසූ ධර්ම විෂයයෙහි නුවණැස, ඥානය, ප්‍රඥාව, විද්‍යාව, ආලෝකය මට පහළ වී ය.
සමුදය සත්‍යයෙහි කෘත ඥානය
මහණෙනි, ඒ දුක්ඛ සමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍යය (තෘෂ්ණාව) මා විසින් නසන ලදැ යි නුවණැස............... මට පහළ වී ය.
නිරෝධ සත්‍යයෙහි සත්‍ය ඥානය
මහණෙනි, දුක්ඛ නිරෝධාර්‍ය්‍ය සත්‍යය (නිවන) නම් මේ යැ යි පෙර නෑසූ ධර්ම විෂයයෙහි නුවණැස........... පහළ වී ය.
නිරෝධ සත්‍යයෙහි කෘත්‍ය ඥානය
මහණෙනි, මේ දුඃඛ නිරෝධාර්‍ය්‍ය සත්‍යය (නිවන) ප්‍රත්‍යක්ෂ කළ යුතු යැ යි පෙර නෑසූ ධර්ම විෂයෙහි මා තුළ කෘත්‍ය ඥානය පහළ වී ය.
නිරෝධ සත්‍යයෙහි කෘත ඥානය
මහණෙනි, ඒ දුඃඛ නිරෝධාර්‍ය්‍ය සත්‍යය (නිවන) මා විසින් ප්‍රත්‍යක්ෂ කරන ලදැ යි පෙර නෑසූ ධර්ම විෂයයෙහි නුවණැස..................... මට පහළ වී ය.
මාර්ග සත්‍යයෙහි සත්‍ය ඥානය
මහණෙනි, පෙර නෑසූ ධර්ම විෂයයෙහි “මේ දුක් නැසීමට පමුණුවන උපා යැ යි නුවණැස .................. මට පහළ වී ය.
මාර්ග සත්‍යයෙහි කෘත්‍ය ඥානය
මහණෙනි, පෙර නෑසූ ධර්ම විෂයයෙහි “ඒ දුක්ඛ නිරෝධ ගාමිනී ප්‍රතිපදාර්‍ය්‍ය සත්‍ය ය මා විසින් වැඩිය යුතු යැ”යි නුවණැස................ මට පහළ වී ය.
මාර්ග සත්‍යයෙහි කෘත ඥානය
මහණෙනි, පෙර නෑසූ ධර්ම විෂයෙහි “ඒ දුක් නසන උපාය මා විසින් වඩනා ලදැ”යි නුවණැස............... මට පහළ වී ය.
මහණෙනි, මෙ සේ සත්‍යඥාන කෘත්‍යඥාන කෘතඥාන යැ යි එක සත්‍යයක් පාසා තුන් ආකාර වීමෙන් සතර සත්‍යයහි දොළොස් ආකාර95 වූ තත්ත්වඥානය යම්තාක් කල් මා තුළ පහළ නො වී ද, ඒ තාක් ම දෙවියන් මරුන් බඹුන් සහිත ලෝකයෙහි මහණ බමුණන් සහිත සත්ත්ව වර්ගයා අතුරෙහි “මම නිරුත්තර සම්‍යක්සම්බෝධිය ලැබුයෙමි” යි ප්‍රතිඥා නො කෙළෙමි.
එහෙත් මහණෙනි, යම් කලෙක් හි චතුස්සත්‍යයන් පිළිබඳ ව තුන් පරිවර්තයක් ද දොළොස් ආකාරයක් ද ඇති තත්ත්වඥානය මට පහළ වී ද, මහණෙනි, එයින් පසු ම දෙවියන් මරුන් බඹුන් සහිත ලෝකයෙහි මහණ බමුණන් සහිත සත්ත්ව වර්ගයා අතුරෙහි “මම් නිරුත්තර සම්‍යක්සම්බෝධිය ලැබීමි” යි ප්‍රතිඥා කෙළෙමි. මා තුළ දර්ශන ඥානය පහළ වී ය. මගේ චිත්ත විමුක්තිය අකෝප්‍ය ය. මේ කෙළවර අත්බව ය. දැන් මතු භවයෙක් මට නැත. (මින් මතු භවෝත්පත්තියෙක් නැත.”) මෙසේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඒ තවුසනට මේ පළමු දම් දෙසුම කළ සේක.