මෙසේ ඒ මෛත්‍රෙය සර්වඥයන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණය දක්වා දැන් ජිණිපත්‍රපුටයෙක්හි නිස්සඞ්ගව පවත්නා දිවසසං තප්ත අයඃශුලයක් මෙන් සියලු ධර්මයෙහි අස්ඛලිතව පවත්නාවූ ඥානගති ඇති අපගේ සර්වඥයන්වහන්සේ සර්වාඞ්ගයෙන් ධවලවූ උතුම්වූ හස්තිරාජයක්හු සර්වාලඞ්කාරයෙන් සරහා ඔහුගේ සොද්ධ පොළුගසන්නාක්හු මෙන්ද, සර්වරත්නමයවූ උතුම් ප්‍රාසාදමස්තකයෙහි අසනිපාතයක් එලන්නාක්හු මෙන්ද, නොයෙක් කර්මාන්තයෙන් විසිතුරු කොට කරනලද රාජභවනයක් වහ්නියෙන් දහනය කරන්නාක්හු මෙන්ද, මෙබඳු වූ බුද්ධශ්‍රී සමෘද්ධිය ද, නිත්‍යසංස්කාරයක් නැති බැවින් අන්තර්ධාන වන්නේය. එහෙයින් ශාරීපුත්‍ර ස්ථවිරයෙනි! සියලුම සංස්කාරධර්මයෝ චිරස්ථායීව බොහෝ කලක් නො පවත්නාහුයයි දක්වන්නාවූ සර්වඥයන් වහන්සේ මෙසේ වදාළසේක.
“එවං අනිච්චා සංඛාරා අද්ධුවා තාවකාලිකා,
ඉත්තරා භෙදනාචෙව ජජ්ජරා රිත්තකා භවෙ.
-
තුච්ඡමුට්ඨිසමාසුඤ්ඤා සංඛාරා බාලලාපනා,
න කස්සචි වසො තත්‍ථ වත්තති ඉද්ධිමස්ස පි
එතං ඤත්‍වා යථාභූතං නිබ්බින්‍දෙ සබ්බසංඛතෙ”යි.
මෙසේ ප්‍රදීපසිඛාවක් මෙන් කර්මාදි හේතුප්‍රත්‍යයන් හා සමග උපදනා වූ සංස්කාරධර්මයෝ ඇතිව නැතිවන්නාවු අර්ථයෙන් අනිත්‍යය කෙළවර කොට ඇති බැවින් හා ආදි අන්ත දෙක ඇති බැවින් අනිත්‍යයහ. සියලුම සංස්කාර ධර්මයෝ දියබුබුලු හා පෙණපිඬුමෙන් අස්ථිර බැවින් අධ්‍රැවවන්නාහ. පරායත්ත බැවින් පිරුලෙන්ලත් වස්තුවක් මෙන් තාවකාලික වන්නාහ. ස්වල්පවූ ආස්වාද ඇති බැවින් ස්වප්නයක් මෙන් මන්දාස්වාදව ලාමක වන්නාහ. උපන්නාවූ සංස්කාරධර්මයන් ඒකාන්තයෙන් නස්නා හෙයින් විදුලියක් මෙන් බිඳෙන්නාවූ ස්වභාව ඇත්තාහ.
තවද සියලු සංස්කාරධර්මයෝ කුඹලුන්කළාවූ වලන්පලහන චලනසුලය මුදුනට පලගත් රුකින් නැමුනු අතුඅග තුබූ පිනිබින්දුවක් මෙන්ද, ඉදිකටු අග තුබූ හබඇටක් මෙන්ද, ඒකාන්තයෙන් කලක් නො පිහිටන්නාහු උපන්නාවූ ස්වභාවයෙන් නොසිටීම ධර්මතා බැවින් බිඳෙන්නාවූ ස්වභාව ඇත්තාහ. ස්ථිරත්‍වයක් නැති බැවින් නොපැලහු මැටිවළඳක් මෙන්ද, දැදුරුව බිඳෙන්නාහ. නිත්‍යාදි සාර විරහිත බැවින් ආත්ම ආත්මීය භාවයෙන් සිස්වූ මිටක් මෙන් තුච්ඡවන්නාහ. ක්‍ෂණිකනිරොධයෙන් නස්නා බැවින් නිරුද්ධවන්නාවූ ස්වභාව ඇත්තාහ. මිටමොලවා විදහා පෑ සිස්අතක් මෙන් ගතයුතු ආස්වාදයක් නැත්තාහ. නිත්‍ය සුඛ ශුභත්‍වයක් නැති හෙයින් ශුන්‍යයහ. අප්‍රාඥසත්ත්‍වයන් විසින් මමය, මාගේයයි ගන්නා හෙයින් මාගේ පුතණුවෝය. මාගේ දියණියෝය, මාගේ නෑයෝය, මාගේ ධනධාන්‍යය යන මේ ආදීන් මමත්‍වය උපදවා කියන හෙයින් බාල ලාපනයහ. ඒ සියලු සංස්කාරධර්මයන් කෙරෙහි යශස්මහත්ත්‍වය-පුණ්‍යමහත්ත්‍වය-ප්‍රඥාමහත්ත්‍වය යන මේ ආදිය ඇත්තවුන් අතුරෙන් යම්කිසි පුද්ගලයක්හුගේ වසයෙහි ඓශ්චර්ය නොපවත්නේය. කුමක් හෙයින්ද? යත්:- සෘද්ධිමතුන් කෙරෙන් අගතැන්පත් වූ මහාමෞද්ගල්‍යාන ස්ථවිරාදීන්ගේ වශයෙහි නො පවත්නා හෙයින් සෘද්ධිමතුන්ගේත් ඓශ්චර්යවශගය ඒ සංස්කාරයන් කෙරෙහි නොපවත්නේය. මෙසේ සියලු සංස්කාර ධර්මයන්ගේ අනිත්‍යාදි ස්වභාවය තත්වූපරිද්දෙන් දැන සියලු ප්‍රත්‍යයසමුත්පන්න ධර්මයෙහි කලකිරී භවවිරාගය කටයුත්තේය. මෙසේ සියලු සංස්කාර ධර්මයන්ගේ අනිත්‍යතාව දක්වා දැන් ලෝකයෙහි අමෘතමහානිර්වාණයට පමුණුවන්නාවූ උත්තමපුරුෂයන්ගේ දුර්ලභ බවද දක්වන්නාවූ සර්වඥයන්වහන්සේ මෙසේ වදාළසේක.
දුල්ලභො පුරිසාජඤ්ඤො න සො සබ්බත්‍ථජායති,
යත්‍ථ සො ජායතී ධීරො තං කුලං සුඛමෙධනි”යි.
මහණෙනි! ලෝකයෙහි ස්ථිර සදෙනකුගේ පහළවීම දුර්ලභ වන්නේය. කවර සදෙනකුගේද? නික්ලේශීවූ තථාගතවූ සම්‍යක් සම්බුද්ධයන්ගේ පහළවීම ලෝකයෙහි දුර්ලභ වන්නේය යනාදි ක්‍රමයෙන් වදාළ බැවින් කප්අසංඛ්‍යයක් මුළුල්ලෙහිත් සර්වඥකෙනකුන්ගේ උත්පත්තිය දුර්ලභ බැවින් පුරුෂාජානීයවූ පුරුෂ ශ්‍රේෂ්ඨ වූ පුරුෂොත්තමයෙක් නො ලැබ්බහැකි වන්නේය. ඒ ඒ බඳුවූ පුරුෂොත්තම පුද්ගලයෙක් සියලු දසදහසක් සක්වළ කෙළලක්‍ෂයක් සක්වළ අනන්තාපරිමාණ සක්වළ වේවයි අන්‍ය දීපාන්තරයෙහි වේවයි ප්‍රත්‍යන්තජනපදයෙහි වේවයි රජ බමුණු දෙකුලය හැර සෙසු කුලයක වේවයි නූපදනේය. ඒ උතුම්ඥාන ගති ඇති පුරුෂාජානීය තෙසුයම් කුලයක උපදනේ වී නම් ඒ කුලය සියලු සැපයෙන් මතුමත්තෙහි අභිවෘද්ධියට පැමිණෙන්නේය. වදාළේ මැනෝ:-
“ඡන්නං භික්ඛවෙ පාතුභාවො දුල්ලභො ලොකස්මිං, කතමෙ සං ඡන්නං? තථාගතස්ස අරහතො සම්මා සම්බුද්ධස්ස පාතුභාවො දුල්ලභො ලොකස්මිං, ආදි. මෙසේ උත්තම පුරුෂයන් ලෝකයෙහි නොලැබ්බ හැකි නියාව දක්වා දැන් මෛත්‍රෙය සර්වඥයන් වහන්සේ දක්නට හේතුවූ කුශල සමෘද්ධිය කිරීමෙහි යොදන්නා වූ සර්වඥයන් වහන්සේ මෙසේ වදාළසේක.
“තස්මා මෙත්තෙය්‍ය බුද්ධස්ස දස්සනත්‍ථාය වො ඉධ
උබ්බිග්ගමානසා සුට්ඨු කරොථ විරියං දළ්හං.
-
යෙචීධකතකල්‍යාණා අප්පමාද විහාරිනො,
භික්ඛූ භික්ඛූණීයොචෙව උපාසක උපාසිකා.
-
මහාමහං බුද්ධසක්කාරං උළාරමභිපූජයං,
දක්ඛින්ති භද්‍රසමිතිං තස්මිං කාලෙ සදෙවකා.
-
චරථ බ්‍රහ්මචරියං දෙථ දානං මහාරහං,
උපොසථඤ්චුපවසථ මෙත්තං භාවෙථ සාධුකං.
-
අප්පමාදරතා හොථ පුඤ්ඤකිරියාසු සබ්බදා,
ඉධෙව කත්‍වා කුසලං දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සථ”යි.
තවද යම්හෙයකින් අමෘතමහානිර්වාණයට පමුණුවන්නාවූ පුරුෂාජානීයයන්ගේ උත්පත්තිය ලෝකයෙහි දුර්ලභවේද එහෙයින් දුර්ලභොත්පත්ති ඇති මෛත්‍රෙය සර්වඥයන් දක්නා පිණිස තෙපි හැම මාගේ ශාසනයෙහි සිට උද්වේගයට පැමිණි සිත් ඇතිව මනාකොට දෘඪවීර්යකරන්ට උත්සාහ කරමි. ලෝකයෙහි කරණ ලද කුසල් ඇති අප්‍රමාද විහාරිවූ යම් භික්‍ෂු භික්‍ෂුණී උපාසක උපාසිකා කෙනෙක් ඇත්නම් ඔහු භාග්‍යවත්වූ සර්වඥයන් වහන්සේට උදාරතරවූ විශේෂවත්වූ මහත්වූ පූජාසත්කාර කරන්නාහු සොඳුරු ගුණයෙන් යුක්තවූ ඒ මෛත්‍රෙය සර්වඥයන් වහන්සේ එසමයෙහි දිව්‍යමනුෂ්‍යයන් හා සමග දක්නාහුය.
ඒ භාග්‍යවත්වූ මෛත්‍රෙයසර්වඥයන්වහන්සේ දක්නෝ කවුරුද නොදක්නෝ කවුරුද යත හොත්;