ඒ දානශීලාදියෙහි ප්‍රත්‍යවෙක්‍ෂාක්‍රමය මෙසේ දතයුතුය. කෙසේද යත්:-
ක්‍ෂෙත්‍රවස්තු, හිරණ්‍යස්වර්ණ, ගව, මහිෂ, දාසි, දාස, පුත්‍රදාරාදි වස්තුවෙහි ඇලුනා වූ සිත් ඇති සත්ත්‍වයන්ට ක්‍ෂෙත්‍රාදිය බොහෝදෙනා විසින් ප්‍රාර්ථනා කටයුතු බැවින්ද, රජදරුවන් සොරුන් සතුරන් ආදීන්ට සාධාරණ බැවින්ද, විවාදයට පිහිටවන බැවින්ද, සතුරන් ඇතිවන බැවින්ද, නිස්සාර හෙයින්ද, වස්තුලැබ රක්‍ෂාකිරීම ඇතිකල්හි අනුන්ට පීඩාවට කාරණහෙයින්ද, විනාශයට කාරණහෙයින්ද, ශෝකාදිය ඇති කල්හි අනෙකප්‍රකාර දුක් එළවන හෙයින්ද, ඒ වස්තුවෙහි ඇලුම් මූලකාරණකොට ඇති මාත්සර්යමලයෙන් වළඳනාලද සිත් ඇති සත්ත්‍වයන්ට අපායොත්පත්තිය වනහෙයින් දැ යි මෙසේ මේ අර්ථය නම්:- අනෙකප්‍රකාර වූ බොහෝ අවැඩ එළවන්නේය. එසේහෙයින් ඒ වස්තූන්ගේ පරිත්‍යාගය කිරීම බලවත්වූ අභිවෘද්ධියකැයි, වස්තුපරිත්‍යාගයෙහි අප්‍රමාද කටයුත්තේය.
තවද, වස්තුව ඉල්වන්නාවූ යාචකතෙමේ තමාගේ රහස ප්‍රකාශ කොට කියන හෙයින් මට බලවත් විශ්වාස ඇත්තේය යි කියාද, හැරයා යුතුවූ තොප සන්තක වස්තු පරලොවට ඇරගණ යවයි කියන හෙයින් මට උපදෙස් කියන්නාවූ කල්‍යාණමිත්‍රයෙකැයි කියාද, ගිනිගෙන දිලියෙන්නාවූ ගෙයක් මෙන් මරණාගතියෙන් දිලිහෙන්නාවූ ලෝකයෙහි එයින් මා සන්තක වස්තුව පිටත් කරන්ට සහායවන යහළුවෙකැයි කියාද, පිටත්කළ වස්තුව නො නස්නා පරිද්දෙන් නිධාන කොට තබන්ට ස්ථානව සිටියේ යයි කියාද, දානසඞ්ඛ්‍යාත කුශලකර්මයෙහි සහායවන බැවින්ද, සියලු සම්පත්තීන්ට අග්‍ර වූ අතිදුර්ලභ බුද්ධභූමියෙහි සියලු ලොකොත්තර සම්පත්තියට කාරණ බැවින්ද, ඉල්වන්නා වූ යාචක උත්කෘෂ්ටවූ කල්‍යාණමිත්‍රයෙකැයි සැලකිය යුත්තේය.
තවද: මේ යාචකයා විසින් මම බලවත් වූ කාරියෙකින් සම්භාවනා කරන ලද්දෙම් වෙමි. ඒ දානක්‍රියාවෙහි ඒ සම්භාවනා මා විසින් නො වරදවා කටයුතුය යි කියාද, ඒකාන්තයෙන් නස්නා සුලුවූ ජීවිතය යාචකයන් නො ඉල්වුවත් මා විසින් දියයුතුය. ඉල්වූ කල්හි කැලම දියයුතුය යි කියාද, උත්තමාධ්‍යාශය ඇති සත්ත්‍වයන් විසින් යාචකයන් සොයා ඇවිදිත්දන් දිය යුතුය. මාගේ කුශලයෙන් යාචකයා තෙමේම සමීපයෙහි පැමිණියේයයි කියාද, යාචකදානව්‍යා ජයෙන් මටම අනුග්‍රහ කරන්නේය යි කියාද, මෙපරිද්දෙන්ම මේ සියලු ජනයා මා විසින් අනුග්‍රහ කටයුත්තේය යි කියාද, යාචකයක්හු නැති කල්හි මාගේ දානපාරමිතාව කෙසේනම් පිරේදැ යි කියාද, යාචකයන් නිසාම මා විසින් සියලු වස්තු සොයා තිබියයුත්තේය යි කියාද. නො ඉල්වාම මා සන්තක වස්තුව යාචකයෝ තුමූ කවරකලක ඇරගණිද්දෝ හෝයි කියාද, කෙසේ නම් මම යාචකයන්ට ප්‍රියවෙම්ද, මනවඩම්ද, ඒ යාචකයෝත් මට කෙසේ නම් ප්‍රියවෙද්ද, මන වඩද්දැයි කියාද, කෙසේ නම් මම දන්දෙමින් සිටත් දන්දී අන්තයෙහිත් සතුටුවෙම්ද, බලවත්ව හටගත්තාවූ ප්‍රීතිසෞමනස්‍යයෙන් කෙසේ නම් ඔදවැඩී සිත් ඇතිවෙද්දැයි කියාදැයි උදාර්ය බලවත්වූ දානාධ්‍යාශය ඇත්තෝය යි මට යාචකයෝ කෙසේ වූ සිතිවිලි සිතද්ද, නො ඉල්විය දී මම යාචකයන්ගේ අදහස් දැන කෙසේ නම් සිත් පිනවා දන් දෙම්දැයි කියාද, වස්තුවත් යාචකයනුත් ඇති කල්හි දන් නොදීමෙන් මට බලවත්ව නින්දා බස් උපදනේය යි කියාද, කෙසේ නම් මම මාගේ හස්තපාදාදි අවයවයන් හා ජීවිතය යාචකයන්ට පරිත්‍යාග කෙරෙම්දැයි කියාද සැලකිය යුත්තේය.
තවද, මේ අර්ථය නම්:- යම්සේ කඹැළිපණුවා නිරපේක්‍ෂ වූ ඛෙපකයා අනුව යේද, එපරිද්දෙන්ම නිරපෙක්‍ෂ වූ දායකයා අනුව යන්නේයයි අර්ථනිරපෙක්‍ෂතාවෙහි සිත් ඉපදවිය යුත්තේය. ඉල්වන්නා වූ සත්ත්‍ව වූ කලි ඉදින් ප්‍රියපුද්ගලයෙක් වී නම් ප්‍රියපුද්ගලයා මා අතින් ඉල්වන්නේයයි සොම්නස් ඉපදවිය යුත්තේය. ඉදින් ඉල්වන්නාවූ සත්ත්‍ව තමහට උදාසීන පුද්ගලයෙක් වී නම් මා අතින් මේ වස්තු ඉල්වන තැනැත්තේ ඒකාන්තයෙන් මේ වස්තු පරිත්‍යාගය නිසා මට මිත්‍රවන්නේයයි සොම්නස් ඉපැදවිය යුත්තේය. දන්දෙන්නාවූ දායක තෙමේ බොහෝ යාචකයන්ට ප්‍රියවන්නේය. ඉදින් වෛරී පුද්ගලයෙක් ඉල්වා නම් පසමිතුරා මා අතින් ඉල්වන්නේයයි විශේෂයෙන් සොම්නස් ඉපැදවිය යුත්තේය. මෙසේ ප්‍රිය පුද්ගලයා කෙරෙහි මෙන් මධ්‍යස්ථ පුද්ගල වෛරී පුද්ගලයන් කෙරෙහිදු මෛත්‍රී පූර්වඞ්ගමකොට ඇති කරුණාව එළවාම දියයුත්තේය. ඉදින් ලෝභය බොහෝ කලක් පුරුව ආ බැවින් ඒ බෝධිසත්ත්‍වයන්ට දෙයධර්මය විෂයකොට ඇති බලවත් ලෝභධර්මය උපදී නම් ඒ බෝධිසත්ත්ව ප්‍රතිඥා ඇත්තහු විසින් මෙසේ සැලකිය යුත්තේය. කෙසේද? යත්:- සත්පුරුෂයාණෙනි! සම්‍යක් සම්බෝධිය ප්‍රාර්ථනා කරන්නා වූ තොප විසින් සියලු සත්ත්‍වයනට උපකාර පිණිස මේ ශරීරය හරණලද්දේ නොවේ ද? ඒ ශරීර පරිත්‍යාගයෙන් උපන්නා වූ කුශලයත් හරණ ලද්දේ නොවේද? එසේ වූ තොපට බාහ්‍යවස්තුවෙහි ඇල්ම ඉපදවී නම් ඇතුන්ගේ නෑමක් හා සමවන්නේය. එසේ හෙයින් තොප විසින් කිසිවස්තුවෙක ඇල්ම නො ඉපැදවිය යුත්තේය. යම්සේ අටගෙණ සිටි මහත් වූ බෙහෙත් රුකකින් මුල් කැමැත්තෝ මුල්ගෙණයෙද්ද, ගැට කැමැත්තෝ ගැට ගෙණයෙද්ද, සුඹුළු කැමැත්තෝ සුඹුළුගෙන යෙද්ද, කඳ කැමැත්තෝ කඳ ගෙනයෙද්ද, වෙළෙප් කැමැත්තෝ වෙළෙප් ගෙනයෙද්ද, අතුකැමැත්තෝ අතුගෙනයෙද්ද, කොළ කැමැත්තෝ කොළගෙනයෙද්ද, මල්කැමැත්තෝ මල්ගෙනයෙද්ද, ඵලකැමැත්තෝ ඵලගෙනයෙද්ද, මාසන්තකදෙය මේ සත්ත්වයෝ ගෙන යෙතියි ඒ බෙහෙත් රුකට කිසි විරෝධ කල්පනාවක් නො වේද, එපරිද්දෙන්ම සියලු ලෝවැස්සන්ට වැඩ පිණිස වීර්යය කරන්නාවූ මා විසින් දැක්වූ කෙළෙහිගුණ නොදන්නා වූ හැම කල්හිම අපවිත්‍රවූ ශරීරය අනුන්ට උපකාර පිණිස පමුණුවනකල්හි ස්වල්පමාත්‍ර වූ මමය මාගේ යයි යන සිතිවිල්ලක් නො ඉපදවිය යුත්තේය. ඒකාන්තයෙන් බිඳෙන්නා වූ විසිරෙන්නා වූ නැසෙන්නාවූ ස්වභාව ඇති මේ අධ්‍යාත්මික බාහ්‍ය මහාභූතරූපයන් කෙරෙහි වෙනස කවරේද, මේ මාගේය මම නම් මේ ආත්මයය මේ මාගේ ආත්මය යන යම් මේ සිතිවිල්ලෙක් ඇත්නම්; එතෙමේ හුදෙක් මෝහයෙන් පැළඹීම පමණෙක් වන්නේය. එසේ හෙයින් බාහ්‍යවස්තුවෙහි මෙන් අධ්‍යාත්මික වූ හස්තපාද නේත්‍රාදියෙහිද, මාංසරුධිරාදියෙහිද, අපෙක්‍ෂාවක් නැතිව ඒ හස්තපාදාදී වූ සියල්ල කැමැති කැමැති කෙනෙක් ගෙනයෙත්වායි හරණලද සිත් ඇතිවිය යුත්තේය.
මෙසේ සලකන්නා වූ සම්‍යක්සම්බෝධියට මෙහෙයනලද සිත් ඇති කායජීවිතයෙහි අපෙක්‍ෂාවක් නැති ඒ බෝධිසත්ත්‍වයන්ට නිරායාසයෙන්ම කායවචොමනඃ කර්මය විශේෂයෙන් පිරිසිදුවන්නේය. පිරිසිදුවූ කායවාක්ප්‍රයෝග ඇති, පිරිසිදු වූ ආජ්ව ඇති, ඒ මහාබෝධිසත්ත්‍ව තෙමේ ත්‍යාග ප්‍රතිපත්තියෙහි පිහිටුවා අළමනා දෙය යයි නුවණින් හා ගතමනාදෙය යයි නුවණින් යුක්තව වඩවඩා දෙයධර්ම පරිත්‍යාගයෙන් හා අභයදාන ධර්මදානයෙන් සියලුසත්ත්‍වයන්ට අනුග්‍රහකරන්ට සමර්ථ වන්නේය. මේ වූකලි දානපාරමිතාවෙහි ප්‍රත්‍යවේක්‍ෂා ක්‍රම වන්නේය.